Ambitieus Dr8888

Museum Dr8888 is ien fan de gadingmakkers foar de Museumprijs 2013. Dêrmei makket it museum kâns op in priis fan 100.000 euro. Yn de Moanne nûmer 5 fan 2012 stie in ynterview mei Paulo Martina, direkteur Museum Dr8888. Oer de oersjochstentoanstelling fan de bruorren Rinsema en de nije koers fan it museum.

DIRK VAN GINKEL – (foto: Linus Harms)

De spectaculaire overzichtstentoonstelling van het werk van de gebroeders Rinsema in Museum Dr8888 is de opmaat tot een nieuwe fase in de levenscyclus van het museum. Een grondige koerswijziging, veranderingen in de collectievorming en een reeks opvallende ‘buitenmuseale’ projecten moeten het museum nationaal en internationaal op de kaart zetten. Van streekmuseum naar internationaal kenniscentrum voor beeldende kunst uit het interbellum. Directeur Paulo Martina vertelt meer over de ambities.

Eind december wist de Leeuwarder Courant te melden dat de overzichtstentoonstelling ‘Thijs/Evert Rinsema Avant-garde in Drachten’ had geleid tot een stijging van het bezoekersaantal voor Museum Dr8888 van 25% ten opzichte van het jaar daarvoor. ‘Een verkeerde inschatting van een medewerker’, zegt Paulo Martina. ‘Er is sprake van een stijging van 50% in 2011. Niet 12.000, maar 16.000 mensen bezochten het museum.’

Martina trad aan in 2009. In 2010 schreef hij in het beleidsplan ‘Niet bang voor het nieuwe’, dat hij streefde naar een verdubbeling van het aantal bezoekers in vijf jaar tijd: van 9.000 in 2009 naar 18.000 in 2014. Wat dit beleidsonderdeel betreft, is hij al aardig op weg. Het zal ermee te maken hebben gehad dat de Rinsema-tentoonstelling een drie minuten durend item in het NOS Journaal was, waarmee ze landelijk aandacht kreeg.

‘Je moet een beetje geluk hebben’, zegt Martina. ‘Als er een ramp had plaatsgevonden, waren wij als onderwerp vermoedelijk geschrapt. Nu kregen we veel aandacht. De mensen kwamen daarna van heinde en verre. Maar afgezien daarvan hebben we zelf ook veel aan publiciteit gedaan. En bovendien is het natuurlijk ook wel een bijzondere expositie geweest. Er was zoveel aandacht voor dat we haar nog hebben verlengd.’

‘De overzichtstentoonstelling ‘Thijs/Evert Rinsema Avant-garde in Drachten’ heeft geleid tot een stijging van het bezoekersaantal voor Museum Dr8888 van 50% in 2011’

Interbellumkunst als kerncollectie
Museum Dr8888 heette eerst Museum Smallingerland. ‘Dat zegt al iets over de geschiedenis van onze instelling’, zegt Martina. ‘Het museum, dat dit jaar 75 jaar bestaat, is begonnen als een oudheidskamer en heeft zich daarna ontwikkeld tot streekmuseum.’

Het beschikt over een erfgoedcollectie die bestaat uit ongeveer 10.000 items. Tot voor kort werd een deel daarvan permanent getoond. In 15 jaar tijd was er weinig aan de opstelling veranderd.

‘Dat is een keuze die best te verdedigen is’, zegt Martina, ‘maar ik ben er geen voorstander van. Als mensen die collectie een keer gezien hebben, komen ze nooit meer terug. Je gaat immers niet een paar keer naar hetzelfde kijken. Dat is funest voor een museum, volgens mij. Ik sta voor verandering. Ik heb besloten – met steun van het bestuur en van de gemeente, die de eigenaar is van onze collecties – om kritisch naar de erfgoedcollectie te kijken.

‘Het accent in ons beleid komt te liggen op de collectie beeldende kunst uit het interbellum: vanaf nu onze kerncollectie beeldende kunst. Vandaar ook de naamswijziging in Museum Dr8888. Dat is een directe verwijzing naar een gedicht van dadaïst Kurt Schwitters die in Drachten actief geweest is. We gaan voornamelijk vanuit deze kerncollectie beeldende kunst exposities organiseren, activiteiten programmeren, buitenmuseale projecten opstarten, de samenwerking zoeken met andere partijen, noem maar op.’

De nieuwe kerncollectie geeft het museum meer armslag. De collectie beeldende kunst is breed: er is veel werk van Friezen, zoals dat van de broers Rinsema, maar er is ook veel nationaal en internationaal werk uit de periode van het interbellum. ‘Denkend vanuit de collectie kunnen we daarom ook tentoonstellingen maken die een internationale uitstraling hebben’, zegt Martina.

 ‘Het accent in ons beleid komt te liggen op de collectie beeldende kunst uit het interbellum. Dat is de basis voor exposities, nieuwe activiteiten, buitenmuseale projecten, samenwerking met andere partijen, noem maar op. En we gaan tentoonstellingen maken met een internationale uitstraling’

Erfgoed afgestoft
De erfgoedcollectie wordt op dit moment opnieuw bekeken en omgevormd tot de kerncollectie erfgoed. De items worden in verschillende categorieën opgedeeld. Wat een regionale betekenis heeft wordt behouden – het beste uit de collecties archeologie, Drachtster zilver en 19^de eeuwse fotografie. De rest wordt of in bruikleen gegeven aan andere musea of afgestoten. Erfgoedtentoonstellingen zal Museum Dr8888 nog wel organiseren, maar altijd in relatie tot het heden.

‘Er zijn in Friesland vrij veel streekmusea die dit soort collecties tonen’, zegt Martina. ‘Voor ons hebben de meeste items geen toegevoegde waarde. Sommige echter wel. In de Rinsema-tentoonstelling zijn de beeldende kunst- en erfgoedcollecties gecombineerd. De Rinsema’s waren schoenlappers, we hebben hun werkplaats kunnen reconstrueren, omdat we beschikten over de materialen die bij dat beroep hoorden. In die zin gaan we dus wel zorgvuldig om met ons eigen erfgoed.’

Toekomstige exposities
Paulo Martina is net terug van een bezoek aan Curaçao. Daar ontmoette hij de Nederlandse architect Carel Weeber die er een paar jaar terug museumdirecteur geworden is. ‘Ik wilde hem vragen om een paar bruiklenen’, zegt Martina. ‘We zijn bezig met het opzetten van een grote internationale tentoonstelling voor eind 2013 over kunst uit het interbellum. Op Curaçao hebben ze een paar topstukken die er perfect bij zouden passen, vandaar.’

Maar eerst komt er eind dit jaar een dubbeltentoonstelling over de Friese kunstenaars Sierd Geertsma (1896-1985) en Ids Wiersma (1878-1965). Beiden hebben het Friese landschap en het boerenleven veelvuldig als onderwerp gekozen. Geertsma, een kunstenaar uit Appelscha, is mede bijzonder om zijn lichamelijke handicap: hij was geboren met aan elke hand slechts één vinger, zodat hij zijn penselen, krijtjes en gutsen met twee handen moest vasthouden. Wiersma, uit Brantgum, is volgens Martina ‘de grootste impressionist uit het Noorden. Hij heeft ook nog een tijd in het westen gewoond, waar hij onder meer het sterk veranderende Amsterdam vastlegde. Ook dat wil ik laten zien, niet alleen om volledig te zijn maar ook om mensen uit de randstad hierheen te trekken.’

In 2014 staat er een expositie op de rol over Klaas Koopmans (1920-2006) en Pier Feddema (1912-1983), leden van de Friese expressionistische groep Yn ‘e line. Het werk van Koopmans heeft Museum Dr8888 in beheer gekregen van de Stichting Klaas Koopmans.

‘Een museum dat zich terugtrekt binnen zijn muren plaatst zich buiten de maatschappij. Wij willen daar juist deel van uitmaken en daarom zoeken we de samenwerking met andere partijen en onderzoeken we niet-museale activiteiten’

Samenwerking
Niet alleen verandert er veel binnen de muren van Museum Dr8888, ook daarbuiten is sprake van een andere opstelling. Door activiteiten buiten het museum te ontplooien hoopt Martina sympathie voor zijn museum te creëren en daardoor bezoekers te trekken. Maar hij wil zich ook eigentijds opstellen.

‘Een museum dat zich terugtrekt binnen zijn muren plaatst zich buiten de maatschappij. Wij willen daar juist deel van uitmaken en daarom zoeken we de samenwerking met andere partijen en onderzoeken we niet-museale activiteiten.’

Museum DR8888 beschikt sinds enige tijd over een auditorium. Daar heeft een documentaire gedraaid over de familie Rinsema. Het kan ook worden gebruikt voor andere doeleinden: filmvertoningen, debatten, literaire avonden, concerten…

‘We zijn in staat een heel interessante, kleinschalige programmering aan te bieden’, zegt Martina. ‘Dat kunnen we voor een deel zelf doen en voor een deel in samenwerking met bijvoorbeeld de bibliotheek of theater De Lawei. Gesprekken daarover zijn gaande. We hebben al eens een concert van het Mondriaan Kwartet gehad, dat was uitverkocht.’

Met de hoofdsponsor van het museum, Philips, is Martina in overleg over exposities industrieel ontwerpen. ‘Philips is een internationaal bedrijf met een grote en decennialange staat van dienst op het gebied van design, wij zijn een museum met een internationale collectie. We hebben het nodige gemeenschappelijk en we bekijken hoe we dat eens in de twee jaar kunnen vormgeven in exposities die het grensgebied van design en kunst verkennen. Dat ziet er veelbelovend uit.’

Verder treedt Museum Dr8888 op als een van de producenten van de Culturele Zondagen die vier keer per zomerseizoen worden georganiseerd. Vorig jaar werkte Martina samen met de Academie voor Popcultuur en met kunstenaars om aansprekende ruimtelijke projecten te bedenken die iets met Dada, een belangrijke stroming in de kerncollectie van het museum, te maken hadden.

En ten slotte staat de samenwerking met andere culturele instellingen hoog op de agenda. In september is er de fotomanifestatie Noorderlicht waarin Museum Belvédère, Museum Dr8888, Museum Willem van Haren en een aantal galeries met elkaar aandacht vragen voor fotografie. ‘Met onze kerncollectie heeft dat niet veel te maken’, zegt Martina. ‘Maar de ruimte om eens iets anders te doen, willen we wel hebben. Zo zijn we ook bezig na te denken of we met elkaar iets kunnen betekenen voor jong talent. Die onderlinge samenwerking heeft zeker meerwaarde. Niet alleen krijg je samen meer van de grond dan alleen en het maakt Friesland museaal interessanter.’

 ‘In de Papegaaienbuurt in Drachten staan middenstandswoningen waarvoor Theo van Doesburg kleuradviezen heeft gegeven. Dit is het begin van de modernistische architectuur in Nederland. Een van die woningen brengen we in zijn oorspronkelijke staat terug. Als we dit goed doen, dan heeft Drachten in 2014 iets in handen in de orde van grootte van het Rietveld-Schröderhuis. Dat zou toch fantastisch zijn?’

Van Doesburg Rinsemahuis
Het meest spectaculaire plan van Paulo Martina betreft het Van Doesburg Rinsemahuis. Hij spreekt van ‘een kwestie van nationaal belang’ en daarom heeft hij alle grote fondsen en het rijk gevraagd om subsidie. Waar gaat het om?

In de Papegaaienbuurt in Drachten staan middenstandswoningen die in de jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd zijn door gemeentearchitect Cees Rienks de Boer. De Boer vroeg en kreeg advies van zowel Theo van Doesburg als de architect J.J. Oud. Helaas volgde hij lang niet al hun raadgevingen op – hij durfde het niet aan om met nieuwe materialen als beton en staal te werken – maar de kleuradviezen van Van Doesburg nam hij wel over.

Martina: ‘Het is het eerste grote project van Van Doesburg. En het is twee jaar eerder gerealiseerd dan het Rietveld-Schröderhuis. Daarmee markeert de Papegaaienbuurt het begin van de modernistische architectuur in Nederland. De woningen in het rijtje zijn in de loop van de tijd allemaal verkocht door de gemeente op één na en die laatste wilde men ook van de hand doen. Dat leek me geen goed idee en in samenspraak met de afdeling Cultuur van de gemeente hebben we dat voorkomen. Het museum gaat nu die woning van de gemeente huren en er een museumwoning van maken. We herstellen het in oude glorie, richten het in met de meubelontwerpen van Rinsema en maken de eerste verdieping vrij voor artists in residence.’

Architect Bertus Mulder adviseert bij het renovatieproces. Mulder, geboren in het interbellum, heeft veel ervaring opgedaan met restauratiewerk van onder andere gebouwen van de modernist Gerrit Rietveld.

‘Mulder had bij een eerste onderzoek al bemerkt dat op heel veel plekken de oorspronkelijke kleuren nog te zien dan wel bloot te leggen waren, dus hij heeft heel goede hoop op een prachtig resultaat. In elk geval is hij zeer enthousiast. Als we dit goed doen, dan heeft Drachten in 2014 iets in handen in de orde van grootte van het Rietveld-Schröderhuis. Dat zou toch fantastisch zijn?’