Fryske Letterkunde op de Akademy?

ERIC HOEKSTRA – 

Speech after long silence. It is right
that we descant and yet again descant
upon the supreme theme of art and song

 

Letterkunde is de wittenskiplike stúdzje fan literatuer. Literatuer is de meast komplekse utering fan de minske, mear spesifyk, fan de minsklike geast. Literatuer lit ús sjen hoe’t de minske yninoar sit.

Tagelyk is letterkunde de minst eksakte wittenskip, omdat it de dreechste wittenskip is. It is al dreech genôch om te learen literatuer te begripen, lit stean der ferstannige dingen oer te sizzen. Atomen en dingen binne makliker te bedjipjen as de geheimen fan de minsklike geast.

 

De Nederlânske wittenskip koe fjirtich jier ferlyn noch yn ‘splendid isolation’ bedreaun wurde. Dat koe, as men dat woe.

 

De Fryske Akademy hat yn it ferline in protte oan letterkunde dien. Sa hat Ype Poortinga, ien fan de earste meiwurkers fan de Akademy, de mannichte oan folksferhalen sammele. Jelle Hendriks Brouwer, de eardere direkteur fan de Akademy, fersoarge in rige Ald- en Midfryske tekstútjeften. Oan de Doelestrjitte ûndersocht Philippus Breuker it wurk fan Gysbert Japix, Goffe Jensma it Oera Linda Boek en Joke Corporaal, de lêste letterkundige promovendus fan de Akademy, ferdjippe har yn de figuer fan Anne Wadman.

Op de Fryske Akademy is de Letterkunde wilens ferdwûn. Dêr binne twa redenen foar: jildkrapte en oare prioriteiten. Mei alle besunigingen út de tiid fan de krisis waarden lege plakken net opfolle. En doe’t der wer jild wie, giene de twa grutte ûndersyksfjilden (de histoaryske en de taalwittenskippen) ynearsten foar. Want lykas oeral jildt: it himd is neier as de rok.

Kin der no dan halje-trawalje in letterkundige yn tydlike tsjinst oannommen wurde? Nee, want in oar ding is dat wittenskip no oars bedreaun wurdt as fjirtich jier ferlyn. De Nederlânske wittenskip koe fjirtich jier ferlyn noch yn ‘splendid isolation’ bedreaun wurde. Dat koe, as men dat woe. En it barde ek, lês Voskuil syn romansiklus Het Bureau mar, dat giet oer krekt sa’n ynstitút as de Fryske Akademy, mar dan yn Amsterdam.

Dy seldichste les jildt lyksa foar de Fryske wittenskip, en foar de Fryske letterkunde, yn relaasje ta de Nederlânske. As men no Fryske letterkunde dwaan wol, dan moat dat yn oparbeidzjen mei Nederlânske letterkundigen, of bûtenlânske fansels. De tiidgeast is feroare. De subsydzjejouwers stelle oeral de gearwurkingseask, de ynternasjonalisearringseask, lykfolwat men dêrfan fynt. Dit is de realiteit.

In letterkundich ûndersyk sil by foarbaat yn ‘e mande mei Nederlânske letterkundigen opset wurde moatte, en it sil aspekten fan Fryske en Nederlânske letterkunde meinimme moatte, ferlykje moatte. En as dat slagget, dan kin it samar wêze dat Nederlânske letterkundigen oan Nederlânske universiteiten út harsels Fryske letterkunde meinimme yn har ûndersyksoanfragen. By de taalkunde is dat al sa.

De tiidgeast is feroare. De subsydzjejouwers stelle oeral de gearwurkingseask, de ynternasjonalisearringseask, lykfolwat men dêrfan fynt. Dit is de realiteit.

Op freed 7 oktober organisearje wy as Fryske Akademy yn Tresoar de earste Dei fan de Fryske Letterkunde, yn ‘e mande mei Tresoar, de Moanne en de NHL. Mei dy Letterkundedei wolle wy tagelyk kontakten mei Nederlânske letterkundigen ta stân bringe om it omtinken foar en de prioriteit fan nij Frysk letterkundich ûndersyk te fersterkjen.

Mei oare wurden, wy wolle it nedige ûndersyk organisearje. Of sa’t Prof. Philippus Breuker oer syn eigen beuzichheden as Akademyletterkundige op literêr tydskrift fers2.eu skreau: Dat kaam del, net op it sels ûndersykjen, mar op it organisearjen fan it ûndersyk fan oaren. Dat ûndersyk kin dan plakfine op de Fryske Akademy yn Ljouwert, mar likegoed op oare plakken yn Nederlân.

Spraak nei lange stiltme; it is goed,
wij eidzje it heechste tema nochris oer:
de kennis fan de keunst en fan it liet.

 

Eric Hoekstra is taalkundich ûndersiker oan de Fryske Akademy.

De Letterkundedei op freed 7 oktober hat lêzingen fan Piet Gerbrandy (oer it fakmanskip fan Gysbert Japix), Alpita de Jong, Abe de Vries, Piter Boersma, Marc van Oostendorp, Friduwih Riemersma en Henk van der Liet. Tagong is fergees en mei lunsj. Opjaan kin oant 1 oktober fia baly@fryske-akademy.nl.