Nu wél te zien: Melklokaal

DIRK VAN GINKEL –

Aanstekelijke verwondering

Vijf jaar na zijn vorige expositie presenteert melklokaal voor hedendaagse kunst opnieuw een solotentoonstelling van de Leeuwarder kunstenaar Anne Feddema. Het is met zijn 250 werken een ontroerende presentatie geworden.

Het kan niet anders of melklokaal voor hedendaagse kunst in Heerenveen heeft zichzelf overtroffen. Nog nooit heeft het zoveel kunstwerken tegelijk laten zien als nu met de expositie ‘Kuierljocht/Wandellicht’ van Anne Feddema. Nu heeft Feddema het de galerie in dit opzicht wel makkelijk gemaakt, want veel van zijn werk is niet groter dan een kaart uit een kaartspel. Maar toch… Bij elkaar zijn er zo’n 250 schilderijen te zien, fraai gegroepeerd door galeriehouder Albert Oost die heeft moeten kiezen uit een hoeveelheid werk die zeker twee keer zo groot was. Het geheel is behoorlijk overdonderend.

Die natuur keert terug in allerlei hoedanigheden: als weids landschap, als bosgezicht, zeegezicht en zelfs als kamerplant – alles in dat speciale Feddema-licht.

Wonderlijk licht

Overdonderend is ook de ‘volheid’ van Feddema’s werk. Je staat er versteld van hoeveel motieven hij telkens op die paar vierkante centimeter weet te verwerken. Terugkerende elementen zijn een mannetje dat uit wandelen gaat met zijn hond, vaak in wonderlijk verlichte landschappen vol bomen en een kraai hier en daar. Maar hoe vaak ze ook voorkomen, ze lijken niet meer dan een voorwaarde te zijn om juist dat te kunnen schilderen waar Feddema’s liefde vooral naar uitgaat: de natuur in al zijn pracht.

Die natuur keert terug in allerlei hoedanigheden: als weids landschap, als bosgezicht, zeegezicht en zelfs als kamerplant. Alles overgoten met dat speciale licht – vaak tegenlicht – dat dit werk kenmerkt. En dan is er die overdadige decoratie, variërend van grote kleurige verfdotten tot tientallen stipjes en sierlijke haaltjes in allerlei kleuren die elk werk – hoe klein ook – en krachtige en barokke uitstraling verlenen. Feddema past daarnaast ook sjablonen toe, zoals bloem- en bladmotieven. Die gebruikt hij om de verschillende elementen van de afbeelding met elkaar verbinden. Ze zorgen er heel geraffineerd voor dat je elk detail van elk werk zult zien, ze leiden – om zo te zeggen – het oog.

Zelfportret

Een speciale groep schilderijen – Oost heeft ze bij elkaar gezet – betreft de werken waarin een schilder de plaats van het wandelende mannetje heeft ingenomen. Het is telkens een heel klein figuurtje, in een paar haaltjes neergezet, die in het landschap aan het schilderen is. Een van de mooiste voorbeelden daarvan is een verticaal schilderijtje van een ruimte met daarin een Keulse pot (waarop in blauw weer dat mannetje met hond staat afgebeeld) met een judaspenningachtige plant. De schilder is net zo groot als de Keulse pot. Het is alsof Feddema hier wil uitdrukken dat hij de natuur zo overweldigend mooi vindt en zo machtig, dat hij niet anders kan dan die te schilderen. De kunstzinnige mens rest niets anders dan de natuur te bezingen.

Ode

Niet alleen is het werk van Feddema een ode aan de natuur, het is ook een ode aan de schilderkunst. Je zou ook kunnen zeggen: zijn werk gaat over het schilderen. Er zijn niet veel schilders die een zo uitgebreide kunstbibliotheek hebben als Anne Feddema. Hij kijkt met net zoveel verwondering en waardering naar de kunst als naar de natuur. Voortdurend tref je in zijn werk dan ook verwijzingen aan naar andere kunstenaars. En daarin is hij bepaald ruimhartig: het gaat van Van Gogh tot aan de Hindelooper volkskunst.

Het werk van Feddema is ook een ode aan de schilderkunst: van Van Gogh tot aan de Hindelooper volkskunst.

Friedrich, maar dan anders

Eén schilder moet misschien even uitgelicht worden en dat is Caspar David Friedrich. In 1813 schilderde deze Duitse landschapsschilder zijn ‘Jager in het bos’. De bomen zijn er hoog als kathedralen, de jager op de open plek in de voorgrond oogt nietig en verloren, op een boomstronk vooraan zit een kraai. Als je dit werk ziet – ik zag het toevallig net na de expo – dan denk je: verrek, dat is Feddema, maar dan anders. En hoe anders! De ingrediënten zijn gelijk: natuur, mannetje, kraai. De verhoudingen zijn gelijk: grote natuur, piepklein mannetje, nadrukkelijk aanwezige kraai. En net als bij Feddema is het schilderij van Friedrich tot de randen toe vol gevuld met verf. Maar waar bij Friedrich een gevoel van dreiging en onheil overheerst vanwege de oppermachtige natuur, daar ervaar je bij Feddema eigenlijk vooral een aanstekelijke verwondering over de pracht van de wereld.

Een oud begin

De schilderkunstige ingrediënten woud, schilder en roek doen sterk denken aan een gedicht dat Feddema vorig jaar publiceerde in zijn tweetalige bundel ‘Lippenbijter van L.’. Het heet Expressionist: ‘Ik schilderde/Een wereld/Ik schilderde/Een woud/Met zwarte stam/Met zwarte tak/Met zwarte roek (…) Ik schilderde mijzelf/In een droom/Bij schemerlicht (…) Ik schilder/Een oud begin/Zonder eind/Zo ver ik zie/Ververst palet.’

In deze weinige regels vind je de hele Feddema ten voeten uit: zijn thema’s, zijn verwondering, zijn voorbeelden, zijn poëtica, zijn ‘drive’. Feddema gebruikt alles waar hij de hand op kan leggen om er iets eigens van te maken. Zoals hij het zelf eens heeft uitgedrukt: ‘De wereld, de kunst, de schildersmaterialen, de literatuur, het is voor mij als het ware één grote ark vol middelen en mogelijkheden om me uit te drukken’. Als kijker voel je het genoegen dat hij eraan beleeft om van zijn ervaringen te verhalen.

Melklokaal bezoeken?

De expositie ‘Kuierljocht/Wandellicht’ van Anne Feddema is tot 11 april te zien in melklokaal voor hedendaagse kunst, Heremaweg 20-1 in Heerenveen. De tentoonstelling is volgens afspraak te bezichtigen: 06 20 77 90 00.