Het waardevolle dorp
BAUKE TUINSTRA-
Er verandert veel in onze dorpen. In sommige gebieden slaat krimp toe en is er leegstand, verpaupering en verdwijnen voorzieningen. Een aantal dorpen bevinden zich in een negatieve spiraal: de waarde van woningen daalt, winkels sluiten en verpaupering slaat toe. Vaak zijn bestaande huizen in de historische kern te klein om in een moderne levensbehoefte te voorzien en is herstructurering gewenst. Maar achteruitgang blijft niet enkel beperkt tot krimpgebieden.
Want ook maatschappelijk verandert er veel. Overheden en instellingen trekken zich meer en meer terug. De schaalvergroting in bijvoorbeeld onderwijs en zorg hebben concentratie van instellingen in juist de grotere kernen tot gevolg, ten koste van de kleinere dorpen. Er wordt daarom niet altijd lokaal zorg geboden, waardoor mensen noodgedwongen vertrekken uit hun veilige en vertrouwde woonomgeving en waardoor mantelzorg niet optimaal benut kan worden. En niet in de laatste plaats trekken ook de woningbouwcorporaties zich terug uit de kleinere dorpen.
Sommige dorpen voelen zich in de steek gelaten. Maar er zijn dorpen die de handschoen oppakken en eigen initiatieven ontplooien. Het lijkt dè weg om in de toekomst gemeenschappelijke voorzieningen en daarmee de leefbaarheid op peil te houden. Want met vrijwilligheid en zonder grote overheadkosten kunnen dorpsbewoners een flink aantal taken van overheden en semi-overheden overnemen. De betrokkenheid is groot en het belang direct en aantoonbaar. Overheden, zorgorganisaties en corporaties zullen de dorpen dan wel moeten faciliteren om een deel van de taken op te kunnen pakken.
Veel dorpen zijn mooi, hebben een grote cultuurhistorische waarde en liggen in een prachtig en vaak bijzonder landschap. Dit alles zorgt voor een aantrekkelijke woonomgeving en biedt kansen voor recreatie en toerisme. Ruimte en natuur bieden uitgelezen mogelijkheden voor het duurzaam verbouwen van voedsel en het duurzaam opwekken van energie. De hechte ‘mienskip’ draagt bij aan een veilige woonomgeving en kan zorg en mantelzorg faciliteren. En juist die hechte ‘mienskip’ is het werkelijke kapitaal van een dorp.
In een dorpscoöperatie bouwt en beheert de ‘mienskip’ zijn eigen woningen en pakt lokale leegstand aan. Bijzondere gebouwen kunnen een bijzondere nieuwe functie krijgen. Zo kan een nieuw perspectief worden geboden aan oude dorpen. Kleinschalige zorg behoudt bewoners en maakt zo mantelzorg mogelijk. Bedrijvigheid blijft in stand en startende ondernemers worden begeleid met bijvoorbeeld meester/gezel systemen. Het dorp zorgt voor eigen voedsel en produceert duurzaam voor anderen.
Deze nieuwe vorm van samenleven past bij de Friese kernwaarden. Sterke ‘mienskippen’ eigenwijze bewoners en gastvrijheid maken zo hun dorp aantrekkelijk voor bestaande en nieuwe bewoners, ondernemers èn gasten. Zo ontstaat er in deze waardevolle dorpen meerwaarde en uiteindelijk toekomstwaarde.