Martina verruilt Dr8888 voor Van Bommel-Van Dam

DIRK VAN GINKEL – 

Paulo Martina, sinds 2009 directeur van Museum Dr8888, wordt per 1 mei directeur van Museum Van Bommel-Van Dam in Venlo. Een terugblik op een periode vol veranderingen.

Woensdag 13 maart. Paulo Martina heeft net zijn nieuwe arbeidscontract ondertekend. Hij is in de wolken, maar voelt zich tegelijkertijd ook wat melancholiek. Hij heeft in bijna tien jaar tijd een ware cultuuromslag weten door te voeren waardoor Museum Dr8888 hem heel ‘eigen’ is geworden. En daar neem je niet makkelijk afscheid van.

‘Ik was heel erg ambitieus toen ik aantrad. En ik had het geluk dat ik gesteund werd door een gemeente die van Drachten een cultuurstad wilde maken.’

Ga maar na. Toen Martina aantrad heette het museum nog Museum Smallingerland. Een streekmuseum was het, vol oude landbouw- en handwerktuigen, schoppen, rieken en oude klompen. Alles in een vaste opstelling, aan een enkel bezoek had je genoeg. Er kwamen zo’n 9.000 bezoekers per jaar. Martina veranderde Museum Smallingerland in Museum Dr8888, een museum voor moderne kunst, met nadruk op het interbellum. Een museum ook met meerdere exposities per jaar. Een van de doelen van het vijfjarenplan dat hij opstelde: een verdubbeling van het aantal bezoekers in 2014. ‘Dat is gelukt. We hebben prachtige aantallen gehaald, ook in de periode erna: 19.000 in 2016, 35.000 in 2017, 30.000 in 2018.’

Bezoekers kwamen vaak van heinde en verre. Dat had alles te maken met de tentoonstellingen die Martina organiseerde. Zoals ‘Thijs & Evert Rinsema’ (2011), ‘Palet van het interbellum’ (2014), ‘Holland Dada’ (2016) en de exposities in het kader van ‘100 jaar De Stijl’ (2017). Tentoonstellingen met een nationale en soms internationale impact, die Drachten als stad van de kunststromingen Dada en De Stijl in het zonnetje zetten. Tegelijkertijd had Martina ook altijd oog voor de regionale functie van het museum en presenteerde hij veel Friese kunstenaars, zoals ‘Ids Wiersma en Sierd Geertsma’ (2012), ‘Pier Feddema’ (2015), ‘Jan Reinder Adema’ (2018) en de schilders van Yn ‘e line in de succesvolle expositie ‘Fries expressionisme’ (2018). En over bijna alle exposities zijn prima boeken gemaakt. Genoeg om voldaan op terug te kunnen zien, zou je denken.

Ambities
‘Ik was heel erg ambitieus toen ik aantrad. En ik had het geluk dat ik in mijn plannen gesteund werd door een gemeente die ook heel ambitieus was. De gemeente wilde van Drachten een cultuurstad maken met een goed museum, een goed theater, een prachtige bibliotheek, een poppodium… Dat heeft mij erg geholpen. Dankzij die steun kon ik niet alleen een volledige cultuuromslag in het museum bewerkstelligen, maar kreeg ik ook de gelegenheid om de samenwerking te zoeken met partijen buiten het museum, zoals de Academie voor Popcultuur en Stichting Fotografie Noorderlicht (in samenwerking met Museum Belvédère). We hebben verder Culturele Zondagen georganiseerd, evenementen opgetuigd met ondernemers uit Drachten, we hebben een internationaal netwerk gecreëerd enz.’

‘We hebben prachtige bezoekersaantallen gehaald: 19.000 in 2016, 35.000 in 2017, 30.000 in 2018.’

Sommige van die initiatieven zijn in de loop der jaren weer gesneuveld, maar dan kwamen er weer andere voor in de plaats, zoals de realisering van het Van Doesburg-Rinsema Huis. Museum Dr8888 nam samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het initiatief om hiervoor de status van Rijksmonument in de wacht te slepen, wat ook lukte. Dus ook het plan om het museum buiten de eigen muren actief te laten zijn, is waargemaakt.

Martina had ook voor de toekomst al de nodige ideeën klaarliggen. ‘We hebben de afgelopen tijd te maken gehad met veel herdenkingen en jubileumjaren: 100 jaar De Stijl, !00 jaar Dada, nu komt nog 100 jaar Bauhaus. Allemaal onderwerpen waar we aandacht aan hebben besteed, omdat onze collectie nu eenmaal sterk georiënteerd is op de periode tussen de twee wereldoorlogen in. Maar daarna zou ik meer ingezoomd hebben op Friese kunstenaars. Want in de afgelopen jaren hebben we prachtige collecties in beheer gekregen van de schilders Klaas Koopmans, Pier Feddema, S.H. de Roos, Thijs Rinsema, Hendrik Werkman en Sierd Geertsma onder andere. Met onze regionale focus had ik meer willen doen de komende tijd. Zo zal de eerste tentoonstelling na Bauhaus gaan over de Fries-Groningse schilder Sjoerd Huizinga. Hij behoort tot de Yn ‘e line-groep, maar over hem was nog maar weinig bekend. Daar wordt nu onderzoek naar gedaan en er is al veel tot nu toe onbekend maar reuze interessant werk boven water gekomen.’

In de knel
Plannen genoeg dus. Inhoudelijk, op het vlak van tentoonstellingen, maar ook op het gebied van uitbreiding van het museum. In de huidige locatie – met 600 m2 en een hoogte van 2.20 m – loopt Martina tegen grenzen op. Groot werk kan hij in de lage en relatief kleine ruimtes niet kwijt. De klimaatbeheersing laat ook te wensen over. En tot overmaat van ramp is het museum getroffen door bezuinigen van de gemeente. Er is € 65.000 gekort op de jaarlijkse begroting van € 750.000.

‘Dr8888 heeft prachtige collecties in beheer gekregen van kunstenaars als  Klaas Koopmans, Pier Feddema, S.H. de Roos, Hendrik Werkman en Sierd Geertsma. Daar is veel mee te doen.’

‘Daardoor moeten we onze plannen aanpassen. We hebben allemaal uren moeten inleveren, van sommige mensen hebben we afscheid moeten nemen. We moeten ook anders met onze tijd omgaan. Voorheen had ik medewerkers die zelfstandig projecten konden uitvoeren, nu moet ik me weer overal mee bemoeien. Ik heb weinig tijd meer voor grote projectaanvragen, de dagelijkse bedrijfsvoering vraagt veel van mijn aandacht. Daardoor komen de ambities in de knel. De gemeente denkt wel mee over een nieuwe locatie bijvoorbeeld of een aanpassing van de huidige, maar sluit nieuwe bezuinigingen ook in de toekomst niet uit.’

Martina vertrekt met gemengde gevoelens. Hij heeft zijn werk niet helemaal af kunnen maken, vindt hij zelf. Want hij is niet minder ambitieus dan bij zijn aantreden. Bovendien voelt hij zich sterk betrokken bij zijn medewerkers. ‘We hebben hier een hecht team van toegewijde mensen die zich het vuur uit de sloffen lopen en daarnaast bijna 90 gemotiveerde vrijwilligers. Ik heb ook heel lang en goed samengewerkt met ontwerper Hilbert Heitmeijer die het museum een sterk gezicht heeft gegeven. Dus ja… De bijeenkomst met de vrijwilligers naar aanleiding van mijn afscheid was best emotioneel. Maar wat moet, dat moet.’

Venlo
Bij Museum Van Bommel-Van Dam valt Martina met de neus in de boter. Er wordt een nieuwe locatie geschikt gemaakt in het voormalige postkantoor van Venlo, 2.700 m2 groot, en hij kan meedenken over de inrichting. Er is een grote en hoogwaardige collectie kunst uit de wederopbouwperiode en daarna – Cobra, Armando, Lataster, Verwey, Olaf, Dijkstra. En er is kapitaal voor aankopen en opdrachten. ‘Veel vrijheid, financiële armslag en een enthousiaste gemeente.’