SIMON OOSTING – 

De ferneamste boekwinkel fan Washington DC is ‘Politics and Prose’. In Wageningske stedsgenoat, dy’t fanwegen syn wurk wol faak yn DC komt, hie my sein dat ik dêrhinne gean moast. It wie net yn it sintrum. Dat hie ik wol sjoen op Google Maps, mar ik hie better sjen moatten. Fan myn hûs ôf wie it dochs gau 15 km fytsen en it hiele ein gie it omheech, it lėste stik oer de drokke Connecticut Avenue. Yn’t swit kaam ik oan. Ik fytste de boekhannel – part of DC culture, seit de webside – sels foarby, neat oan’e gevel dat opfoel. Binnen in bytsje hokkerich, net sa grut, net sa hip, eins wat âldfrinzich, sa as in âlde bibleteek of better noch, as in linkse boekhannel yn de jierren ’80, mei oeral boekekasten.

 

Myn oersetting nei it Nederlânsk en dy fan Bernlef ferskille nochal wat; hast net ien rigel is gelyk en dochs hawwe se deselde sfear. Nijsgjirrich!

 

It publyk wie wis net trochsneed Amerikaansk, type in bytsje alternatyf, in bytsje yntellektueel, mar dat is yn samar in boekhannel yn Nederlân ek sa. Ik wie net sa ien-twa-trije ûnder yndruk fan de winkel. Ik twivele oft it hiele ein omheech fytsen wol de muoite wurdich west hie. Mar, yn in hoeke fan de saak, de boekekasten noch tichter op inoar as by de ôfdielingen mei romans en non-fiksje, wie de ôfdieling poëzy en al gau hie ik gjin twivel mear oer it nut fan myn ekspedysje. Seamus Heaney hie ik as earste yn hannen. Prachtich boek, mar Iersk, tocht ik. Net no en hjir, ik bin yn Amearika! Dat fierder sjen.

It twadde boek wie raak. ‘Poems’ fan Elizabeth Bishop. Nea fan heard, mar Amerikaansk en ik blêde it boek troch en besleat it net wer los te litten. By de kassa ûntduts ik de treppen nei ûnderen, de basement yn. Dêr wie in kafee. In sterke cappuccino, in muffin, oan myn taffeltsje tusken studinten, skriuwers, en in protte would-beskriuwers, sa skatte ik yn, sloech ik it boek iepen. It fers ‘One art’ lies ik as earste.

Letter, by neiere stúdzje, fûn ik dat it oerset is nei it Nederlânsk troch Bernlef as ‘Een hele kunst’ mei as earste rigel ‘De kunst van het verliezen’. Dizze rigel waard letter sels de titel fan in bondel fan him. It twadde fers dat ik lies, ‘At the fishhouses’, fûn ik cool, te gek. Sa moai. Sa soe ik sels skriuwe wolle. Bernlef neamt it ‘beeldende poezie gebaseerd op een geobserveerde werkelijkheid’. Dizze omskriuwing fyn ik har poëzy hast wat tekoart dwaan. Har kar fan bylden toant de surrealistyske lagen dy’t ûnder de werklikheid lizze. En har omskeakelingen, ynienen, nei filosofyske oertinkingen tille de gedichten, op wer in oare wize, út de werklikheid. Letter haw ik de bondel hielendal útlêzen.

It fers ‘At the fishhouses’ haw ik oersetten nei it Frysk en it Nederlânsk. It die bliken dat Bernlef it ek oerset hat. It stiet yn de bondel ‘Alfabet op de rug gezien’. Myn oersetting nei it Nederlânsk en dy fan Bernlef ferskille nochal wat; hast net ien rigel is gelyk en dochs hawwe se deselde sfear. Nijsgjirrich!

Dêr yn de basement fan ‘Politics and Prose’ naam ik earst noch in twadde cappuccino en op it húske seach ik in poster mei literêre aktiviteiten de kommende wiken. Orhan Pamuk, Michael Ondaatje, Isabel Allende, en noch wat Amerikaanske skriuwers dy’t ik net koe, se kamen allegear nei dizze neatige boekhannel. Pamuk en Ondaatje haw ik nei ta west. Isabel Allende haw ik mist, spitigernôch.

Elizabeth Bishop stoar yn 1979 yn Boston, Massachusetts, de steat dêr’t se yn 1911 yn it stêdsje Worcester berne wie. Har heit stoar doe’t se nog mar acht moanne âld wie en har mem waard psychysk siik. Se groeide op by har paken en beppen, earst by dy fan memmekant yn Nova Scotia yn Kanada en letter by dy fan heitekant yn Worcester. Se skreau mar fjouwer bondels, wie tige kritysk op har eigen wurk: “Never to try to publish anything until I thought I’d done my best with, no matter how many years it took -or never to publish at all”. De fjouwer bondels dy’t se skreau hjitte ‘North & South’, ‘A Cold Spring’, ‘Questions of Travel’ en ‘Geography III’. De titels fan de bondels litte al sjen dat se net oan hûs bûn wie; se wenne skoften yn Frankryk en yn Brazilië. ‘At the fishhouses’ is út de bondel ‘A Cold Spring’, dy’t publisearre waard doe’t se yn Brazilië wenne. Oft se it dêr skreaun hat wit ik net. Mar it gedicht hat it sentimint fan it weromkommen nei dêr’t noch krekt it âlde te finen is en dat liket it plak te wêzen fan har pake yn Nova Scotia yn Kanada. Helder as it wetter en skerp as it mes dêr’t de âlde man de fisken mei skrabbe is har sizzen oer kennis, it fljocht en it is sa ferflein. Neat bliuwt, alles giet foarby en we moatte hieltyd wer op ‘e nij begjinne.

 

 

BIJ DE VISHUIZEN

 

Hoewel de avond koud is,

zit bij één van de vishuizen

een oude man te boeten,

zijn net, in de schemer bijna niet te zien,

een donker paarsbruin,

en zijn boetnaald helemaal glad gesleten.

De lucht ruikt zo sterk naar kabeljauw

dat je een loopneus krijgt en tranen in je ogen.

De vijf vishuizen hebben steile daken in een punt

en nauwe loopplanken van latten naast elkaar gaan op

naar opslagruimtes achter gevels

om de kruiwagens over te duwen omhoog en omlaag.

Alles is zilver: het zware oppervlakte van de zee

dat langzaam rijst al zou het over willen lopen,

is dan wel ondoorschijnend, maar het zilver van de bankjes,

de kreeftenpotten en de masten, verspreid

tussen de woestgetande rotsen,

lijkt doorzichtig te zijn

net als de kleine oude huizen met mos als van smaragd

dat groeit op de muren aan de kant van de kust.

De grote viskuipen zijn helemaal bekleed

met lagendikke prachtige haringschubben

en de kruiwagens zijn evenzo bepleisterd

met vette malienkolders die schitteren als de regenboog,

net als de schitterende vliegjes die erop krioelen.

Op de kleine helling achter de huizen

neergezet in het enkele heldere sprankje gras

staat een antieke kaapstander van hout,

gebarsten, met twee lange gebleekte hendels

en wat melancholische vlekken, als geronnen bloed,

waar het ijzerwerk roest achterliet.

De oude man wil wel een Lucky Strike.

Hij was een vriend van mijn opa.

We praten over de terugloop van de bevolking

en over kabeljauw en haring,

terwijl hij wacht op een haringboot die straks binnenloopt.

Hij heeft pailletten op zijn vest en op zijn duim.

Hij schraapte de schubben, de oorspronkelijke schoonheid,

van ontelbare vissen met dat zwarte oude mes,

waarvan het lemmet bijna weggesleten is.

 

Daar aan de rand van het water, op de plek

waar ze de boten binnen trekken, op de lange helling,

die afloopt in het water, zijn dunne zilveren

boomstammen horizontaal neergelegd, neer en neer

met een meter of anderhalf ertussen.

 

Koud donker diep en volmaakt helder,

element alleen te dragen door een onsterfelijke,

door vissen en door zeehonden….Eén zeehond in het bijzonder

zag ik hier avond aan avond.

Hij wilde mij zien. Hij hield van muziek;

net als ik een aanhanger van volledige onderdompeling,

dus zong ik hem maar doperse gezangen.

Ik zong ook :”Een Vaste Burcht Is Onze God.”

Hij rechtte zich in het water en bekeek mij

rustig, bewoog zijn hoofd een beetje.

Dan verdween hij, dan kwam hij plotseling weer boven

op bijna dezelfde plek, haalde als het ware zijn schouders op

alsof het tegen beter weten in was.

Koud donker diep en volmaakt helder,

het heldere grijze ijzige water…Terug, achter ons,

beginnen de waardige hoge sparren.

Blauwig, ze gaan over in hun schaduwen,

staan een miljoen kerstbomen

te wachten op Kerst. Het water lijkt stil te staan

boven de rondgeslepen grijze en blauwgrijze stenen.

Ik heb het keer op keer gezien, dezelfde zee, dezelfde,

een beetje, onverschillig schommelend boven de stenen,

ijzig vrij boven de stenen,

boven de stenen en dan de wereld.

Als je je hand er in zou steken,

zou je pols onmiddellijk pijn doen,

je botten zouden beginnen pijn te doen en je hand zou branden

alsof het water in vuur was overgegaan,

dat zich voedt met stenen en brandt met een donkergrijze vlam.

Als je het zou proeven, dan zou het eerst bitter smaken,

dan zilt, daarna zou het zeker je tong branden.

Het is zoals we ons voorstellen dat kennis is:

donker, zout, helder, bewegend, volkomen vrij,

onttrokken aan de koude harde mond

van de wereld, losgerukt van de rotsige borsten

voor altijd, stromend en gesmolten, en zoals

we weten van onze kennis, vluchtig en gevlogen.

 

 

Oersetting: Simon Oosting

Boppesteande ynlieding is in rektifikaasje fan de ynlieding yn ‘de Moanne’ 1 fan 2020. Simon Oosting hie oanjûn dat Bernlef it gedicht ‘At the fishhouses’ fan Elizabeth Bishop net oerset hat nei it Nederlânsk. In lêzer fan ‘de Moanne’ wiisde him derop dat dit net kloppe. Bernlef hat wol in oersetting makke. Simon Oosting hat dy oersetting fan Bernlef no lêzen en hy hat de ynformaasje yn dizze rektifisearre ynlieding ferwurke. De Fryske oersetting troch Simon Oosting is te lêzen yn ‘de Moanne’ nûmer 1, 2020.