De Ayatollah fan de Tjaardaflat

MEINDERT TALMA – 

By it lêzen fan it petear mei oersetter Klaas Bruinsma yn it foarige Moanne-nûmer gongen myn gedachten nei in saterdeimiddei yn it jier 1999. Ik siet achter in taffeltsje yn boekhandel Douma te Surhústerfean om myn debútroman te sinjearjen. Flak foar fiven, doe’t ik tocht, it hat wol moai west, stapte der in nuver mannelik duo op my ôf. De iene wie tige meager en in jier of fyftich. Hy seach my skerp oan. De oare wie in dikke fjirtiger, dy’t seach oft er elk moment yn gûlen útbarste koe.

‘Ik sta in jouw boek,’ sei de meagere man mei heldere stim.

‘Aha,’ sei ik.

It bleaun even stil. De dikke man knikte.

‘Stean jo miskien ek yn myn boek?’ frege ik oan de dikke.

‘Neenee…’ pipe de dikke.

‘Ik ben Robert Mackaay,’ sei de meagere man en joech my in hân. ‘Ik heb samen met Sipke van der Land de autobiografie van Johnny Cash vertaald, waaruit jij een motto voor één van jouw hoofdstukken hebt gehaald. Ik woonde in die tijd in Rotterdam. Nu woon ik in Opeinde, samen met Hans.’

Hy seach leafdefol nei de dikke man.

‘Aangenaam, Hans de Rook,’ sei Hans en joech my ek de hân. ‘Ik sta niet in jouw boek. Maar iemand die er wel in voorkomt is Klaas Bruinsma. Ik heb hem ook meegemaakt als leraar Engels op het Ichtus College. En ik kan je wel vertellen… Door deze man ben ik voortijdig van school gegaan… Dat ik zo’n dikke buik heb komt niet zomaar… Die heb ik gekregen door alle onrecht die Bruinsma mij heeft aangedaan…’

Der folgen inkele spesifikaasjes oer it him oandiene ûnrjocht. Ik gong der net echt op yn. It like my net safolle sin te hawwen om dizze wanhoapige Hans mei syn grutte, treurige eagen en dikke búk der op te wizen dat Bruinsma yndie gjin ideale learaar west wie, mar dat dizze aparte fûgel en grutte Fryske oersetter fan klassyke wurken seker gjin gemiene kearel wie, en al hielendal gjin grize mosk yn it learaarcorps te Drachten.

Yn 1982 kaam ik yn ’e brêgeklasse fan it Ichtus College (it hjoeddeistige Liudger College) yn Drachten. Yn ’e twadde klasse krigen we Bruinsma as learaar Ingelsk foar de klasse. Syn faam, yn de Latynske sin fan it wurd fama, wie Bruinsma al foarút gien. Jonges út ’e hegere klassen dy’t ek út Surhústerfean kamen, warskôgen ús: ‘Jimme moat mar oppasse. Dy Bruinsma is hielendal gek yn ’e kop, dy doocht foar gjin kwartsje…’

Dit foel fansels wol wat ta, mar in aparte skiter wie Bruinsma wol. Hy hie meastentiids in ljochtgrien pak oan mei in snústerich wyt boesgroentsje. Syn heallange, faak wat fette, grize hier hong yn pylken foar syn eagen, dy’t bytiden tige driigjend yn ’e eachkassen rôlen. Syn stim wie as in klok en hy spruts yn folle tongen. At we him moarns it earste oere hienen, koe it wêze dat er in gebed hold yn it Dútsk of Spaansk of in ferske song yn it Russysk.

Under de les fersuchte er faak: ‘Het is ontstellend moeilijk en er is al zo weinig tijd…’

In oare fêste útspraak fan him wie: ‘Met het vriendelijke doch dringende verzoek’ , folge troch in spesifyke winsk.

Bruinsma hie twa bynammen op it Ichtus College: De earste wie De Ayatollah fan de Tjaardaflat. Bruinsma wenne yn dy tiid yn de Tjaardaflat, in beruchte, tryste flat yn Drachten dêr’t hiel wat minsken fan ôfsprong binne. Syn twadde bynamme wie Bruno en hie wat te krijen mei ferstoarne famyljeleden yn ’e Twadde Wrâldoarloch, mar it fijne wisten we der net fan.

It leafste hienen we Bruinsma at er bepaalde scênes neispile út Shakespeare. Hy koe hiele lapen tekst sitearje en luts noch nuvere gesichten as oars. Op sokke mominten wie er ek in stik fleuriger as oars en dêrmei in stik freonliker tsjin ús. Yn dizze minuten wie Klaas Bruinsma de man dy’t er yn syn frije tiid ek wie: in man mei in ûnmjitbere passy foar proaza en poëzij út ’e wrâldliteratuer.