fotografy: Murk Wymenga en Sweder Spanjer

Sterren kijken in een starbarn aan het Wad

MARITA DE JONG – 

De echte duisternis ervaren, sterren kijken in een starbarn en de activiteiten van nachtdieren en planten observeren. Naar het zich laat aanzien, kan dat volgend jaar in Zwarte Haan. Het was de plek waar architecte Nynke-Rixt Jukema opgroeide en haar inspireerde tot het ontwikkelen van een initiatief waarin die beleving centraal staat. Er wordt, in 2018, een stilteplek gecreëerd, die ook daarna een bijzonder soort toerisme op gang moet gaan brengen. Slow-tourism, bedoeld voor toeristen die geen haast hebben zoals sterrenkijkers, natuurliefhebbers en wandelaars. Het is een pilot project en maakt onderdeel uit van het programma Feel the Night.

 

“Een ideale ambiance voor een nacht aan het Wad. Waar kan je beter de schoonheid van de nacht ervaren, dan op die plek.”

 

Roelof Koster, adviseur bij Keunstwurk, is begeleider van het project. Er is door een commissie van betrokkenen, waar Jukema en Koster deel van uitmaakten, inmiddels een ontwerp gekozen voor de ‘sterrenschuur’, die in Zwarte Haan zal komen te staan. Koster: “Het is een gebouwtje dat moet opgaan in het landschap en beschutting biedt aan mensen die ongestoord van de sterrenhemel willen genieten. We zijn dat zo langzamerhand ontwend, door al het licht om ons heen. Dat is voor mens en dier geen goede zaak. Dieren worden aangetrokken door licht, gaan er op af en sterven dan een wisse dood. Voor mensen, zo blijkt uit onderzoek, is een goede nachtrust helend. Te veel licht ontregelt de biologische klok en vermindert de weerstand. Redenen genoeg om de duisternis te omarmen.”

 

Nachttuin
Jukema deed dat ook. Haar idee was destijds één van de pijlers van het Bidbook. Ook internationaal is er veel aandacht voor lichtvervuiling en die dark sky community’s groeien nog steeds. In Zwarte Haan worden, naast de starbarn, ook een aantal trekkershutten en camperplaatsen gerealiseerd door restauranteigenaar Jacob Jensma. Tevens ligt het in de bedoeling dat er ook nog een nachttuin bij komt. “Veel dieren zijn ‘s nachts actief. Er zijn bijvoorbeeld vele malen meer nachtvlindersoorten dan dagvlinders. En er zijn bloemen die pas in de schemering open gaan. Er is in zo’n nachttuin voor de liefhebber van alles te beleven.”

Drie jonge ontwerpers/architecten zijn gevraagd met een ontwerp te komen. Dat is mogelijk gemaakt door steun van het Programma naar een Rijke Waddenzee. “We werden geraakt door hun enthousiasme en aangenaam verrast door de hoge kwaliteit.” Het winnende ontwerp van Murk Wymenga en Sweder Spanjer heeft de vorm van een slakkenhuis. Het plafond is open en in de open ruimte is een grote spiegel aangebracht. Daar omheen worden sobere nachtverblijven gerealiseerd. In de wanden is ruimte voor vogels en vleermuizen om er te nestelen. De starbarn wordt gebouwd van hout, afkomstig van aardappelkisten. Dat was ook één van de voorwaarden, waaraan de architecten zich moesten houden, namelijk duurzaam bouwen, liefst met materialen uit de omgeving.

 

Sterrenspoor
Als de pilot slaagt, is het de bedoeling dergelijke starbarns op diverse plekken langs de Waddenkust te plaatsen, van Noord-Holland, via Fryslân tot en met Noord Groningen en Noord Duitsland. De stilte-plekken sluiten ook prima aan bij Santiago aan het Wad, een door het Nederlands Genootschap van Sint Jacob ontwikkelde wandel-estafette door alle zestien regio’s van het genootschap met deze keer als eindpunt het Friese pelgrimsoord Sint Jacobiparochie.

De pelgrims-traditie naar Santiago de Compostella is ontstaan na een nachtelijk visioen van keizer Karel de Grote, rond de datum van 25 juli in het jaar 1150, over het sterrenspoor van de Melkweg. Het leidde ertoe dat het graf van de heilige apostel in Santiago werd ontdekt. Althans dat vertelt de legende. De Camino van Santiago is door de EU en Unesco inmiddels erkend als werelderfgoed en de eerste Culturele Route van Europa.

Koster: “De sterren hebben dus een toonaangevende rol gespeeld in het ontstaan van de beroemde pelgrimsroute. Ook vandaag de dag wordt die door velen gelopen. De wandelaars zoeken rust, stilte en bezinning. Die kunnen ze nu ook vinden in Zwarte Haan.”

 

Gebiedsverhalen
Sterren speelden sowieso een belangrijke rol in het verleden. Mensen hadden er ontzag voor en waren ook bevreesd. Eise Eisinga bouwde zijn planetarium in Franeker destijds omdat er een grote angst bestond voor komeetverschijningen. Deze gebiedsverhalen spelen een grote rol in het project. Daar past ook het verhaal van Zwarte Haan bij. Het gehucht ligt namelijk in het vroegere mondingsgebied van de Friese Middelsee, ooit verbonden als getijdendelta met het Wad.

De inpoldering in de 13e eeuw van deze zee-engte tussen het terpengebied van Westergo en Oostergo was het eerste grote ‘deltawerk’ van de Lage landen. De eerstvolgende landaanwinning op dergelijke schaal kwam zeven eeuwen later op gang met de afsluiting (en gedeeltelijke inpoldering) van de Zuiderzee (1932) en de creatie van het Lauwersmeergebied na de afsluiting van de Lauwerszee (1969). Het beeld van De Slikwerker op Zwarte Haan is een herinnering en eerbetoon aan het monnikenwerk van de deltawerkers van weleer.

Van 3 februari tot 25 juli worden pelgrim-estafettes gehouden, die lopen van de zuidgrens van Nederland tot aan de ‘Friese Zee’. Hoogtepunt vormt op 25 juli 2018 het intercultureel Jacobsfestival, een internationaal pelgrimsevenement. Het festival vindt plaats op het recreatieterrein met de starbarn als stralend middelpunt. Dat zal beslist geen luidruchtig festijn worden, legt Koster uit. “De invulling is nog niet helemaal rond, maar je moet denken aan akoestische muziek en verhalen rond het kampvuur. En dat allemaal in Zwarte Haan, een ideale ambiance voor een nacht aan het Wad. Waar kan je beter de schoonheid van de nacht ervaren, dan op die plek.”

 

Meer informatie: http://www.feelthenight.eu/over-feel-the-night/ en https://www.santiago.nl/santiago_aan_het_wad.

Reagearje

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.