It senioare-orkest

GOOITZEN MONSMA – 

‘Jo moatte mar net te ticht by de trompetten sitte, dy hawwe altiten in leven as in oardiel, kom hjir mar wat,’ seit in frou fan sa’n santich jier en se wiist nei de stoel njonken har. Efkes letter skoot ek oan myn oare side in frou oan. De orkestleden begjinne yn te spyljen dat it is in kakofony fan lûden. Ek de dames neist my, Bynke en Trynke hjitte se, geane los op de klarinet. Ik smyt der ek mar in rideltsje tsjinoan.

Dan giet der in man mei sniewyt hier en dito burd op in ferheging stean mei as risseltaat dat elkenien syn ynstrumint it swijen opleit. Hy jout te kennen dat der twa leden yn ’t sikehûs opnommen binne. Ien krijt in nije heup, de oare hat problemen mei it hert. ‘Mar,’ sa seit er, ‘wy hawwe fannemiddei wer in nij gesicht yn ús fermidden. Uilke Agema sil it by ús besykje. Benny Jansma, ús earste klarinettist hat him de kneepkes fan it fak bybrocht, dat wy kinne in soad fan dizze man ferwachtsje. Wolle jo ek noch wat sizze?’

Ik hie my al in bytsje op dizze fraach taret en stel my oan de orkestleden foar. In lyts mantsje nimt it plak fan de wite man yn. Hy bûcht him in bytsje rûngear oer de muzykstander en seit: ‘Tachtich’. Fia fia krij ik in grien boek tarikt. ‘371 fjouwerstimmige koralen fan Bach’ is de titel. Toe mar, tink ik en sykje it opjûne nûmer op.

De dirigint jout in wat kroanjend lûd en it orkest set útein. Ik der achteroan. Under it spyljen komt der spontaan in gefoel fan grutskens omheech. Wat klinkt dit moai. Mar de dirigint tinkt der oars oer. ‘Noch mar in kear, dit is neat,’ ropt er en wy sette wer útein. Healweis slacht er ôf. ‘It hout mar allinnich.’ Dêr blykt de klarinet ek ûnder te fallen. Wy binne amper begûn of de man hammert mei syn stokje op ‘e muzykstander. ‘Jimme spylje pàpàpà, mar ik moat paapaapaa wêze, glydzje moat it en sêfter. Sa ’t jim jûns let op sokken de trep opslûpe om frou of man of wit ik wa net wekker te meitsjen.’ Nei noch in pear kear it koraal mei it hiele orkest spile te hawwen, seit de dirigint mei in fuortsmitend gebeart, as wie der gjin ear oan te beheljen: ‘An American in Paris, dêr wol ik ris goed mei oan ‘e slach.’

‘Krammele, dat fyn ik sa’n aaklik stik,’ hear ik neist my sizzen. Thús hie ik al in pear stikken tastjoerd krigen en de Amerikaan wie der ek by. Ik hie wakker mei it stik oan ’t oefenjen west, mar dêr fernim ik no by de orkestrepetysje net folle fan. As in fjouwerjend hynder giet it orkest der fantroch en ik haw it neisjen. Thús hoegde it sa mâl net. Hie ik by it koraal it gefoel dat ik moai meidwaan koe, no krij ik it gefoel dat ik der as in stumper bysit. Ik besykje hjir en dêr in wat rêstiger stikje mei te spyljen, mar ek dan noch fielt it as reitsje myn fingers yn ‘e tiis.

‘Prut, prut is it, en it giet my fierstente stadich,’ seit de dirigint no, wylst er him mei de bûsdoek ûnder de noas wriuwt. ‘Earst de dwersfluiten mar, fanôf C.’ Hy docht it sjongend foar hoe’t er de earste fjouwer maten hearre wol, mar it komt der alle kearen krekt wat oars út. Nei fiif kear besykjen lit er it der mar by sitte mei te sizzen: ‘it sil him wol oan de fluiten lizze dat it der net útkomt, dy hawwe net foar neat de namme dwers meikrigen.’ Ek oare ynstrumintegroepen krije rom omtinken en ik fiel my dêr net ûngelokkich by. Sa lang at oaren spylje, kin ik gjin flaters meitsje. Ik tref it al hielendal want de seksje klarinetten wurdt net mear apart nommen. It mantsje foar ’t orkest hat nei it safolste kear ôfslaan der ynearsten genôch fan en seit fanút it neat: ‘Der Mond ist aufgegangen.’ De mond is open gegaan’ hear ik in kenner fan it Dútsk sizzen. It is In prachtich muzykstik dat net slim te spyljen is, al spylje ik wol troch op it plak dêr’t in herhellingsteken stiet. Stommeling, sis ik heal lûdop.

‘Dat oerkomt my likegoed ek wolris hear,’ hear ik Trynke guodlik sizzen.

De dirigint is diskear net tefreden oer de klarinetten. ‘Jim spylje it fierstente hastich. De moanne is opkommen en de bedoeling is dat jim rêst útstriele.’ Nei ’t kroanjend lûdsje giet it wer los, mar amper sit de gong deryn of hy slacht al wer ôf. ‘It lûd is te skerp. Jim moatte de lippen wat losser om it mûlstik lizze, dan wurdt de klank in stik moaier. Sa as in poppe de mûle om de tepel fan it memmeboarst leit.’

‘Dan komt der fan blazen neat mear,’ ropt ien dy ’t de tromboane bespilet. Alle fjirtjin klarinettisten lizze no gniffeljend mar hoeden it mûlstik tusken de lippen en de dirigint lit it orkest sûnder ûnderbrekking  it hiele stik yn ien kear útspylje. Mei in tefreden glimke seit er: ‘Kofje.’ Ik sjoch op it horloazje. De fiif kertier binne omflein.

 

Ik sykje in plakje oan in grutte tafel. In wat kerbintich rinnende man komt neist my sitten en freget hoe’t it giet.

‘Ik soe it net slim fine dat dy Amerikaan yn Parys nei syn eigen lân ta giet, kin der neat mei wurde,’ sis ik.

‘It is ek in lestich stik,’seit er mei fuort der achteroan: ‘Hokker diploma’s hawwe jo?’

‘Gjinien, haw twa en in heal jier les hân fan Benny Jansma. Hy hat my der net ien jûn,’ is myn antwurd.

‘De measten hawwe fjirtich, fyftich jier spile, foart sy by dit harmony-orkest komme.’

Ik nim in slokje kofje.

‘Hoe âld binne jo?’ is no de fraach dy’t ik foarlein krij.

‘Acht en sechstich.’

‘Dan bin ik alve jier âlder as jo,’ is it antwurd. Op it antlit is in soart fan oerwinningslaits te sjen. Ik haw it op ‘e lippen om te sizzen dat ik dochs leaver âlve jier jonger bin, mar sis: ‘Jo sjogge der noch kwyk út.’

Hy glimket en seit: ‘Jo moatte samar rekkenje, jo kinne hjir moai wat erfaring opdwaan. Enneh, it stekt hjir ek net sa nau.’

‘Noh, is dat wol sa? It is de dirigint neffens my net sa gau nei ’t sin.’

It slagget myn prater net it sellofaan fan syn koekje iepen te krijen en hy smyt it werom op de tafel.

‘Ach, it mantsje is somstiden wol wat oerdwealsk, hy leit de latte wolris wat heech. Dat moat ek wol, tink ik, oars wurdt it mei al dat âld spul gau in ynkakt soadsje.’

De dirigint en it mantsje blike synonimen te wêzen. Efkes letter klapt er yn ‘e hannen, hy wol wer los. Sa te sjen hat er der nocht oan.

‘Jo moatte sa mar rekkenje,’ seit myn buorman noch wylst er it koekje fan ‘e tafel pakt en yn it bûske fan syn bûsgroen stoppet; ‘at it jo net foldocht, jo kin der altiten noch mei ophâlde.’

‘Earst mar sjen wat ús no te wachtsjen stiet,’ sis ik en sykje myn plakje yn ‘e seal wer op. Ik set in nij reidsje op ‘e klarinet. Dat makket somstiden in weareld fan ferskil.

 

Wy moatte mei Pilatus: Mountain of Dragons oan ‘e slach. Lyk as foar ’t skoft wurdt it spyljen geduerich ôfbrutsen en wurde der in soad oanwizingen jûn. ‘It is krekt as witte jim de noaten net te finen, as wurdt der twivele hokker sille we hjoed ris nimme,’ sa krimmenearret de dirigint no. ‘It docht my tinken oan dy man dy ’t in dampich doaske lusifers fûn. Hy struts alle prikjes ôf. Dyjingen dy’t it net dienen, smiet er fuort, deselden dy’t it wol dienen, bewarre er wer yn ’t doaske. Sa giet it ek mei jim. Is de iene noat net goed dan sykje jim wol in oare ferkearden ien. It moat better.’

Der sitte yn it stik wol gauris rêsten foar de klarinet. Ik moat de kop derby hâlde. Bynke sjoch ik mei de fingers op de boppeskonk de maten ôftellen. Mei in skean each hâld ik har yn ‘e gaten want sels bin ik de tel geduerich kwyt. Ik folgje har meneuvels. Pakt sy de klarinet fan de stander, doch ik it ek. Mei it iene each sjoch ik nei har en mei it oare each nei de muzyk om alfêst te sjen hoe’t it ferrin fan de noaten oanjûn wurdt. At Bynke de klarinet yn ‘e mûle stekt dan meitsje ik ek oanstalten. Ik kom ta de ûntdekking dat ik eigenlik in each tekoartkom, want it soe net ferkeard wêze en sjoch ek noch nei de dirigint. Ynearsten hâld ik sa ûnopfallend mooglik it each mar op Bynke. Sadree’t sy de fingers foar de earste te spyljen noat klearleit, doch ik it ek. Fernim ik dat se djipper sykhellet om te blazen, dan wit ik dat ik los moat. It earste part fan Pilatus kin ik noch bysloffe, mar noch net healweis dan set it orkest de sokken der wer yn. ‘Hurder, hurder, hurder’ raast de dirigint read oanrinnend as wienen we dwaande mei de 100-meter op de atletykbaan, wol mei de bedoeling tagelyk oer de finish te draven. Mar ik kom in pear maten te let oan, nettsjinsteande myn beide buorfrouwen dy’t ûnderwilens om bar mei de finger oanjouwe hoefier it orkest foardere is. Wat haw ik hjir te sykjen is myn opkommende gedachte.

‘It is echt net sa gek hear, noch in pear lytse dinkjes,’ seit de dirigint. Alle kearen dat er him oer de partituer hinnebûgd, set er de bril ôf en hy stiet der krapoan yn in hoek fan njoggentich graden foar. Hy rjochtet syn rêch wer, de bril komt wer op en wy starte op ‘e nij by de opjûne maat, diskear in rêstige passaazje. De trompetten en tromboanes jouwe fol gas. De dirigint slacht wyld mei beide hannen ôf en ropt: ‘Ho, ho, ho, ik wol hjir gjin gesjit hearre, it liket potferdoary wol âldjiersdei. Ik stean hjir dochs net foar in rige karbidbussen te dirigearjen!’ It bekende kroantsje komt wer út syn kielsgat en dêr giet it wer hinne. Wy binne noch gjin fiif maten fierder of it is wer ho. ‘Sa wol ik hearre, moai, moai,’ seit er en hy jout ús in nij te spyljen nûmer op dat ik noch net earder ûnder eagen hân haw. Trynke skoot har muzykstander yn myn rjochting, safier dat sy út lead nei rjochts oerhingje moat om de muzyk lêze te kinnen. Myn fingers ridelje oer de klarinet as soe ik in betûft spiler wêze, mar ik meitsje der neat fan en fiel my hieltyd mear ûngemaklik. Nei wer in krityske opmerking fan de dirigint weaget ien fan de orkestleden te sizzen: ‘Jo moatte wat rekken hâlde mei ús âldens.’

Mar dêr hat de dirigint gjin boadskip oan. ‘Wat âldens, wy komme hjir alle wiken by elkoar en dat dogge wy net mei de bedoeling it orkest minder spylje te litten. It moat altyd better. Thús wat mear oefenje kin ek gjin kwea.’ is syn beskie.
‘Wy slute fannemiddei ôf mei in wat makliker stikje, Valdresmarsj.’ Ik pak it stik derby en sjoch healweis de side twa balken stean, swart fan de noaten.
‘Dat stikje slach ik ek oer hear,’ seit Trynke. Har opmerking makket my suver in bytsje bliid. Ek Bynke docht har bêst om foar te kommen dat ik depressyf nei hûs reitsje. ‘Ik spylje by dy snelle sechstjinde noaten meast allinnich de earste noat fan de maat, dan hâldst it ritme fêst. Moast gewoan sa no en dan wat noaten fuortsmokkelje,’ is har advys.

 

‘En Agema, hoe hat it jo foldien?’ freget de dirigint nei’t er dizze middei foar de lêste kear ôfslein hat.’

‘Ja, wat sil ik sizze, ik wit net oft dit him wol wurdt.’

‘Hoe hawwe it no?’

‘Ik kin lang net alles meispylje. As ik al meispylje kin, dan fyn ik it machtich moai, mar dan sit ik der ek noch gauris neist.’

‘Kloppet, dat haw ik heard,’ laket de dirigint.

‘Ggggòh!’ hear ik Bynke har kielsgat skrabjen.

‘Moat der de kommende wike mar ris oer neitinke wat ik doch. Yn ’t skoft haw ik trouwens net sa’n gek advys meikrige.’

‘Hokker dat?’

‘Ik mei der elk momint wer mei ophâlde, waard my sein.’

‘Ophâlde? Jo sitte dêr sa moai tusken de froulju, jo kinne der samar net mei ophâlde.’

In holle komt efter in grutte bas foart ljocht en ropt: ‘Jo litte nije wike moandei it reidsje gewoan thús, is der gjin misse noat te hearren.’

Hjir en dêr wurdt lake.

‘Hoe krijt dy man it yn ‘e plasse om soks te sizzen, hy moat him skamje’ seit Bynke. Te sjen is dat har dit praat net noasket. Trynke falt har by en systert: ‘Hy mient grappich te wêzen, jo moatte jo dat net oanlûke hear. En fan de dirigint allikemin, dy brûst der ek alles mar út. Wy binne hjir foar de wille en jo komme nije wike wer moai tusken ús ynsitten.’