Henk Keizer: ‘Jongens let op, Friesland komt eraan’

KAREN BIES  – 

Henk Keizer is op 1 juny begûn as kwartiermaker culturele hoofdstad Fryslân 2018. Earder saaklik lieder fan Oerol en Dogtroep, de lêste jierren wurke er as projektlieder fan De Vrede van Utrecht oan de tariedings fan Utert yn de striid om kulturele haadstêd fan Europa te wurden. Hy stapt dus oer nei in konkurrint: Fryslân. ‘Eén van de grote kanshebbers.’ Keizer wennet sûnt 15 jier op Skylge en fielt him thús by de Fryske mentaliteit, neffens him: ‘Leven op een rustige manier, met aandacht voor andere mensen.’

Henk Keizer: ‘Na mijn benoeming kreeg ik een briefje van een bestuurslid van de Vrede van Utrecht. Hij schreef: ‘Ga vooral niets doen met cultuur in Friesland. Doe niet mee aan die Europese gekte, kom niet aan dat landschap. Het is er mooi en rustig om doorheen te fietsen, ik houd van die vrolijk zwaaiende blonde mensen.’ Ik heb die man hartelijk bedankt voor het schrijven van het voorwoord van het Friese clichébeeld. Je krijgt iets opgeplakt van buitenaf, terwijl dat niet meer actueel is in Friesland. Hier wonen mensen die goed ontwikkeld zijn, die weten wat er in de wereld te koop is. Maar dat horen ze liever niet in de Randstad, nee, ze willen het beeld intact houden: Friesland, daar wil ik recreëren, daar wil ik vanuit mijn drukte naar toe.’

Wa is de man dy’t foldwaan koe oan ‘e easken fan de provinsje, sa’t dy te lêzen wienen yn de advertinsje dy’t yn jannewaris yn de kranten stie?
‘De provincie is per direct op zoek naar een kwartiermaker, een netwerker pur sang, om sturing te geven aan het proces om te komen tot een officiële kandidaatstelling van de provincie Fryslân als European Capital of Culture namens Nederland voor het jaar 2018. Wie doet ons een voorstel dat prikkelend, verrassend en dus Fries is? Wie is inhoudelijk bevlogen en weet mensen binnen en buiten de provincie voor deze ambitie te mobiliseren? De man of vrouw die wij zoeken schakelt professioneel, creatief en flexibel tussen alle betrokkenen in het dynamische proces van de kandidaatstelling. Graag ontvangen wij uiterlijk maandag 8 februari 2010 een beknopte omschrijving van uw aanpak/voorstel, vergezeld van uw CV.’

Foaral de wurden yn dy lêste rigel: ‘…uw aanpak/voorstel…’ foelen op. Hoe fier is de provinsje eins mei it meitsjen fan plannen? Wat ha dy brainstoarmsesjes fan ferline jier oplevere?
Henk Keizer fûn it sels ek wol apart dat der fan de gadingmakkers daliks mar in plan frege waard: ‘Normaal moet je als kandidaat voldoen aan dit en dat, en nu moest je meteen met een plan komen. Ik heb zes pagina’s geschreven met wat ik dacht, dat was blijkbaar genoeg om mij uit te nodigen. Nou, ik kan je zeggen, ik heb nog niet eens zoveel bedacht. Er komt een stichting, die moet zorgen dat er eind 2012 een zogenaamd bidboek is, waarin staat wat we willen gaan doen. Daarmee moeten we de Nederlandse en Europese commissie overtuigen dat wij de beste zijn. Er is dus heel veel werk te doen in korte tijd, want we zijn aan de late kant. Maar dat we tot nu toe nog steeds in de brainstormfase zitten, vind ik eerlijk gezegd niet erg. Persoonlijk vind ik het prettig om met een schone lei te beginnen.’

Henk Keizer is berne yn Ommen, syn heit wie eigner fan in supermerk. ‘Daar heb ik veel van geleerd, echt waar. Ik heb diverse opleidingen gedaan en belandde uiteindelijk bij een theatergroepje waar ik gaandeweg de zakelijke leiding van op me nam. Ik werd halverwege de jaren ’90 gevraagd door Joop Mulder om bij Oerol te komen werken. In die tijd was het financieel moeilijk. Het is ons gelukt om een goede financiële basis te ontwikkelen en van Oerol een opvallend en uitzonderlijk festival te maken, het eiland als podium. Ik bleef op Terschelling wonen, ook toen ik daarna naar Dogtroep ging. Met Dogtroep maakten we grote locatievoorstellingen over de hele wereld, van Moskou tot Zuid-Afrika, met wel 35 duizend toeschouwers. Ik heb dat een jaar of vijf, zes gedaan. Toen vroeg Henk Scholten, de directeur van de schouwburg van Utrecht, mij voor de herdenking van de Vrede van Utrecht, als opmaat voor Utrecht culturele hoofdstad 2018.’

De kultuer dy’t der al is
Henk Keizer is ek bestjoerslid fan teatergroep De Peergroup, dy’t út in wite loads by gefangenismuseum Feanhuzen wei foarstellings makket op lokaasje, yn doarpen bygelyks. Yn dy foarstellings steane de minsken dy’t der wenje sintraal, sy wurde by de foarstellings belutsen, it feroarjende lânskip wurdt ferbylde.
‘Een veranderende samenleving zie je ook in Friesland. Veel mensen hebben nog steeds het idee dat Friesland een boerenprovincie is, maar we hebben nog maar zes procent boeren in Friesland. Daar gaan wij ons straks als culturele hoofdstad ook mee bezighouden. Ik heb in Utrecht met de dienst Landelijk Gebied projecten ontwikkeld over de verandering in het landschap, hoe dat mensen raakt in hun bestaan. Hoe boeren en weilanden worden weggekocht en verdwijnen, hoe van land bos gemaakt wordt, want de stad moet recreëren. Dat heeft impact op hoe mensen al generaties lang wonen. Dat leven, dat verhaal, brachten we met theater en kunstprojecten voor het voetlicht. Daarmee bereikten we dat er bij de herontwikkeling van gebieden nu kunstenaars worden betrokken. Die brengen de menselijke kant van de verandering van het landschap naar voren, de cultuur die er al is, het verhaal dat de moeite waard is om gehoord te worden.’

Ut namme fan alle Friezen
Op dizze wize wol Henk Keizer ek oan ‘e gong yn Fryslân. ‘Ik wil onderzoeken wat de Friese identiteit is. Wat maakt ons zo bijzonder, wat is onze cultuur: de manier waarop we leven, hoe we praten, maar ook de vormgeving: hoe zien de huizen en hoe ziet het landschap eruit? We hebben een rijke geschiedenis maar ook een eigen toekomst, hoe kunnen we die met elkaar verbinden? Dat verhaal moeten we vertellen aan Europa.
Het belangrijkste is het creëren van draagvlak. Als we de brief naar Europa sturen, moet eronder staan: ‘Namens alle Friezen.’ De culturele hoofdstad heeft als fundament de Friese samenleving. Uitgangspunt is dat er werkgroepen komen die meedenken, meewerken en commentaar leveren op de plannen. Onderwijs, bedrijfsleven, iedereen doet mee. Het grootste gevaar is dat wij een klein clubje vormen dat los staat van de rest. Een plan dat door zoveel mogelijk mensen gedragen wordt, dat moet de stichting bewerkstelligen.
We hebben net It Brûst fan Tryater gehad, waarin mensen gevraagd werd naar hun verhaal. Een hele mooie vorm, daar kan geen schrijver tegenop. Het verhaal uit je eigen omgeving. Daarmee verbindt kunst en cultuur zich met wat er in het dagelijkse leven speelt en dat is ook de rol die kunst moet hebben, vind ik.’

Enerzjy út Fryslân
‘Ik ben niet het artistiek leider die wel even gaat zeggen wat we gaan doen, ik wil me veel laten vertellen. Ik hoop dat ik na vijftien jaar Terschelling – en daarvoor een aantal jaren in Drachten en Leeuwarden – weet wat er aan de hand is in Friesland. Wat kunst en cultuur betreft: taal is een belangrijke factor, een deel van wie je bent. Literatuur: er zijn goede schrijvers. Nee, ik noem geen namen, dat lijkt me niet verstandig. Theater: het Oerolfestival natuurlijk, jong talent ontwikkelen, in relatie brengen met wat internationaal goed is. Kunst: neem de fototentoonstelling Noorderlicht. Een noordelijke samenwerking met fotografen van over de hele wereld. Popmuziek: de popacademie in Leeuwarden met heel veel jong talent. Maar vergeet ook niet het aspect water. Er zijn studies zeevaart en jachtbouw in Friesland, laten we een verbinding maken tussen water en cultuur. En de energie die water oplevert! Ik vind het geweldig wat er bij het instituut voor watertechnologie Wetsus en de Friese Wateralliantie gedaan wordt. Wetenschappelijk onderzoek van hoog niveau. Water is de toekomst voor energie, als we over dertig jaar geen olie en gas meer hebben, let op jongens, dan komt de energie uit Friesland.
Ik denk ook aan het Waddengebied. Waarom zouden we kijken naar wat er in Amsterdam aan cultuur gebeurt? Liever maak ik een verbinding met Duitsland en Denemarken, er zijn tussen Friesland en die landen bijvoorbeeld wortels in de dans. Dat kun je oud en folklore noemen, maar ik wil op zoek naar de link met vandaag de dag. Net als de Elfstedentocht, wat heeft Tryater daar een mooie voorstelling van gemaakt! Ik heb de tocht ooit geschaatst, weliswaar in vier keer en ook niet op de dag zelf, maar ik zag wel het mooie landschap. En het allerbelangrijkste, die enorme samenwerking die ontstaat op het moment dat het gaat gebeuren, dat zie je in geen enkele andere provincie. Die energie die dan loskomt…’

Jaloersk
‘Wie onze concurrenten zijn? Utrecht dus. Den Bosch. Maastricht was in de race, maar wordt wat minder enthousiast. Almere wilde ook, maar daar wil de gemeenteraad niet meer. Eerst zei men: ‘Ha, Friesland wil ook wat!’ Het mooie is dat al die steden nu met ons willen samenwerken. Waarom? Provinciale Staten staan er bij ons voor 100 procent achter, dat heeft niemand. Friesland heeft een sterke eigen identiteit, ook dat heeft niemand. De wil om het te doen, is bij anderen al wat verbrokkeld. Samenwerken zou kunnen, maar alleen op strategisch gebied. Ik zou het liefst met Friesland alleen doorgaan. Dan komen ze erachter dat dit een ver ontwikkelde provincie is, die inzet op de toekomst met respect voor de eigen historie en cultuur. Daar gaan de anderen nog jaloers naar kijken.’

‘Friesland gaat me aan het hart. Het is de plek waar ik woon. Ik voel me verbonden met het oosten van het land, waar ik vandaan kom, en met het noorden. Ik voel me thuis hier, ook al moet ik nog steeds die cursus Fries volgen. Het is vooral de mentaliteit. Ik kan me thuis voelen in een stad, zolang ik daar werk, maar toch voel ik me daar niet op mijn gemak. Op Terschelling en in Friesland vind ik het prettig leven, er is een zekere rust. En de manier van doen, aandacht voor anderen, dat merk je hier veel meer dan in de Randstad. Samenleven op een mooie, rustige manier. Europa kijk eens, hoe wij dat hier doen!
Goed, we hebben nog veel werk te doen in anderhalf jaar tijd. Maar we zijn zeker kanshebber. Kijk, ik ben niet gek. Als het onmogelijk zou zijn zou ik het niet doen, ik kan ook wat anders gaan doen. Toen de Dogtroep op het Plein van de Revolutie in Moskou wilde gaan optreden zeiden ook veel mensen dat het onmogelijk zou zijn. We hebben er zeven weken gespeeld.’