In Memoriam dichter Jacobus Q. Smink (1954 – 2024)

Dichter Jacobus Q. Smink is 26 jannewaris ferstoarn. Smink wie in kleurryk mins mei in gouden pinne. Hy lit seis bern en in prachtich oeuvre nei. Syn biografe Marian Hulshof skreau in moai IM oer him foar de Moanne. 

– – – – – – – –

Op 31 januari 1954 hangt op de kerk in Sondel de vlag uit. Jacobus Smink is geboren en prinses Beatrix is jarig. Jacobus is vierde van negen kinderen.

Hij bezoekt de School met den Bijbel in Sondel, gevolgd door de Christelijke Mulo in Balk en Havo ‘De Him’ in Sneek. Jacobus’ levendige fantasie blijkt als hij werkt op de Zondagschool in Sondel. Daar hangen de kinderen aan zijn lippen als hij vertelt over de geboorte van Jezus vanuit het perspectief van een mosje op de dakrand. Vertalingen van Bob Dylan in het Fries en Nederlands vloeien in die tijd uit zijn pen. In 1972 debuteert hij met een verhaal en een gedicht in het Friese literaire tijdschrift Hjir. Even later wordt hij redactielid van Hjir. 

Van 1973 tot 1977 studeert hij aan lerarenopleiding Ubbo Emmius in Groningen. 

Kort na zijn afstuderen trouwt hij. Uit zijn eerste huwelijk heeft hij vier dochters. 

In 1980 verhuist hij met zijn gezin naar Eindhoven, waar hij leraar Nederlands wordt. Op Scholengemeenschap Genderdal voelt hij zich als een vis in het water. Op de route van huis naar school maakt hij kennis met een voor hem exotisch gewas: maïs. Dat werd in die tijd in Friesland nog nauwelijks verbouwd. Daarover schrijft hij een serie gedichten die in zijn tweede bundel Wurk fan de achtste dei (1985) gepubliceerd worden. In 1987 scheidt hij van zijn eerste vrouw.

In 1989 krijgt hij een nieuwe relatie waaruit hij een zoon en een dochter heeft. 

Van 1990 tot 2001 is Jacobus zeer productief op literair gebied. Hij publiceert vier dichtbundels en vertaalt vijf boeken uit de wereldliteratuur in het Fries. Na zijn werkdag op school is hij aan huis gekluisterd om voor zijn kinderen te zorgen. Een andere reden voor zijn grote productiviteit is manische buien, die zich steeds sterker manifesteren. Zijn overtollige energie raakt hij kwijt met motorrijden en schrijven. Cannabis rookt hij al vanaf zijn zestiende; hij denkt dat hij daar rustig van wordt. De dosis voert hij op.

In 2004 maakt hij een ‘geestelijke buiteling’ zoals hij het zelf noemt. Hij wordt opgenomen in een psychiatrische inrichting; op zijn vijftigste krijgt hij de diagnose ‘bipolaire stoornis’. In die tijd schrijft hij openhartige gedichten over zijn verblijf in de inrichting en over zijn gemoedstoestand, zoals Isolaasje blues en  Efter de gerdinen wei. Toch duurt het nog tot 2009 voordat er een nieuwe dichtbundel verschijnt: Sondelfal. De bundel wordt door de pers enthousiast ontvangen.

In hetzelfde jaar gaan twee Friese literaire tijdschriften Hjir en Farsk samen in één tijdschrift Ensafh. Jacobus blijft in de redactie. Hij reist regelmatig van Eindhoven naar Friesland om redactievergaderingen bij te wonen.

Vanaf 2006 heeft Jacobus een relatie met Anja Scholtes. Het tweetal houdt een verbintenisceremonie in psychiatrische inrichting De Grote Beek, waar Jacobus is opgenomen. Met gevoel voor drama vertelt hij: ‘Onze getuigen waren een Vietnamese en een Brabantse jongen, tijdens het uitspreken van het jawoord ging het alarm af.’ Anja overlijdt in 2010. Zij is begraven op het kerkhof in Sondel.

Door zijn bipolariteit vertoont hij onberekenbaar gedrag en zijn er periodes dat hij afwezig is van school. Daarom wordt hij in 2013 ontslagen als leraar Nederlands. 

In 2013 krijgt Jacobus de Gysbert Japicxpriis toegekend voor zijn bundel Sondelfal. Tijdens de uitreiking van de prijs in de Martinikerk in Bolsward maakt Jacobus een vreugdedansje voor in de kerk. In de jaren na de uitgifte van Sondelfal verschijnen er nog drie dichtbundels: Adamsapel, Tongermolke en een Fries-Nederlandse bloemlezing Sierreis. 

Na zijn ontslag valt zijn dagritme weg en gaat het met zijn gezondheid bergafwaarts. Meermaals wordt hij met zware longontsteking opgenomen in het ziekenhuis. Hij slikt zijn medicijnen voor bipolariteit onregelmatig, waardoor zijn gedrag alle kanten op schiet. Het is in die periode moeilijk de ware ziel van Jacobus te ontdekken, omdat die overschaduwd wordt door zijn stoornis.

Aan die instabiele periode komt een einde in 2021 doordat hij weer in Friesland gaat wonen. Dankzij de zorg van zijn beide zussen kan hij nog enkele jaren aan zijn leven toevoegen. Zijn laatste publicatie is het gedicht Slingerdûns, een gedicht over zijn beenbreuk, die hem in 2022 overkwam doordat hij enthousiast opstond om de polonaise te dansen, waarbij hij struikelde over het wieltje van zijn rollator.

Zijn aangetaste longen werden hem op 27 januari 2024 fataal, vier dagen voor zijn zeventigste verjaardag. Hij wordt begraven op het kerkhof in Sondel, bij zijn geliefde Anja.

Marian Hulshof, biograaf van Jacobus Q. Smink

Noot van Marian Hulshof, biograaf van Jacobus Q. Smink

De biografie komt naar verwachting uit in 2024. Jacobus vertelt daarin over zijn leven. Zijn ervaringen worden geïllustreerd met een bloemlezing uit zijn gedichten. Op het moment van zijn overlijden was de tekst zo goed als voltooid, en doorgesproken met Jacobus. Helaas kwam de dood ertussen, waardoor hij niet meer de presentatie van het boek meemaakt. Jacobus had de wens, een exemplaar van zijn biografie aan alle abonnees van De Moanne te geven. Nu hij overleden is, moeten we bekijken of dat idee haalbaar blijft.