JETSKE BILKER –
Yn dizze dagen, no’t de hiele maatskippij op ’t slot west hat en we yn ’e hûs bliuwe moasten omdat der in firus omgiet dat it op it minsklike ras foarsjoen liket te hawwen, hâlde in soad lju harren dwaande mei it ynterpretearjen fan dat barren. De natuer, de ierde soe wraak nimme op wat wy him oandien hawwe mei ús manier fan libjen. Yn de poëzij fan Hedwig Selles slacht de ierde hielendal net werom; de ierde is neat fan doel, de ierde draait syn eigen programma ôf en giet troch sûnder de minste sinjouwing, en wy hawwe ús mar oan te passen oan dat programma: hoe heech mei dyn krop / wol net sitte datst tinkst datsto by de útkarden hearst/ datst sûnder foarskiednis by it alles omfetsjende / hearre kinst?
De Nederlânsktalige dichter Hedwig Selles (Kampen 1968), dy’t mei regelmaat publisearret yn DW B, Het Liegend Konijn, De Gids en Hollands Maandblad, liket mei in lakonike fanselssprekkendheid har waarnimmingen te notearjen oer hoe’t de natuer in rol spilet yn ús libben sûnder dat we dat yn ’e rekken hawwe. Selles beskriuwt it sa: ‘Nettsjinsteande kranksinnich gelearde wittenskippers en religys dy’t ús wierheden ferkeapje, soenen we sjen moatte nei de beammen en de planten dy’t woartelje yn de ierde. Minsken krûpe dan wol út in skûlliif mar sy hawwe likegoed de ierde nedich. Wy kinne krekt mins wêze as we ús ynspanne om in goede bân te krijen mei de grûn dêr’t we op rinne.’ Yn de syklus ‘By de Ierde yn it Kryt’ hjirneist, hat se de swidens fan ’e natuer ôfsette wollen tsjin de neatigens fan de minske.
As ik Hedwig Selles’ gedichten lês, springe my de Bibelske konnotaasjes yn ’t each. Har ôfkomst út de saneamde befynlike hoeke kipet troch de poëtyske wurdkonstruksjes hinne, (útkarden, dissipels); sûnder synisme, mar méi de krityske twifel fan ien dy’t grut wurden is mei de tradysje fan it skeppingsferhaal mar dêr troch de tiid hinne har eigen ferûntrêstende gedachten oer krigen hat.
‘Wie it in god, dy’t it fergees die en / seach dat it goed wie op ferkearde dagen’? Sa’n rigel is typysk foar Selles har poëzij.
Har gedichten litte har meastal net maklik begripe. It ferbân tusken de wurden en de objekten yn de werklikheid (sa’t wy dy tinke te kennen) is net altyd in ien-op-ienrelaasje (nu de horizon haar vertikaal heeft opgebiecht) en skopt je feilige oannames oan ’e kant. Untregeljende poëzij, om it moai te sizzen. Dy ûntregelingen nimme my mei nei in oare werklikheid mei oare regels as uzes. Just dêrom woe ik dizze syklus oersette yn it Frysk, sadat ik de finger lizze kinne soe op wat der yn dizze poëzij bart. By oersetten sitte jo de dichter op ’e hûd. Jo sjogge it ambacht; hoe’t de sinnen krekt rinne en hoe’t de metafoaren en ferwizingen binnen de fersen wurkje. Wat mear’t ik ûntdiek, wat mear’t ik seach en fielde hoe’t dy swidens fan de ûntsachlike ierde boppe de fersen hinget.
Hedwig Selles
In het Krijt bij de Aarde
1. Het heeft iets verleidelijks: in de ban van de basilica
en een handgebaar, deze
op je middenrif te leggen en het daar, te vragen
‘waar en hoe zwom de vroegste voorloper van de mens?’
zelden was de basilica zo vol en de spanwijdte maximaal
ze waren er allemaal
de speculatieven en de noodzakelijken,
de leiders en de discipelen
om deel uit te maken van die fractie van de seconde
waarin de rekkingen en de strekkingen van de tijd bekend werden gemaakt
en de plek van de zuurstofrijkste leeflagunes,
de eiwitrijkste wereldzeeën, hoe hoogmoedig is het om
te denken dat je tot de uitverkorenen behoort
dat je zonder voorgeschiedenis deel uit kunt maken
van het alomvattende terwijl het dak
van de basilica niet af is en we bij het testen
van het zuilenprincipe
gebukt en beschadigd terug moeten naar de plek
waar we vandaan komen
het land, van de brokstukken
de neergeslagen sneeuwvlokken.
By de Ierde yn it Kryt
1. Justjes ferliederlik: yn ’e ban fan de basilika
en in gebeart, dy
op it middenrif te lizzen en it dêr, te freegjen
‘wêr en hoe swom de earste foargonger fan ’e mins?’
komselden wie de merk sa fol en de spanwiidte maksimaal
se wienen der allegearre
hja, dy’t bespegelen en hja, dêr’t je net sûnder koenen
de lieders en de disipels
om part te wêzen fan dat diel fan ’e sekonde
dêr’t de rekkings en de strekkings fan ’e tiid yn neamd wurde soene
en it plak fan ’e leeflagunes mei de measte suerstof
de wrâldseeën mei it measte eiwyt, hoe heech mei dyn krop
wol net sitte datst tinkst datsto by de útkarden hearst.
datst sûnder foarskiednis by it alles omfetsjende
hearre kinst wylst it dak
fan de basilika noch net ôf is en we by it útprobearjen
fan it pylderprinsipe
rûnrêchich en skansearre werom moatte nei it plak
dêr’t we weikomme
it lân fan ’e stikken stien
en de delsleine flokken snie
Oersetting: Jetske Bilker
—
2. Welke onvolledigheid voorkwam
dat we elkaar totaal vernietigden
‘was het een onbetaalde god, die
zag dat het goed was op verkeerde dagen?
was het een vasthoudend geloof
in een onbekend vuur om boze geesten te verjagen
of was het de omslag in het heelal
waardoor we een beter zicht kregen op het licht
van bezienswaardigheid
en hoe eigenhandig de duimschroeven zijn die wij onszelf aandraaien
hoe klein de aangeboren Blick, auf unser ganzes Leben
2. Hokker ûnfolsleinens kaam te foaren
dat we inoar hielendal útroegen?
‘wie it in god, dy’t it fergees die en
seach dat it goed wie op ferkearde dagen?
wie it in steech leauwe
yn in ûnbekend fjoer om kweageasten te ferjeien
of wie it de omslach yn it hielal
dy’t ús in better sicht levere op it ljocht
fan wat it besjen wurdich is
en hoe eigenhannich de tomskroeven binne dy’t wy ússels oandraaie
en hoe lyts de oanberne Blick, auf unser ganzes Leben
Oersetting: Jetske Bilker
—
3. Adem in, maak kort kennis met het moment
waarvoor nog geen gebeurtenis gevonden is
adem uit, het restant van een belofte
waarvan je dacht dat het een toekomst had, later, dan,
toch?
het gaat het zoveel sneller, als de kleumende sneeuw gesmolten is,
als er geen wolven meer over de bevroren ijszee dwalen
als je de witte chrysanten water hebt gegeven,
ze leven nog wang aan wang
in de aangescherpte zekerheid
dat ze geen andere betekenis hoeven te dragen
dan er te zijn.
3. Adem yn, kom koart yn ’e kunde mei it momint
dêr’t noch gjin foarfal foar fûn is.
adem út, it oerbliuwsel fan in belofte
dêr’tst fan tochtest dat it in takomst hie, letter, dan.
dochs?
it giet safolste hurder, as de klomjende snie raand is
as der gjin wolven mear oer de befêrzen iissee doarmje
ast de wite krysanten wetter jûn hast
se libje noch wang oan wang
yn de oanskerpe wissigens
dat se gjin oare betjutting hoege te dragen
as der te wêzen.
Oersetting: Jetske Bilker
—
4. Ik wantrouw de verhalen
die zich blijven herhalen,
over de ondergang van de wereld
over de sluwe slagvaardigheid
van de rampspoed
hier had ik een ander plan voor in
gedachten, ik vraag
belet voor een in onbruik geraakte plek
ergens zuid zuid west,
was er voldoende groen groen blauw
voor het leven van alle dag
voor een formerend lichaam,
op wolkeloze hoogte
voor kalme puristische ochtendseks.
4. Ik stean se net, de ferhalen
dy’t harren sels almar werhelje
oer de ein fan ’e wrâld
oer de slûchslimme tûkens
fan it ûnk.
Ik hie hjirfoar wat oars yn ’t sin
en freegje permisje
foar in yn ûnbrûk rekke oarde
earne súd súd west,
wie der genôch grien grien blau
foar it libben fan troch-en-dei
foar in lichem dat him foarmet
op wolkeleaze hichte
foar kalme puristyske seks yn de moarn.
Oersetting: Jetske Bilker
—
5. Nu de horizon haar verticaal
heeft opgebiecht, heb ik een nieuwe waarheid nodig om in te geloven
naast genadebrood en marteldromen
bedenk een sympathiek gemis
een aanhoudende blik die mij
weet los te weken van het spiegelgladde zwartgeblakerd weten
kan ik het nog kan ik het nog?
kan ik het nog draaiduizelig onthouden
wat ik eigenlijk niet kon weten
wat ik niet wist
in hete massa’s van herkenning een zwierig licht verzamelen voor de plek
waar ze het liefst op de wereld viel
ik wist het niet, ik wist niet wat me nog te wachten stond
de korte baantjes van de zon, het kruien van het ijs, het lengen van de dagen,
een licht dat onaangekondigd ruimte schept.
5. No’t de hoarizon har fertikaal
Opbychte hat, wol ik in nije wierheid om yn te leauwen
Neist genedebrea en marteldreamen
betink in sympatyk gemis
in oanhâldende blik dy’t my
losweakje kin fan it spegelglêde swartskroeid witten
kin ik it noch kin ik it noch?
kin ik it noch tûzelsinnich ûnthâlde?
wat ik eins net witte koe
wat ik net wist
yn hite massa’s fan ’t weromkennen in swierich ljocht sammelje foar it plak
dêr’t se it leafst op ’e wrâld foel.
ik wist it net, ik wist net wat my noch te wachtsjen stie
de koarte baantsjes fan ’e sinne, it kruien fan it iis, it lingjen fan ’e dagen
in ljocht dat net oansein waard mar romte skept
Oersetting: Jetske Bilker
—
6. Niemand vraagt
of je voldoende moed bezit
om een volwaardig mens op aarde te zijn
of je voldoende drempelwaarde bezit
om vrijpostige kinderen de deur te wijzen
omdat het bodemdiertjes zijn
die je op de knieën dwingen om van verrotting te eten
full blown fear vraagt nooit of je te vertrouwen bent
met suïcidalen en ouden van dagen die voor ze doodgaan
bij een balustrade willen praten en
heel geloofwaardig
met hun handen gebaren
geslaagd is de overwinteraar
(op Nova Zembla), die niets waarneemt
van wat er niet is
die niet somber wordt van de late opkomst van de zon
of de wispelturigheid van de regen
dus je knikt, je likt, je neemt blind een hapje
van de ongeparfumeerde grond en je besluit staat vast,
de grond smaakt goed, de grond smaakt goed vandaag.
6. Net ien freget
oftst wol moed genôch hast
om in folweardich mins op ierde te wêzen
oftst genôch drompelwearde hast
om al te frije bern de doar te wizen
omdat it boaiemdierkes binne
dy’t dy op de knibbels twinge ferrotsjend guod te iten
full blown fear freget noait oftst te betrouwen bist
mei súïsidalen en âlden fan dagen, dy’t, foar’t se stjerre
by in balustrade prate wolle en
hiel oannimlik
mei de hannen meneuvelje
slagge is de oerwinterder
(op Nova Zembla) dy’t neat fernimt
fan wat der net is.
dy’t net fertrietlik wurdt fan de lette opkomst fan ’e sinne
of de tipelsinnigens fan de rein
dus kniksto, slikkesto, nimsto blyn in hapke
fan ’e net parfumearre grûn en stiet dyn beslút fêst,
de grûn smakket goed, de grûn lit him wol smeitsje hjoed.
Oersetting: Jetske Bilker
—
7. Soms heb je de hulp nodig
van een treffend vers
om een mooi en eenvoudig uitzicht
te waarderen
in een dromerig oud bos
om helderheid te scheppen over de
herkomst van de aarde
en de
open plekken in het bos
en dat je verzaagde stammen
beter
met rust kunt laten
omdat ze niet doen aan voorspellen
noch
aan het joviaal prijsgeven van paradoxen
maar hun dagen vullen
in een soeverein en smetteloos welbehagen.
7. Soms kinst wol help brûke
fan in raak gedicht
om in moai en ienfâldich útsjoch
op wearde te skatten
yn in dreamerich âld wâld
om klearens te skeppen oer
hoe’t de ierde ûntstie
en de
iepen plakken fan de bosk
en datst ferseage beammen
better
gewurde litte kinst
om’t se neat fan foarsizzen ha moatte
en ek net
oan it gol weijaan fan paradoksen
Mar har dagen fulle
Yn in soeverein en suver wolbehagen
Oersetting: Jetske Bilker
