Stilgeboren

HENK WOLF – 

Een paar maanden geleden kwam ik voor het eerst het woord ‘stilgeboren’ tegen. Het betekent ‘doodgeboren’. Toen ik er voor het eerst op googelde, vond ik een handjevol vindplaatsen. Ondertussen zijn het er honderddertig. Voor zover ik dat heb kunnen nagaan, zijn alle teksten met het woord ‘stilgeboren’ erin in de afgelopen tien jaar gepubliceerd en dan hoofdzakelijk in de tweede helft daarvan. In mijn woordenboeken is het woord niet te vinden. We lijken dus een gloednieuw Nederlands woord te pakken te hebben gekregen. Het is ook een woord met potentie, als je kijkt naar een zogenaamde stichting Stil, die foto’s maakt van doodgeboren zuigelingetjes.

Het Fries heeft het neologisme nog niet overgenomen: de vormen ‘stilberne’, ‘stilgeboaren’, ‘stilberte’ en ‘stilgeboarte’ komen geen van allen op internet voor.

De ontstaansgeschiedenis laat zich makkelijk raden. ‘Dood’ is een taboewoord. Iedereen kent wel het spreekwoord ‘In het huis van de gehangene spreekt men niet van de dood’, dat dat principe illustreert. We hebben sterk de neiging taboewoorden te vermijden. Waarschijnlijk heeft het Engelse ‘stillborn’ model gestaan voor de nieuwvorming ‘stilgeboren’.

Naast ‘stilgeboren’ komt ook het woord ‘stilgeboorte’ een paar keer op internet voor. Het is moeilijk het aantal voorkomende gevallen te tellen, want veel van de vindplaatsen die Google geeft, zijn geschreven in het Afrikaans, waar ‘stilgeboorte’ waarschijnlijk al langer naar voorbeeld van het Engelse ‘stillbirth’ in gebruik is.

Opvallend is dat de website www.babyvibes.nl het neologisme zelfs definieert: ‘Bij het verliezen van je kind na 20 weken van je zwangerschap wordt het echter geen miskraam meer genoemd, maar stilgeboorte.’ Ik vermoed dat de makers van de website die definitie zelf hebben bedacht, maar misschien is er een medicus die beter weet. ‘Stilbaren’ komt op internet niet voor. ‘Stillbearing’ wel, maar in een steekproef gaat het altijd om gevallen waarin de schrijver de spatie tussen ‘still’ en ‘bearing’ is vergeten, zonder relatie met ‘stillborn’.

Het woord ‘stillborn’ komt al sinds de 16e eeuw in het Engels voor. ‘Stillbirth’ is waarschijnlijk nieuwer, dat wordt pas rond 1800 voor het eerst op schrift gebruikt. Tot in de 20e eeuw was ‘stillborn’ alleen een bijvoeglijk naamwoord, maar tegenwoordig wordt het woord in het Engels ook als zelfstandig naamwoord gebruikt: ‘a stillborn’ is dan een doodgeboren kindje.

Het Duits gaat ook mee. Het online-woordenboek van Duden geeft als vertaling van het Engelse ‘stillborn’ alleen ’tot geboren’, maar ‘stillgeboren’ komt toch zo’n honderdvijftig keer op internet voor, hoofdzakelijk of uitsluitend in recente teksten. Het Fries heeft het neologisme nog niet overgenomen: de vormen ‘stilberne’, ‘stilgeboaren’, ‘stilberte’ en ‘stilgeboarte’ komen geen van allen op internet voor.