Amsterdams Vondelkwartet speelt werken van Paulus Folkertsma

NIELS LAHUIS –

De Sneker Noorderkerk is aankomende zondag het decor voor een bijzondere uitvoering van het Amsterdamse Vondelkwartet. Het viertal strijkers voert de werken uit van de Friese componist Paulus Folkertsma. De in 1972 overleden Folkertsma stond bekend als een markant musicus die aan het begin stond van een nieuwe bloeiperiode. Hans Algra, coördinator van organiserende partij het Frysk Muzyk Argyf, legt het bijzondere karakter van dit concert uit.

Hans, zoals ik heb begrepen gaat dit concert om een samenwerking tussen het Amsterdamse Vondelkwartet en het Frysk Muzyk Argyf?
‘Het Frysk Muzyk Argyf is de organiserende partij. Dat is een onderdeel van de stichting Bibliotheken Midden-Fryslân. Het concert wordt gehouden in Sneek en daarom werken we ook samen met de Bibliotheek Sneek. We hebben samen het Vondelkwartet uit Amsterdam gevraagd om voor ons te spelen. En daar waren ze erg enthousiast over. Voor hun is het onbekende muziek dus ze willen het graag leren kennen. En daar zijn wij ook erg blij mee want in onze eigen provincie kunnen we natuurlijk wel mensen interesseren voor Friese componisten, buiten de provincie is dat veel moeilijker. En wat we bovendien ook gedaan hebben, is dat de werken die zondag worden uitgevoerd, ook uitgebracht gaan worden op cd. De opnames zijn hiervoor inmiddels afgerond en de cd zal later dit jaar verschijnen. En die zal dus dezelfde werken bevatten van Paulus Folkertsma.’

Waarom is er eigenlijk gekozen voor de werken van Paulus Folkertsma?
‘Het Frysk Muzyk Argyf houdt zich natuurlijk bezig met Friese componisten. En dat archiveren wij hier allemaal dus we hebben een enorme hoeveelheid composities van net zo veel componisten. Paulus Folkertsma is daar één van en hij is ook één van de bekendste Friese componisten. En ook iemand die aan het begin stond van een nieuwe bloeiperiode. Het is heel lang zo geweest, en dan moet je denken aan de achttiende en negentiende eeuw, dat de Friese componisten op één hand te tellen waren. In de tweede helft van de twintigste eeuw begon er een bloeiperiode te ontstaan. Er kwamen steeds meer mensen die zich als componist manifesteerden en je zou kunnen zeggen dat Folkertsma aan het begin van deze periode stond. Met hem is die bloeiperiode van componeren in Friesland gestart.’

Hij heeft gekeken naar wat vroegere componisten gedaan hebben en met die invloeden heeft hij een eigen muzikale taal gebouwd.

In de biografie van Folkertsma wordt hij omschreven als een markant musicus. Wat maakt hem zo markant ten opzichte van andere componisten?
‘Folkertsma was een autodidact. Hij heeft eigenlijk nooit muziekles gehad en heeft het zelf zijn eigen gemaakt. Muziek was meer een hobby voor hem. Folkertsma was bijna zijn hele leven schoolmeester in Aldeboarn en in zijn vrije tijd hield hij zich bezig met componeren. Gezien het feit dat hij nooit les heeft gehad en toch dat hij zo’n enorme kwaliteit kon leveren, dat maakte hem echt geweldig. Een markant, bijzonder figuur.’

Waar haalde hij zijn inspiratie uit?
‘Folkertsma leefde in de twintigste eeuw. Hij is geboren in 1901 en in 1972 overleden. Dus ik vermoed dat hij zo rond de oorlogsjaren is begonnen met componeren, misschien iets eerder. Dus hij was ook echt een componist van de twintigste eeuw. Maar hij heeft van zichzelf gezegd dat hij een romanticus is gebleven. Dus hij maakte met name gebruik van de compositietechnieken van een eeuw eerder, en ook daarvoor. Voor componisten als Bach en Mozart heeft hij altijd grote bewondering gehad. En daarnaast herken je ook wat invloeden van Brahms. Maar hij wist daar ook weer een eigentijdse invulling aan te geven, dus het was niet iemand die oude componisten heeft gekopieerd. Hij heeft gekeken naar wat vroegere componisten gedaan hebben en met die invloeden heeft hij een eigen muzikale taal gebouwd.’

Folkertsma omschreef zichzelf als een romanticus. Komt dit op een bepaalde manier ook terug in het concert?
‘Uiteraard. De werken die gespeeld worden zijn ook romantische werken. Niet allemaal want hoewel hij zelf gezegd heeft dat hij altijd romanticus gebleven is, denk ik dat hij zichzelf daarmee een beetje tekort doet. Want bij een werk als In memoriam R.O. Blackhall, A.J. Sutton, K.E. Emmons, wat hij heeft gecomponeerd ter nagedachtenis aan drie piloten van de Britse luchtmacht die zijn neergestort vlakbij zijn woonplaats, hoor je toch ook modernere invloeden. Maar ook impressionistische klanken. Een geluid wat sterk doet denken aan bijvoorbeeld Benjamin Britten. Dat is opzienbarend want hij kon in die tijd het werk van Britten eigenlijk niet gekend hebben. Het was niet bekend hier op het vasteland en bovendien componeerde hij in de oorlog en toen was een componist als Britten natuurlijk verboden.’

Zijn de nabestaanden van Paulus Folkertsma ook betrokken bij de totstandkoming van dit concert?
‘Het probleem met Paulus Folkertsma was dat hij componeerde voor de lol. Dat betekende dat zijn composities ergens kwamen te liggen of hij gaf het weg aan iemand. Maar hij deed nooit moeite om zijn werk uit te geven. Dus wat er gebeurde was dat zijn werk bij zijn weduwe op zolder kwam te liggen. En in verloop van tijd raakte al zijn materiaal zoek. Het was overal en nergens. En toen zijn wij in de jaren negentig een project begonnen om al dat materiaal weer bij elkaar te zoeken, zodat mensen er weer gebruik van konden maken. Daarvoor hebben we contact gezocht met zijn familie. Folkertsma was namelijk op latere leeftijd getrouwd met een Weense dame, die vierendertig jaar jonger was dan hij. Dat betekent dat toen hij in 1972 overleed, hij een jonge weduwe achterliet. Dus toen wij met dit project aan de gang gingen, troffen we zijn weduwe. Zij was natuurlijk blij dat er aandacht werd besteedt aan de werken van haar man. Na het succesvol afronden van dit project hebben we ook de Paulus Folkertsma Stichting opgericht, waar zijn weduwe en kinderen actief bij betrokken zijn. En ook het concert van aankomende zondag wordt gepresenteerd  door zijn zoon, Eeltsje Folkertsma. Daarnaast voert hij ook zelf een stuk uit. Dat geeft dit concert het unieke karakter dat het verdient.’

Het Amsterdams Vondelkwartet voert aankomende zondag de werken van Paulus Folkertsma uit in de Noorderkerk in Sneek. Toegangskaarten zijn verkrijgbaar vanaf €10,- en zijn te bestellen vanaf de website van het Frysk Muzyk Argyf.