Het hoofd van Haydn

ZANDER LAMME – 

Bijna 150 jaar lang was de Oostenrijkse componist (1732-1809) Joseph Haydn zijn hoofd kwijt. Het werd gestolen door een grafdelver en dat terwijl de begrafenis van de componist zelf ook al niet zo’n succes was. Door de inval van Napoleon in Wenen werd hij in allerijl begraven, zonder dat het adagio van zijn eigen Trauer Symfonie werd uitgevoerd, terwijl hij dat zo graag gewild had.

Op vrijdag 3 februari speelt het Apollo Ensemble in de Doopsgezinde Kerk in Leeuwarden. Het ensemble speelt de hele symfonie, waaronder dus het adagio, met een bezetting waarvoor Haydn het geschreven heeft. “Toen Haydn bij de vorsten Esterházy in dienst was, had hij zijn eigen orkest. We weten precies hoeveel mensen daarin zaten”, vertelt zakelijk leider Thomas Oltheten van het ensemble.

 

Het is goed dat iemand nu de kwaliteit in de gaten houdt.

 

Oltheten richtte precies 25 jaar geleden samen met zijn vrouw Marion Boshuizen het ensemble op. De Trauer symfonie en ander werk van bijvoorbeeld Mozart worden ter gelegenheid van het jubileum uitgevoerd.

In een kwart eeuw is de kwaliteit en ambitie van het ensemble enorm gegroeid, zegt Oltheten. “In het begin gaven we vijf, zes concerten per jaar. Nu geven we tussen de 40 en 50 per jaar, doen we buitenlandse tournees, zomerconcerten, vooral de laatste vijftien jaar doen we echt veel.”

Dat was aanvankelijk niet de verwachting van het echtpaar. “We dachten: leuk we richten een ensemble op, maar er kwam veel meer bij kijken dan we dachten. Je ziet ook steeds meer mogelijkheden, je verdiept je in componisten, instrumenten, en zo ga je verder. Het niveau is vooral sinds 2001 echt gestegen, toen werd de eerste violist artistiek leider. Het is goed dat iemand nu de kwaliteit in de gaten houdt.”

Haydn heeft een belangrijke rol in het leven van het Apollo Ensemble. Behalve het concert geeft het ensemble opnieuw het boek ‘Het hoofd van Haydn’ van de Friese schrijver Theun de Vries (1907-2005) uit. “Met cd waar ook de Trauer symfonie op staat.” De Vries beschrijft in zijn boek hoe rechercheur Karl Anton Gindely elf jaar na de dood van Haydn de opdracht krijgt het vermiste hoofd terug te brengen.

Het is een historische roman van de schrijver, die met name bekend is van van zijn biografie ‘Het meisje met de rode haren’ over communist en verzetsstrijder Hannie Schaft. De speurtocht in het boek is een haast onmogelijke opdracht, waarbij de schrijver de rechercheur in aanraking laat komen met alle naasten van Haydn en nauwkeurig – in overigens enigszins ouwbollig Nederlands – een schets maakt van het negentiende-eeuwse Wenen.

“Theun de Vries heeft het goed onderzocht. Het gros van de karakters heeft echt bestaan. En toen ik, nadat ik het had gelezen, naar Wenen ging, was het toch bijzonder om alles te herkennen wat in het boek beschreven wordt.”

Haydn had het verlies van zijn hoofd niet nodig om de geschiedenis in te gaan als een van de allergrootste klassieke componisten. “De hele symfonische ontwikkeling in de muziek die na Haydn’s vroege symfonieën komt, vindt je in de kern terug bij die vroege stukken. Hij heeft heel veel geëxperimenteerd. Componisten als Mozart, Beethoven en Schubert keken heel goed naar dat vroegere werk.”

Bovendien vindt Oltheten dat de muziek van Haydn de musici van zijn ensemble erg dicht bij elkaar brengt. “Zeker omdat we net als Haydn zonder dirigent spelen. Als je in zo’n groep zit, ben je heel erg op elkaar gefocust. Je hebt een lijntje naar iedereen in de groep.” De muziek van Haydn wordt op historische instrumenten of kopieën daarvan gespeeld. “Dat proberen we altijd te doen. Bij Bach is het weer net iets anders.”

Het concert vindt op vrijdag 3 februari plaats in de Doopsgezinde Kerk in Leeuwarden. Behalve de Trauer symfonie worden het negende pianoconcert van Mozart, de symfonie Passione van Haydn en de symfonie in b van Carl Philip Emanuel Bach (zoon van Johann Sebastian Bach) gespeeld.

Reagearje

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.