Minzaam, de put derút hawwe, harsenskraabje

HENK WOLF – 

Soms kun je taalverandering betrappen nog voordat woordenboekmakers dat hebben gedaan. Volgens mij heb ik de afgelopen jaren in elk geval drie betekenisveranderingen opgemerkt voordat anderen dat hebben gedaan: een in het Nederlands en twee in het Fries. Ik loop ze even langs.

Minzaam
Het woord ‘minzaam’ betekent volgens al mijn woordenboeken ‘vriendelijk’, in het bijzonder tegen lagergeplaatsten. Zo gebruik ik het ook. De gevoelswaarde is positief. Het is me echter opgevallen dat anderen het gebruiken als synoniem van ‘minachtend’, ‘laatdunkend’, ‘neerbuigend’. Het woord ‘min’ voor ‘liefde’, dat we ook kennen uit bijvoorbeeld ‘beminnelijk’ en ‘minnekozen’, wordt blijkbaar niet meer herkend. Ook verschillende docenten Nederlands kenden ‘minzaam’ alleen in die tweede, negatieve betekenis.

De put derút hawwe
Als ik ‘de put derút ha’, dan heb ik ‘de put’ (het karweitje) afgerond, ik ben klaar. Daarmee heb ik nog niets gezegd over mijn fysieke toestand. Ik heb gemerkt dat mensen de uitdrukking soms gebruiken als ze moe zijn. In de woordenboeken heb ik die betekenis nog niet kunnen vinden, maar een vragenrondje op Facebook leverde heel wat reacties op van mensen die ‘de put derút hawwe’ alleen kenden als uitdrukking voor ‘moe zijn’. Het aantal reacties was niet groot genoeg om relevant te zijn, maar leeftijd is mogelijk een factor: jongeren gebruiken het meer op de nieuwe manier dan ouderen. Ik vermoed dat er verwarring is opgetreden met het bijna gelijk klinkende ‘de piip út ha’, dat wel ‘moe zijn’ betekent.

Harsenskraabje
‘Harsenskraabje’ of ‘harsenskrabje’ is volgens de woordenboeken ‘diep nadenken’ of ‘ruziemaken’. Ik ken het echter ook in de betekenis van ‘brainstormen’, ‘als groep ideeën uitwisselen’. Ook op internet zijn voorbeelden te vinden van ‘harsenskra(a)bje’ in die betekenis. Het verschil met de oudere betekenis ‘nadenken’ is natuurlijk niet zo groot.