Wrâldwiid Frysk
GERBRICH DE JONG –
‘Online cursus Fries internationaal in trek’, skreau de Telegraaf op 8 augustus 2016. ‘Tot in Colombia en China willen ze Fries leren’, skreau Metro Nieuws op 21 september 2016. It is dúdlik: fan’t hjerst is der wat bysûnders bard. Oer de hiele wrâld ha minsken dwaande west mei it learen fan de Fryske taal. De 6500 dielnimmers kamen út alle hoeken fan ‘e wrâld, fan Kameroen oant Kambodja en fan Kanada oant Kroatië.
De learders dienen mei oan de âlderearste Fryske MOOC. MOOC stiet foar Massive Open Online Course, in kursus dy’t troch elkenien (massive) fergees (open) en op internet (online) te folgjen is. De MOOC hjit Introduction to Frisian en is fan 4 july ôf iepen foar ynskriuwings. Al gau wienen der tûzenen ynskriuwings. Dat ropt fansels fragen op. Wêrom is der wrâldwiid safolle belangstelling foar it Frysk?
De ynskriuwings komme fan oer de hiele wrâld. By it begjin fan de kursus, ein septimber, wienen der 5900 oanmeldingen, meast út it Feriene Keninkryk, de Feriene Steaten en Kanada.
De Fryske MOOC is in inisjatyf fan de ôfdieling Frysk fan de Ryksuniversiteit Grins om temjitte te kommen oan in ferlet fan har ynternasjonale studinten. Yn 2008 is it âlde stúdzjeprogramma Fryske taal en kultuer omfoarme ta in ynternasjonaal programma dat net allinnich it Frysk, mar ek oare minderheidstalen sintraal stelt: de bachelor Minorities and multilingualism. De nije bachelor lûkt ynternasjonale studinten oan, dy’t ynteressearre binne yn minderheidstalen en dus ek yn it Frysk. Mar foar harren wie der noait in Ingelsktalige kursus Frysk beskikber.
Uteinlik binne it net allinnich ynternasjonale studinten yn Grins dy’t meidien ha oan de kursus. De ynskriuwings komme fan oer de hiele wrâld. By it begjin fan de kursus, ein septimber, wienen der 5900 oanmeldingen, meast út it Feriene Keninkryk, de Feriene Steaten en Kanada. Doe’t de kursus neamd waard yn de lanlike kranten en op de belangrike radiostjoerders, kamen der ek in hiel soad Nederlânske ynskriuwings by. Fierders binne der 161 oanmeldings yn Dútslân, 118 yn Ruslân, 111 yn Brazilië, 60 yn Frankryk, 55 yn Poalen, 39 yn Yndonesië, 30 yn Sina, 23 yn Noarwegen en Japan, 18 yn Saûdi-Arabië, 5 yn Ekwador, 3 yn Libië, 1 yn Mongoalië en sa kinne we noch in hiel skoft trochgean.
De dielnimmers komme net allinnich út sawat alle lannen, mar binne ek ferdield yn sawat alle leeftydskategoryen. In fyfde part fan de minsken dy’t meidogge falt yn de leeftydskategory 56-65. In oare grutte groep sit yn de de kategory 26-35. Mar ek folle jongere minsken dogge mei, sa as Marte fan fjirtjin út Soest, en júst folle âldere, sa as Neville, fan 86, út it Feriene Keninkryk.
De redenen dy’t minsken ha om oan de kursus te begjinnen, binne hiel ferskillend. As earste binne der minsken dy’t de taal leare wolle omdat se graach yn it Frysk kontakt ha wolle mei famylje en freonen. In foarbyld is Indira út Zaandam, dy’t it moai liket om Frysk te praten mei har freonen út Fryslân. Fierders binne der net-Friezen dy’t yn Fryslân wenje en graach witte wolle wêr’t harren Fryske freonen it mei-inoar oer hawwe.
Neist de minsken dy’t om sokke praktyske redenen de kursus folgje, binne der minsken dy’t Fryske leare wolle, omdat it in taal is dy’t fan persoanlike betsjutting is foar harren. Foarbylden fan sokke learders binne Foekje en Geurt, dy’t beide op harren seisde fan Fryslân nei in oare provinsje ferhûze binne en benijd binne nei de taal fan harren bernejierren. Dat jildt ek foar genealogen sa as Lucille út Kalifornië, dy’t witte wol hoe’t de taal fan har foarâlden klonk. In oar foarbyld is Leif út Oslo dy’t graach wat witte wol fan de memmetaal fan syn Fryske freon.
Dan is der noch in kategory dy’t belangstelling hat fanút taalkundich eachweid. Sokke learders binne bygelyks nijsgjirrich nei oerienkomsten en ferskillen tusken Frysk en Ingelsk. Of se binne benijd nei histoaryske relaasjes tusken Aldingelsk en Frysk. It binne benammen learders út Kanada, Australië en it Feriene Keninkryk dy’t om sokke redenen begjinne oan de kursus.
In lêste kategory wurdt foarme troch learders dy’t boeid binne troch (minderheids)talen yn it algemien. Suwicha út Tailân wol bygelyks safolle mooglik talen leare om de wrâld ûntdekke te kinnen. Der binne ek minsken sa as Hanane, dy’t yn Sina wennet en har as doel steld hat om tsien ferskillende talen te sprekken. Anne út East Anglia fynt it wichtich om minderheidstalen yn libben te hâlden (en is sljocht op Fryske hynders).
Wa’t de kursus docht, leart yn trije wiken de basis fan it Frysk. De klam leit op it lêzen en it ferstean, mar der is ek oandacht foar praten en skriuwen. Wa’t de kursus hielendal folget, kin himsels yn it Frysk foarstelle, wat fertelle oer syn deistich libben en wat fertelle oer syn famylje en freonen.
Alle lessen binne opboud yn stappen. In kursist jout sels oan wannear’t er in stap dien hat en hâldt sa by hoefier oft er is. De lessen begjinne mei it harkjen nei in Fryske dialooch, dêr’t de measten yn earsten noch net in soad fan begripe. Dêrnei wurde grammatikale aspekten útlein, dy’t kontrolearre wurde mei kwisfragen. De wurdskat wurdt opboud mei behelp fan wurdlisten. Dêr sit ek audio by: wa’t op in wurd klikt, heart hoe’t it klinkt. Under elke stap kinne reaksjes pleatst wurde of fragen steld wurde, dy’t beäntwurde wurde troch oare learders of troch de dosint. Oan’e ein fan in les wurdt de dialooch werhelle en falt alles te plak. As ôfsluter krijt de learder in artikel te lêzen oer Fryslân en syn kultuer. Yn totaal binne der trije lessen, mei elk in eigen tema.
Foar elk dy’t him binnen de kursusperioade oanmeld hat, bliuwt it materiaal noch in hiel skoft beskikber (ek no’t de kursus dien is). Wa’t de kursus mist hat, kin him foar in folgjende ‘run’ oanmelde. Moaie bykomstichheid: wa’t him oanmeldt, hat direkt tagong ta alle oare MOOCs op Future Learn. Miskien wurdt online kolleezje folgje wol jo nije hobby!