Synesthesie: naamvallen zien

HENK WOLF – 

Alle cijfers en sommige letters hebben een eigen kleur. In mijn hoofd wel. Daar had ik tot een paar jaar geleden nooit over nagedacht. Toen vertelde een aankomend arts me op een feestje over het verschijnsel synesthesie. Dat is het waarnemen van iets wat niet via een zintuig wordt waargenomen. In de taalkunde wordt de term gebruikt voor metaforen zoals warme kleuren (het warmtegevoel wordt niet waargenomen via de huid) en een bittere toon (de bittere smaak wordt niet met de tong waargenomen). Er zijn mensen die kleuren daadwerkelijk voelen, geluiden zien enzovoorts.

 

In het Russisch werkt het ook. Het cijfer 6 is rood of oranje, dat is niet helemaal goed te zien, en de letter e is blauw.

 

Ongeveer vier procent van de mensen heeft een vorm van synesthesie. Het zien van kleuren bij het gebruik van letters is een van de meest voorkomende vormen. Bij mij hebben niet alleen sommige letters een kleur, maar veel woorden ook. Letters met een duidelijk zichtbare kleur domineren. Zo heeft het woord ‘acht’ een opvallende groene a, terwijl de ch en de t vrij onduidelijke kleuren hebben. Het cijfer 8 is overigens bruin.

Nederlanders die Duits spreken, struikelen massaal over de vele naamvalsvormen van voornaamwoorden, lidwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en zelfstandige naamwoorden in die taal. Ik heb daar nooit moeite mee gehad. Ik vermoed dat mijn vorm van synesthesie daaraan bijdraagt.

In de zin ‘Sie steht am Fenster’ staat het woordje am in een derdenaamvalsconstructie. Het cijfer 3 is opvallend oranje en de letter m is opvallend rood. Die kleuren passen bij elkaar. De a is opvallend groen. De combinatie van groen en rood in am geven het woord iets van plaats en stilstand, alsof er gras naast bloemen of woestijnzand staat. Het hele woord drukt stilstand uit. In de zin ‘Sie geht ans Fenster’ komt een vierdenaamvalsconstructie voor. Het cijfer 4 is groen en de s in ans is lichtgeel, bijna wit. Die kleuren passen goed bij elkaar. Samen drukken ze iets vluchtigs uit, iets van beweging. De oranje n van ans is in de groen-gele beweging nog net zichtbaar en draagt bij aan het vluchtige van de beweging.

In het Russisch werkt het ook. Het cijfer 6 is rood of oranje, dat is niet helemaal goed te zien, en de letter e is blauw. Russische woorden in de zesde naamval krijgen vaak de uitgang -e. Ik zie in mijn hoofd een blokje met een rode buitenkant en een blauwe binnenkant waaruit de blauwe e zich losmaakt en zich aan het einde van een woord hecht tijdens het uitspreken.

Iets wat ik in het Duits geregeld verkeerd doe, is dat ik bij ‘verschwinden’ een vierde naamval gebruik. ‘Er verschwand in den Wald’ in plaats van ‘er verschwand im Wald’. De rode, woestijnzandachtige m van im ziet eruit als stilstand, terwijl er in de zin beweging wordt uitgedrukt. Als ik de fout weer eens heb gemaakt, denk ik nu: o ja, die groene a van ‘verschwand’ en die m van ‘im’ vormen samen dat stilstaande plaatje.

Natuurlijk is dat kleuren zien niet het hele verhaal. Als taalkundige kan ik zinnen makkelijk ontleden. Ik zie vaak delen van de syntactische boomstructuur van een complexe zin voor me als ik spreek. Ook daarin zijn allerlei kleuren van letters en cijfers te zien, op een manier die ik niet kan omschrijven. Ik zie het echter wel als er ergens een kleur op een verkeerde plaats staat. Zijn er lezers wie die bekend voorkomt?

Comments
3 reaksjes oan “Synesthesie: naamvallen zien”
  1. josse de haan schreef:

    Goeie Henk,

    yn de poëzy haw ik SYNESTESY yn de omskriuwing fan Cees Budding’ – Lexicon der Poêzie –
    op in oare wize omskreaun sjoen, mar faaks binne der oerienkomsten:

    def:
    ‘it werjaan fan de yndrukken fan in sintuch mei de terminology fan in oar sintuch’

    bgl: razende kleuren, dêr’t in fisuele ympresje ferwurde wurdt mei in audityf eigenskiplik namwurd.

    Jan Elburg bgl:
    ….een scheepsdek/ waarop de zon zijn vlegel van dorst hanteert;

    H.C. ten Berge:
    Hij luistert: het oor leest de prooi in zijn blinde beweging.
    Groet, Josse

  2. Karen schreef:

    Ja, ik herken dat. 1 = oranje, 2 = oranje, 3 = roze, 4 = geel, 5 = blauw, 6 = rood, 7 = bruin, 8 = wit, 9 = oranje, 10 = geel, 11 = grijzig, 12 = groen, 13 = rood, 14 = geel, net als 3, 4, etc. Ook de letters hebben een kleur, sommige onduidelijk.

Reagearje

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.