I have taken it on myself

ELSKE SCHOTANUS – 

Maart 2015 kwam Claudia Woolgar naar Leeuwarden-Fryslân als Co-Artistic Leader and Creative Producer European Capital of Culture 2018. Eind december loopt haar contract af. Voor de Moanne blikt zij, in de week van de re-opening, terug, maar ook vooruit.

 

Nee, je kunt niet alles in een jaar bereiken, we moeten blijven investeren, lef hebben om de eerste stap te nemen.

 

Voor Claudia Woolgar naar Leeuwarden kwam, had zij ruime ervaring opgedaan als producent, programmeur en projectmanager in de kunst bij verschillende festivals in Europa waaronder Limerick City of Culture 2014 waarvoor zij de internationale programmering verzorgde. Haar accent verloochent haar afkomst niet: al spreekt zij uitstekend Nederlands en is Fries verstaan geen probleem, zij is Engels van geboorte.

Toen, in 2016, een kleine meerderheid bij het raadgevend referendum over het EU-lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk voor uittreden koos, besloot zij het Nederlanderschap aan te vragen. Het waren de haat tegen buitenlanders, het racisme in haar geboorteland die haar zodanig tegen stonden dat zij die stap neemt. ‘Ik ben nu achttien jaar weg uit Britain, te lang om te stemmen. Er is teveel dat ik in mijn geboorteland niet meer herken.’

‘De procedure verloopt traag en is duur, zo’n 850 euro. Voor vluchtelingen iets minder, maar voor elk kind dat meekomt, komt er voor hen nog een bedrag bij’, vertelt zij hoofdschuddend. ‘De inburgering is vooral gericht op mensen uit een islamitische cultuur. Zij leren onder meer dat zij ook vrouwen een hand dienen te geven en moeten vragen als “Moet je je stemkaart aan je man geven?” kunnen beantwoorden. Toen ik in Zwolle mijn NT2-examen moest afleggen, belandde ik in een zaal waar ik de enige witte vrouw was.’ Half verbaasd en half verontwaardigd: ‘Ik werd er gauw weggehaald…’ Voor haar, als Engelse was het staatsexamen Nederlands als tweede taal (NT2) voldoende.

Los van de verplichting, heeft zij ook belang bij het leren van de taal. ‘Bij de eerste vergadering die ik hier bijwoonde, was de voertaal Nederlands. Ik begreep er geen woord van. Om de Nederlandse gemeenschap beter te leren kennen en actief in de huidige discussies rondom Nederland te zijn, ga ik regelmatig naar Iepen-Up, elke woensdagavond in de Neushoorn.’

 

Een bidbook anders dan anders

De impact die de verkiezing van Leeuwarden-Fryslân tot Culturele Hoofdstad van Europa zou moeten hebben, was wat Claudia Woolgar aansprak toen zij het bidbook las en besloot op de functie te solliciteren. Anders dan andere bidbooks die zij ooit onder ogen had gehad, waren er doelen gesteld. Het ging om meer dan alleen leuke evenementen. Natuurlijk zou het LF2018 economische impact moeten hebben, maar het ging om veel meer dan dat: aandacht voor krimp, kinderen die opgroeien onder de armoedegrens, duurzaamheid, biodiversiteit. Om maar een paar onderwerpen te noemen.

‘De komst van de reuzen van Royal de Luxe was heel duur en er zat veel werk in, want je maakt gebruik van de openbare ruimte en het moet voor iedereen veilig zijn. Als je het hebt over de economische impact was het, volgens de officiële cijfers van de gemeente Leeuwarden, met 430.000 bezoekers een enorm succes. De uitzending op de NPO trok maar liefst 520.000 kijkers. Het is nog niet duidelijk wat het financieel opgeleverd heeft, ik ben benieuwd naar de cijfers. Iedereen was blij: ondernemers, bezoekers… Daarmee hebben we Leeuwarden op de kaart gezet, niet alleen dit jaar, foto’s, filmpjes en andere berichten zullen nog jaren rondzweven.’

‘Dat geldt sterker nog voor de fonteinen. Ook daarmee zetten we Fryslân voor de lange termijn in de spotlights. De laatste Elfstedentocht is al meer dan twintig jaar geleden en komt misschien nooit weer terug. Hoe vestig je dan in de toekomst de aandacht op deze steden? Dat was de opdracht. Let wel, het zijn internationaal bekende kunstenaars waar het publiek op afkomt. Het is een nieuwe nationale culturele erfenis die Fryslân er nu heeft bijgekregen. Anders dan bij een tentoonstelling als die van het werk van Alma Tadema en Escher, waarbij het werk van één kunstenaar te zien valt, zien toeristen niet alleen elf fonteinen, zij gaan ook langs de stadjes. Er worden bustochten georganiseerd. En, weet je, ik ben een fervent motorrijder. Er is een app voor motorrijders waar een tocht langs de fonteinen kan worden gemeld. Ik ben zelf langs de, nu nog tien, fonteinen getoerd.’

Of zij alle fonteinen ook mooi vindt? ‘De piemelfontein,’ grinnikt Claudia Woolgar, ‘ik vond het geweldig! Een fantastische toevoeging op ons programma vanuit de mienskip. En grappig ook.’

 

Taalpolitie

‘Als Engelstalige was ik nauw betrokken bij de internationale mediacampagne en presentaties van het programma in het buitenland. Daarbij ging het met name om evenementen die geschikt zijn voor buitenlandse bezoekers.’ Was het programma niet te Nederlands, hier en daar zelfs te Fries? De manifestaties in 32 Friese kerken werden aangekondigd in het Fries als Under de Toer. Claudia Woolgar knikt bevestigend. ‘De musea hebben het fantastisch gedaan. Promotiemateriaal, beschrijvingen van de werken, alles ook in het Engels. Maar bij de Stormruiter gaf via de koptelefoon niet meer dan samenvattingen van de verschillende scenes. Ik voel mij altijd de taalpolitie. Meertaligheid, dat hebben we volgens mij in het KH-jaar onvoldoende bereikt. Ik zie het maar als een leermoment voor de toekomst. Aan de andere kant: hadden de bordjes bij de fonteinen niet ook in het Fries gemoeten?’

‘Er worden momenteel drie mensen uit de KH-organisatie gezocht die zich bezig gaan houden met de vraag: wat zou de legacy voor de toekomst moet zijn. Meertaligheid is daarbij dus een issue. Ik heb in veel landen gewoond en gewerkt, je creatieve opinie wordt rijker. Het gaat in de toekomst niet alleen om evenementen, maar vooral ook om uitwisseling en co-producties met kunstenaars uit andere landen. Voor jonge kunstenaars is het heel belangrijk internationale contacten te kunnen leggen, in aanraking te komen met andere werkwijzen, nieuwe perspectieven en nieuwe ideeën op te kunnen doen. Dat moet je stimuleren.

Het afgelopen jaar was Lost in the Greenhouse – de voorstelling in de kassen van Sexbierum waar veel Polen werken – daar een prachtig voorbeeld van. Meertalig, met ook Poolse acteurs en zoveel gewone mensen die een bijdrage leverden. Het publiek werd geconfronteerd met een moeilijke discussie met betrekking tot migratie.

Toen, in 2011, het bidbook werd geschreven, was er nog geen vluchtelingencrises. Dat is ook wel een beetje het probleem van het fenomeen culturele hoofdstad. Er zitten jaren tussen het maken van het bidbook en het jaar van uitvoering. Het is onmogelijk zover vooruit te kijken. Vanuit het programmateam hebben we, in 2015 en ’16, een analyse gemaakt: waar zitten de gaten, hoe kun je het programma nog verrijken. Daar is Iepen-Up uit voortgekomen. Anderhalf, twee uur lang discussie over actuele onderwerpen, live uitgezonden. Dat is echt nieuw en de onderwerpen zijn zo divers. Ook hebben we naar aanleiding van de analyse Sailing on the Grass laten maken, een documentaire over vluchtelingen in Friesland. Friesland is wel de provincie waar de meeste vluchtelingen worden opgenomen.’

 

Drie dingen

Impact, transformatie, maatschappelijke veranderingen, van Mienskip naar Iepen Mienskip, het zijn woorden sterk verbonden aan de doelstellingen van Leeuwarden-Fryslân 2018. Het gesprek vind plaats enkele dagen na de intocht van Sinterklaas, de rellen op het Wilhelminaplein. Claudia Woolgar: ‘Toen ik jong was, hadden wij in Engeland de golliwog, een zwart poppetje met rode lippen en afrohaar. Er stonden ook afbeeldingen van de poppetjes op de pakken cereals – ontbijtgranen. Golliwogs – een vreselijk woord – werden in de jaren zeventig of tachtig al niet meer als promotietool gebruikt. De exacte datum weet ik zo niet… Toen ik in Nederland kwam… Zwarte Piet zag… ik was geschokt…’

De vraag is dan ook in hoeverre doelstellingen als ‘Iepen Mienskip’ van de KH zijn bereikt. Of je het publiek bereikt waar de organisatie zich op richt.

‘Veranderingsprocessen verlopen langzaam. In het bidbook worden 32 KPI’s, Key Performance Indicators genoemd waarvan twaalf binnen onze ‘control’. Bezoekersaantallen zijn meetbaar. Maar iets als duurzaamheid? En of veranderingen te danken zijn aan LF2018? Kijk, toen ik hier kwam, was ik onder de indruk hoe ontwikkeld Friesland al is. Groene energie, bijvoorbeeld. Wat dat betreft steekt Nederland met Head and Shoulders boven andere landen uit. Het is ook een discussie in de culturele wereld: hoe kunnen we gebouwen groener maken. Leds. Is er grijs water? Zonnepanelen? Elektrische auto’s zijn nog veel te duur.

Mijn vader is een goed voorbeeld van een Climate Change Denier: elke subsidie voor alternatieve energie is bij voorbaat te hoog. En ikzelf? Ben ik groener dan twee jaar geleden? Nee, je kunt niet alles in een jaar bereiken, we moeten blijven investeren, lef hebben om de eerste stap te nemen. Met culturele activiteiten bij boeren is er belangstelling gewekt voor wat er in de agrarische sector gebeurt, met een waterfestival schoon water onder de aandacht gebracht.’

Op stellige toon: ‘Voor volgend jaar is er een klein potje voor cultuur. Duurzaamheid moet uit een ander potje komen dan die twee miljoen euro. In de toekomst gaat het voor mij om drie dingen: Streven naar een internationaal niveau. Verder is het belangrijk te investeren in jonge makers. En kijken hoe we met z’n allen willen werken, dus ook kritisch blijven en af en toe moeilijke vragen durven stellen.’

Ook nadat haar contract afloopt zal Claudia Woolgar bij Leeuwarden-Fryslân betrokken blijven. ‘Ik ben door LOF, het Leeuwarder Ondernemers Fonds, dat ook hoofdsponsor van LF2018 was, gevraagd om een Business Case voor een evenement uit te zoeken.’ Over de inhoud wil zij nog niets kwijt, eerst moet de financiering rond. Wel dat geen grootschalig evenement zal worden als de komst van de reuzen van Royal de Luxe en ook dat het om kaartverkoop gaat. ‘Het liefst zou ik op die manier sparen voor een jaarlijks evenement dat mensen trekt. Dat moet echt elk jaar, anders verlies je de betrokkenheid, het enthousiasme van mensen. I have taken it on myself.’

 

 

(Earder ferskynd yn de Moanne nûmer 7, 2018)