Kloppend hart of rotte kern?

BAUKE TUINSTRA – 

De afgelopen decennia is het wonen in de binnensteden steeds meer op de achtergrond geraakt. Waar vroeger nog wonen en werken gecombineerd werden, staan woningen boven winkels nu vaak leeg. Uitbaters van bedrijfsruimte zijn niet altijd meer pandeigenaar en wonen ook steeds minder vaak bij het bedrijf. Sterker nog, de bovenwoningen zijn in een groot aantal gevallen zelfs niet meer te bereiken, omdat trappenhuizen en aparte voordeuren zijn gesneuveld ten gunste van extra winkeloppervlak en etalagebreedte.

Dat leverde in het verleden, ver voor de crisis, al uitgestorven winkelstraten op buiten de openingstijden. Maar nu er steeds meer leegstand is en nog meer leegstand dreigt worden de problemen in onze centra alleen maar groter. In de zogenaamde ‘aanloopstraten’, de toegangswegen naar het echte winkelhart, is de leegstand het meest zichtbaar en hardnekkig.

Maar niet alleen de economische crisis is de oorzaak van de leegstand. Ook het kopen via internet zorgt er voor dat steeds minder mensen naar een winkel gaan. Nu ja, vaak wel nog om artikelen te kunnen zien, aanraken en te vergelijken, om ze vervolgens op het goedkoopste internetadres te kunnen bestellen. En sommige producten verdwijnen en worden zelf digitaal. Wie koopt er nog cd’s? De beleving van het winkelgebied wordt steeds belangrijker en onderscheidend ten opzichte van het internet.

Huren zijn vaak nog hoog en contracten ademen nog de sfeer van voor de crisis. Pandeigenaren rekenen zich soms nog te rijk. Voor beleggers betekent een lagere huur een afboeking van de waarde van het onroerend goed. Dan was een tijdelijke leegstand in een aantal gevallen te verkiezen, maar het wordt steeds duidelijker dat de tijd van voor de crisis niet meer terug komt.

Makkelijke en alles oplossende maatregelen zijn er niet. Veel kleine ingrepen en maatwerk moeten onze centra aantrekkelijk houden. Lagere huren en kortere contracten bieden kansen voor startende speciaalzaakjes, die weer zorgen voor de zo nodige bijzondere beleving. Maar ook het clusteren van elkaar versterkende bedrijven, bijvoorbeeld kledingzaken of juist winkels voor delicatessen of buitenlandse voedingswaren, worden een winkeldoel op zich.

De huidige leegstand biedt ook de mogelijkheid om bovenwoningen te ontsluiten. De huuropbrengst van de woningen weegt nu sneller op tegen het verlies van enkele meters winkeloppervlak. En door het gezamenlijk ontwikkelen van plannen en met regie van de overheid kunnen zo via een enkele voordeur met bergingen meerdere woningen worden bereikt.

Maar daarmee zijn we er niet. Om leegstand, verpaupering, en daarmee het steeds onaantrekkelijker worden van onze binnensteden, te voorkomen moet het totale winkeloppervlakte rigoureus worden verkleind. Niet overal een beetje, maar met beleid en gericht. Concentratie en stimulering van winkels daar waar ze bijdragen aan de algehele kwaliteit van het centrum, verdunning en functiewijziging waar dat niet zo is. Daar moet gezocht worden naar nieuw gebruik. En stedelijk wonen in de binnenstad is dan een mogelijkheid.

Maar niet zoals vroeger bij of boven een winkel. Nu wordt het binnenstedelijk wonen een op zich staande functie, waarbij ook de inrichting van de openbare ruimte moet passen. Zo ontstaan er aantrekkelijke gebieden met een geheel nieuwe en bijzondere en hoogstedelijke kwaliteit. Hier zijn alle denkbare voorzieningen nabij en kan de stedelijke levendigheid optimaal ervaren worden. Een kwaliteit die bovendien niet een surrogaat is voor het wonen in dorp is, maar enkel in onze steden te vinden is.