De Voorstreek in de etalage
ELSKE SCHOTANUS –
Zaterdagavond, 29 april, ging de Tryatervoorstelling Wereldburgers van de Voorstreek in première. Er zijn nog kaarten voor de komende voorstellingen en dat is goed nieuws want de voorstelling is de moeite waard.
Vormen in Lost in the Greenhouse de kassen van Sexbierum het decor van een Orkater-voorstelling die betrekking heeft op een, qua samenstelling, veranderende samenleving, in Wereldburgers van de Voorstreek is dat een leegstaand winkelpand aan de Leeuwarder Voorstreek. In beide voorstellingen gaat het om de komst van ‘buitenlanders’, in Sexbierum zijn het Poolse werknemers die planten verzorgen en groenten oogsten, aan de Voorstreek is een deel van het winkelbestand in handen van ondernemers die werkelijk overál hun wortels hebben. Theatermakers duiken in het onderwerp en stellen vragen. Als het gaat om Lost in the Greenhouse: Waarom komen Polen hier werken, wat is hun achtergrond, hoe kijken hun Friese collega’s tegen hen aan, hoe gaan werkgevers met hen om? En andersom. Het gaat om wisselwerking en daarmee zit er – behalve dat het een levendige voorstelling oplevert – óók een boodschap in: begrip kweken voor beide kanten.
Wat buiten passeert, of het nu om de man met het tapijt of het meisje op de driewieler gaat, heeft een relatie met wat op het speelvlak gebeurt: een mooie vondst.
In Wereldburgers van de Voorstreekgaat gaat het veel meer om verhalen, van autochtone én allochtone ondernemers (en hun personeel) en niet zozeer om hoe zij elkaar zien en beoordelen – soms veroordelen. Theatermaker Ira Judkovskaja en Leeuwarder Courantjournalist Kirsten van Santen stapten onder meer binnen bij de bloemist, een speciaalzaak in knopen, een platenzaak, maar ook bij de Koerdische en Russische supermarkt, de Turkse kapper en een Chinese massagesalon. De verhalen vormen de basis voor een website, een krantenmagazine en uiteraard de voorstelling. De voorstelling bestaat uit (flarden van) verhalen. Zo ontstond een collage of, liever gezegd, een mozaïek of een caleidoscoop, want sommige elementen keren meer dan eens terug. Daarbij gaat het, is mijn indruk, veel meer om ‘leren kennen’ dan om begrip kweken voor wie dan ook als boodschap. Dat kan wel het effect zijn, een effect is echter net iets anders dan een boodschap.
Op de vloer acteur en veelzijdig musicus Beppe Costa omringd door zijn instrumenten die hij beurtelings bespeelt. Het hekwerk waarmee de glazen winkelpui wordt beschermd draait omhoog, zodat al dan niet toevallige voorbijgangers deel uit maken van het decor. Al dan niet toevallige voorbijgangers kijken naar binnen, een enkeling steekt lachend de hand op. Raymond (Muller) komt op. Dronken komt hij uit café De Toeter en zo belandt hij bij de kapper op de Voorstreek. Hij, Tamara Schoppert, Nynke Heeg en Beppe Costa spelen wisselend de bewoners, flitsen van de ene rol in de andere, dan weer Liwwadders, dan weer Fries, dan weer Nederlands met een accent van om het even welke taal ook, want de ene bewoner komt uit oorspronkelijk uit China, de ander uit Azerbeidzjan en weer iemand anders uit Bilgaard, dochter van een vader die vijf vrouwen heeft. Zo trekken talloze verhalen voorbij: dat van een meisje dat uitgehuwelijkt zou worden en vluchtte, dat van een ondernemer die in moeilijke jaren het hoofd boven water moet zien te houden, dat van de Perzische tapijtknoper, dat van de jonge vrouw die een klant (Raymond) probeert te lokken voor een massage: wel de onderbroek aanhouden. Er is de vrouw die terugblikt op de tijd dat zij ‘fereale’ was. Wat wou zij graag een wasmachine en hij, haar man, weet nog goed hoe de wasmachine alleen naar binnen kon door een ruit te verwijderen. En veel, veel meer verhalen nog trekken voorbij. Nu en dan is er een magisch-realistisch tintje. Want kun je een piama kopen voor je overleden vader? En hoe bestaat het dat, wanneer je een muur wegbreekt, er een venster achter blijkt te zitten met uitzicht op zee?
De acteurs, alle drie even sterk in hun rollen, zingen ook, zo is er een prachtig lied dat uit het Midden-Oosten lijkt te komen, vertolkt door Nynke Heeg. En geef Beppe Costa een instrument in handen of hij weet het te bespelen, zoals hij ook diverse muziekgenres vertolkt. Er is meer nog. Buiten, aan de overkant van de gracht, doodt een jongeman, een boeket bloemen in de hand, de tijd door een sigaret te roken. Een man, een wasmachine op de rug, loopt voorbij, iemand anders loop met een tapijt te sjouwen. Skateboarders, een vader met, op een driewieler, zijn dochtertje. Groepjes jongeren, de blik gericht op hun mobieltjes. Een man, gleufhoed op, die zijn hond uitlaat. En buiten sneeuwt het, als binnen iemand vertelt over hoe zij, in Nederland, voor het eerst sneeuw zag. Wat buiten passeert, of het nu om de man met het tapijt of het meisje op de driewieler gaat, heeft een relatie met wat op het speelvlak gebeurt: een mooie vondst. Mooi ook de terugkerende elementen als het zinnetje ‘ieder dorp, iedere stad heeft zijn eigen motief’, de krijsende meeuwen, de kannen vol knopen die over de vloer worden uitgestrooid, waarna het oprapen van een knoop zomaar kan overgaan in het verhaal over knopen van tapijten. En dan liggen er ook nog linkjes met producten die aan de Voorstreek verkrijgbaar zijn: van piama’s tot knopen. Zo brengt Tryater een rijke voorstelling waarvoor de makers een welverdiend applaus krijgen. Daarbij had ik niet gedacht ooit nog eens voor LC-journalist Asing Walthaus en zijn hond te zullen klappen als een van de vele figuranten.
Wereldburgers van de Voorstreekis t/m 26 mei te zien op locatie op de Voorstreek. https://tryater.nl/show/wereldburgers-van-de-voorstreek/. Verhalen van bewoners op http://voorstreek.lc.nl/