IM – Keramisch kunstenaar Melis van der Sluis overleden in Nieuw-Zeeland

In zijn woonplaats Hamilton is op 3 februari 2023 Melis van der Sluis overleden. Deze wereldvermaarde keramist, die ook in Fryslân exposeerde, werd op 1 mei 1931 geboren in Bolsward. Hoewel hij al ruim 70 jaar woonachtig was in Nieuw-Zeeland, was zijn band met Fryslân bijzonder hecht. Hij onderhield tot voor kort nog veel nauwe contacten in de provincie en was daar tot voor enige jaren een trouw en bijna jaarlijks bezoeker.

Geboortegrond

Op 1 mei 1931 kwam op de Turfkade 31 in Bolsward Melis ter wereld. Hij was het eerste kind van Abe van der Sluis en Jeltje Reidinga. Jeltje was een telg uit een grote schippersfamilie en zou een bepalend stempel drukken op Melis’ latere leven. Abe dreef later een bedrijfje in limonade-gazeuse en bierflesjes. Na Melis worden nog Gretha, Atze, Jan en Sjoerdje geboren.

In de jaren na de oorlog leverde het bedrijfje van Abe het gezin Van der Sluis slechts een karig bestaan op. Met name moeder Jeltje drong steeds meer aan op een leven elders: het woord Nieuw-Zeeland viel al snel.

Geboortehuis Melis van der Sluis (foto Willem Haanstra)

Melis begon na de oorlog een onderwijzersopleiding aan de openbare kweekschool op het Groot Schavernek in Leeuwarden. Die zou hij niet afmaken, want hij koos, vooral op aandringen van moeder, ervoor om al op 20-jarige leeftijd, samen met zijn een jaar jongere zus Gretha, het gezin vooruit te reizen naar Nieuw-Zeeland. De rest van het gezin mocht pas overkomen, wanneer broer en zus werk en onderdak gevonden hadden in het voor allen onbekende land. Toen dat lukte, kwam de rest van het gezin beiden achterna. Het was vooral moeder Jeltje die de dynamiek in en het enthousiasme voor het avontuur inbracht binnen het gezin en waarvan deze aanstekelijke vonk vooral bij Melis indaalde en haar uitwerking niet miste.

Hallucinatie en werkelijkheid

Gretha en Melis ondernamen de verre reis door de boot vanuit Rotterdam te nemen voor een bijna zes weken lange reis naar het onbekende. Melis wist nog helder hoe zijn gedachten voortdurend teruggingen naar zijn geboorteplaats, wanneer hij op heldere en warme sterrenavonden op het achterdek van het schip naar het malende schroefwater keek: elke golfbeweging bracht hem weer verder weg van zijn vertrouwde Bolsward. ‘Het was hallucinatie en werkelijkheid ineen’, zei hij eens tegen me. ‘Maar vooral betovering, een botsing tussen wat was en wat komt, met vooral nog dat wat was in gedachten’. En: ‘Wonderlijk, er was op die momenten geen ‘nu’.’

Ze beëindigden hun lange reis in Hamilton, dat na enige tijd aanvoelde als vertrouwd, zeker toen de rest van de familie ook arriveerde.

Keramische kunst 

In Hamilton vindt de familie hun beoogde doel: het opbouwen van een nieuw, zinvol en financieel toereikend leven. Dat lukte, met hoogte- en dieptepunten. Het hoogtepunt voor Melis was zijn ontmoeting met de Deense Ruth, uit Odense. Ze trouwden. Een triest dieptepunt was het verlies van dochter Karin, in 2009. Twaalf jaar was Melis werkzaam geweest als leraar. In 1968 begon zijn uiteindelijke beroep dat hem een intense voldoening schonk, een constante uitdaging werd en hem wereldfaam opleverde als kunstenaar: hij ging zich wijden aan de keramische kunst. Ze kochten een fraaie, grote woning langs de rivier de Waikato waar genoeg ruimte was om een groot atelier in onder te brengen en waar de grondstof voor zijn werk voor het oprapen lag: de klei van de rivier.

Melis van der Sluis, keramist, foto Tonnie Siemonsma

Wereldberoemd

Al snel werd het gelaagde kunstenaarschap van Melis in Nieuw-Zeeland onderkend. Maar niet alleen in dat land, maar overal in de wereld werd Melis gevraagd werk tentoon te stellen en aan te bieden. Dat werk werd ook volop aangekocht, door particulieren zowel als musea. De eerste tentoonstelling hield Melis in Fryslân in het Princessehof. Zijn laatste werk dat in Fryslân te bezichtigen viel, was tentoongesteld in galerie De Roos van Tudor, in Leeuwarden. Tussendoor werd een Zomertentoonstelling in de jaren ’90 in het stadhuis van Bolsward gehouden van het werk van de oud-stadgenoot. Overal in de wereld was werk van hem te bewonderen: van Nieuw-Zeeland tot Israël en van Australië en Amerika, tot in Japan, Korea en China.

De ‘strata’ van Melis

In 2016 verscheen een artikel in ‘de Moanne’ over de diepte van zijn keramische kunst. Daaruit geciteerd:

‘Er was duidelijk sprake van een zeer emotionele herkenning, een herkenning van overeenkomsten tussen de Nieuw-Zeelandse aarde, die hij met respect vormt naar zijn hand, en de aarde van zijn geboortegrond. De dag daarna lazen we van de Maori Leafa Wilson de sluitende verklaring waarom de Fries Melis van der Sluis leeft in twee werelden: ‘While it is from the tapu (spiritually charged) earth here that his ceramic practice was quite literally born; it is the very same practice that often takes him home to The Netherlands. These two strata are the quiet magic that is the work of Melis Van der Sluis…’

Het was zijn uiteindelijke doel zijn beide werelden, Nieuw-Zeeland en Friesland, de zijne te laten zijn, te combineren. Zijn laatste wens deelde hij, zo’n zeven jaar geleden, met me: ‘Ik heb een prachtige pot gebakken, met de aardkleuren van Nieuw-Zeeland en Friesland ineen. Mijn wens is dat ik na mijn dood gecremeerd wordt en dat mijn as in die pot komt. En die as laat ik uitstrooien boven zowel Nieuw-Zeeland als Friesland.’