Salut Zoltin

B.C. EPKER –

Afscheidsrede voor Zoltin Peeter (1942-2019)

Zoltin Peeter werd docent op de AKI (academie voor beeldende kunst in Enschede) halverwege jaren tachtig. Vijf jaar later (in 1990) begon ik daar te studeren. Ik leerde Zoltin kennen in het tweede studiejaar bij de vakgroep ‘Gemengde Media/voorheen Grensverleggend Onderzoek’. Na het tweede jaar verloor ik hem een tijdlang uit het oog maar in het laatste studiejaar hervatten we ons contact. We hadden een serie goede gesprekken en het klikte. Zoltin communiceerde altijd scherp, onomwonden, eerlijk en rechtdoorzee. Sommige studenten vonden dat wel eens wat te confronterend maar als je stevig in je schoenen stond dan was het heel waardevol. Zoltin benaderde de kunst altijd vanuit een formeel en beeldend standpunt. Hij waardeerde het maken van duidelijke keuzes. Hij was geïnteresseerd in vormen, kleuren en verhoudingen — en hoe gebruikte beeldelementen werken ten opzichte van elkaar — en betekenis genereren. Decorum, opsmuk en mooie beloftevolle verhalen waren niet aan hem besteed.

Zoltin liet zien dat, als we (in de beperkte tijd die ons gegeven is) precies datgene doen wat we willen en moeten doen, het dan gemakkelijker is om die eindigheid te accepteren, omdat we niets hebben gemist, en geen tijd verkwist hebben.

Van Zoltin leerde ik dat je toegewijd moet zijn aan je werk en dat je boven alles existentieel plezier moet hebben op het atelier. Dat wil zeggen: de uitdaging voor de volle honderd procent aangaan, er wat spannends van maken, je concentreren op de dialoog met je werk, het werk compromisloos op de spits drijven, onophoudelijk trouw zijn eraan, alle mogelijkheden erin ontdekken, en zonder schroom zijn.

Twijfel je nog over iets? Dan heb je de zaak niet goed genoeg onderzocht! Als je hard genoeg gewerkt hebt, dan weet je — dan voel je — of iets goed is, of niet. Periodes van maatschappelijke erkenning en financieel succes zullen komen en gaan, en persoonlijke omstandigheden zullen wijzigen of niet, maar de kern van alles is dat je te allen tijde scherp gefocust blijft op je werk. Want… alleen als je zelf volledig in je werk zit (en je weet wat je aan het doen bent, en ervan overtuigd bent)… pas dan kun je anderen ook ervan overtuigen. En mocht de maatschappelijke erkenning uitblijven, dan heb je in ieder geval een goede tijd gehad en is er geen tijd verloren gegaan.

Algauw nadat ik afstudeerde werden Zoltin en ik vrienden. We spraken regelmatig af; nu eens bij hem, dan weer bij mij, soms in het café, soms troffen we elkaar op een opening, of gingen we op pad om samen een tentoonstelling te bekijken. We bespraken de kunstwerken die we zagen, de laatste stand van zaken in de kunst, en ook (last but not least) elkaars werk. Die gesprekken waren altijd waardevol. We waren betrokken en geïnteresseerd maar tegelijkertijd ook respectvol (dus met een zekere distantie), altijd eerlijk en kritisch, en we hadden veel vertrouwen en waardering voor elkaars werk. Van kunstwerken die zo’n eerste vuurdoop doorstaan hebben, weet je wat ze waard zijn, daarmee kun je de wereld in!

Als we samen bepaalde kunstwerken hadden gezien, dan hoefden we daar vaak nauwelijks over uit te wijden, omdat we het meestal roerend met elkaar eens waren. En dat is best bijzonder omdat we allebei vaak een zeer uitgesproken mening hadden.

Op de momenten dat ik van een werk dat ik pas gemaakt heb, even afstand neem om ernaar te kijken, weet ik meestal meteen wat Zoltin ervan zou vinden. Zijn blik leeft in mij. Desalniettemin bleef er altijd nog meer dan genoeg stof over om over te spreken.

Het leven is eindig en Zoltin leek daarmee ten diepste vertrouwd te zijn. Het is kort en kwetsbaar en juist daardoor zo waardevol en mooi. Zoltin liet zien dat, als we (in de beperkte tijd die ons gegeven is) precies datgene doen wat we willen en moeten doen, het dan gemakkelijker is om die eindigheid te accepteren, omdat we niets hebben gemist, en geen tijd verkwist hebben.

Zolang we er (nog) zijn, voeren we een innige dialoog met alles rondom ons; met alles wat we liefhebben; de beeldelementen in ons werk, de dagelijkse dingen die we te doen hebben, onze naasten die we graag zien. Maar het leven is beperkt, dat is een feit, net zoals het formaat van het papier waarop we tekenen beperkt is.

Zoltin was tot op het laatste ogenblik moedig en monter. Hij was er klaar voor om deze laatste grote reis te gaan ondernemen. Hiervan zal hij niet meer terugkeren en hij kan er geen verslag meer van doen (en dat zullen we missen). Het is nu aan ons om verslag te doen. Van wat hij voor ons betekend heeft, hoe zijn blik deels de onze is geworden, wat de waarde en de werking van kunst kan zijn, en over de reis die wij hier, in dit korte stukje tijd waarin we leven, samen met hem hebben ondernomen, als geestverwant, dierbare vriend, collega en reisgenoot.