​Leafde foar iuwenâlde boeken en atlassen

FROUKJE SIJTSMA – 

Skimmel út antike boeken waskje, missende parten fan iuwenâlde atlassen bytekenje of swartwyt printen ynkleurje. It is it deistich wurk fan de Frisian Colorists & Restorers yn de Blokhúspoarte yn Ljouwert. Boeksammelers en –hannelers út de hiele wrâld fertrouwe harren pronkstikjes ta oan in hantsjefol ambachtslju út Fryslân, om it eintsjebeslút restaurearre werom te krijen.

Ik fal fan de iene fernuvering yn de oare at ik in rûnlieding krij troch de restauraasjegalerij fan de Frisian Colorists & Restorers. Fuort by binnenkomst sjoch ik in grutte wurktafel fol pantsjes mei farve stean. Wat fierderop leit papier te dobberjen yn waskbakken. En efteryn stean boekekasten fol perkaminten boeken.

Aan deze tafel zitten we soms wel acht uren op een dag oude boeken en kaarten in te kleuren.

“In Nederland zijn verschillende bedrijven die oude boeken en atlassen restaureren en bijtekenen en -kleuren, maar wij zijn de enigen die al die werkzaamheden onder een dak uitvoeren”, fertelt Evelien de Boer grutsk. Tegearre mei har kollega Antonio Leemburg naam se it bedriuw in tal jierren lyn oer fan antikêr Frits Muller uit Burgum.

Fan boeken en kaarten dy’t binnenbrocht wurde, moat earst de tastân besjoen wurde. “Boeken zijn soms behoorlijk aangetast als wij ze hier krijgen”, leit Antonio út. De boeken wurde dan earst hielendal út inoar helle. “Daarna wassen we bijvoorbeeld schimmel of watervlekken eruit. Dat doen we pagina voor pagina in een bak water met een beetje borax. Omdat oude boeken van heel stevig materiaal zijn gemaakt, gaan ze niet stuk als je ze een aantal uren in water laat liggen.”

Guon boeken binne net allinnich smoarch, mar misse ek parten. “Ontbrekende stukken kunnen wij hier aanvijzelen. Dat doen we met pulp van restjes van vergelijkbaar papier. De bladzijden worden vervolgens gedroogd. Daarna worden ontbrekende stukken tekst, versieringen en afbeeldingen weer bijgetekend. Soms is daar behoorlijk wat onderzoek voor nodig om te herleiden hoe een document eruit heeft gezien. Als het hele boek uiteindelijk weer schoon en bijgetekend is, kan het weer worden ingebonden.” It is in tiidrôvjende put dêr’t se betiden dagen, sels wiken mei dwaande binne.

Evelien leit út dat boeken eartiids in statussymboal wienen. “Mensen pronkten met de boeken die in hun kast stonden. Als je echt vermogend was waren de prenten in de boeken ingekleurd.” Net eltsenien hie dêr jild foar, dat sy moasten tefreden wêze mei boeken yn swartwyt. “Verzamelaars van oude boeken vinden het prachtig als zulke boeken alsnog van kleuren worden voorzien, en dat doen wij hier ook.”

“Aan deze tafel zitten we soms wel acht uren op een dag oude boeken en kaarten in te kleuren.” Antonio is op it stuit dwaande mei it ynkleurjen fan in atlas, wylst Evelien warber is mei it oanbringen fan kleuren yn in wittenskiplik krûdeboekje. “Dat komt heel precies, want je kunt niet lukraak maar wat kleuren op papier zetten. Ze moeten dezelfde kleur hebben zoals de planten ook in de natuur groeien. Sommige kruiden zijn uitgestorven. Gelukkig heb ik een al ingekleurd exemplaar dat ik als voorbeeld kan gebruiken.”

Koartlyn krigen se in boek oer it minsklik lichem binnen. “Het is een medisch boek. Een gekleurd exemplaar blijkt in Oxford te liggen. Mogelijk krijgen we de kans om binnenkort op studiereis te gaan, zodat we het boek dat hier ligt identiek kunnen kleuren.”

Omrop Fryslân stjoert dizze wike fan moandei oant en mei tongersdei fjouwer reportaazjes út oer it wurk en de passy fan de Frisian Colorists & Restorers. De reportaazjes binne alle dagen te sjen yn Bynt om 17.20 oere.