Esther de Jong: ‘Ik wil geen steen zijn op het podium.’

ARJAN HUT – 

In optreden fan Esther de Jong kin yntimidearjend oerkomme. Har ferskes spylje har ôf yn in drôve diminsje, dêr’t it tsjuster liket, en har melodyen klinke as betsjoeningen fan ûnder de grûn wei. ‘Niet zweven, maar zakken’, is har biedwurd. ‘Voor mij betekent dat: voeten op de grond, niet wegzweven, maar voelen’, ferklearret se. Under har ljochte hier falle har grutte blauwe eagen op, mei irissen as planeten. In blik dêr’t net oan te ûntsnappen falt.

 

‘Ik meet me een houding aan, dat werkt als een beschermlaag. Je moet wel op een bepaalde manier hard zijn, ook om kritiek te kunnen afweren.’

 

In simmer lyn stie se mei har gitaar yn de Slauerhoff-tún, it bûtenplak fan boekhannel Van der Velde oan de Foarstreek. Nei ôfrin kocht ik har EP “Metersdiep”. In bytsje stikem gie dat, want se hie krekt yn dy rite in platekontrakt tekene by it renommearre Excelsior Recordings út Amsterdam. De EP joech se yn eigen behear út, mei in tekene papieren hoeske en alle teksten mei de hân skreaun op lytse, optearde briefkes. ‘Ik weet eigenlijk niet of dit wel kan, qua rechten…’, wifele se. Blykber hie se gjin rekken holden mei de belangstelling fan in label.

Mear as in jier letter sitte we tegearre op in terras net fier fan de boekhannel. ‘Wel bij het water’, seit se. Wilens hat se har earste opnamen foar it label makke, sit der in debútplaat oan te kommen en steane ferskillende klips fan Esther op YouTube. ‘”Metersdiep” neem ik mee naar optredens’, seit se as ik hifkje hoe’t it no beteard is. ‘Ze hebben er nooit wat van gezegd, het zal wel wat meevallen dus. Ik zie de EP als een soort visitekaartje.’

Se komt út in muzikale famylje. Har pake spile fioele en har mem song yn koar. Har heit spilet tsjerke-oargel. Foar it projekt “Helden fan Hjir” hat se mei him optreden. ‘Dat wil ik nog weleens opnemen.’ Har jeugdherinneringen besteane út ferstopperke boartsje mei de bern út ’e buert en it sjen nei kavia’s en katten yn de achtertún. Har kat fan 14 jier wennet noch by har âlders. Se giet dêr regelmjittich op besite, nettsjinsteande har drokke skema.

 

Sesjes op Yslân
In wike foar ús treffen siet se noch op Yslân, dêr’t se mei freonen ferskate akoestyske sesjes opnommen hat. Yn it wykein die se húskeamerkonserten yn Amsterdam en it kommende wykein stiet se op Noarderlicht mei it ynteraktive stik “In de Vitrine”. Se wurket tuskentroch ek noch by stedsskouboarch De Harmonie. Hat se dat noch wol oan tiid? Se laket. De ûnrêst sit by har foaral yn ’e holle.

‘Thuis ben ik altijd bezig met muziek. En daarbuiten ook. Er gaat bijna geen moment voorbij of ik krijg een idee voor een liedje, of voor een video, of een voorstelling. Daarom leek het me een goed idee om naar IJsland te gaan. Een paar weken vakantie, met vrienden.’ Se neamt nammen dy’t my wol bekend yn de earen klinke. ‘Ja, het zijn vrienden die toevallig allemaal bezig zijn met het maken van video’s of muziek, of allebei.’

Mei sin hie se gjin ynstrumint mei. ‘Geen geëikel, zo van: hier moeten we iets mee doen. Het scheelt ook in de bagage, ik reis het liefst zo licht mogelijk.’ Dochs wiene de sesjes ûnûntkomber. ‘Ja toen we er eenmaal waren, leek het me toch een goed idee om iets op te nemen, wat we dan later ergens voor zouden kunnen gebruiken. Op Oerol had ik kennisgemaakt met Bart Bruinsma en die kent mensen op IJsland. Via hem vonden we iemand, voor mij een volslagen vreemde, van wie we twee weken een gitaar mochten lenen. Daarna boekten we vijf B&B’s, om op elke locatie een sessie vast te leggen. Ik miste alleen een capo.’ Se dielt filmkes fan de opnamen fia Facebook of Instagram. Yn de earste sesje lient se de hannen fan in mefrou dy’t de snaren op it goeie plak yndrukt hâldt. ‘Een menselijke capo! Daarna heb ik er gewoon een gemaakt van een pen en een elastiekje.’

Gauris wiene de kreative fakânsjegongers in hiele dei op ’en paad om fan de iene nei de oare lokaasje te kommen. ‘Het is bijna vermoeiend, zo mooi is het daar, belachelijke landschappen. Enorme vlaktes, met scherpe rotsformaties en verderop meer rotsen, maar dan onder een laag mos. Op een gegeven moment kreeg ik “Haas” in mijn hoofd.’ “Haas” is de twadde single fan Esther by Excelsior.

 

Yntimidearjend
Yn it ramt fan it fideoprojekt “Sa Fier fan Hûs” binne de bylden yn Dokkum fêstlein. Broer Gerben de Jong waard dêrfoar ynskeakele. ‘“Haas” is een nummer over zoeken en niet vinden. Ik vroeg me af: Is het hier beter? Zal ik hier misschien gelukkig zijn en rustig?’ Unrêstich ja, mar somber is Esther net, al komt dat op it publyk wolris sa oer. ‘Zingen voelt fijn, het is een outlet, ik hou ook van de interactie met het publiek.’

Dat har útstrieling yntins en yntimidearjend wêze kin, komt neffens har omdat se ûnder it spyljen net ophâldt fan observearjen. ‘Mijn ogen schieten alle kanten op. Mensen zien mijn pupillen bewegen. Tijdens het spelen kijk ik, ben ik de ruimte aan het scannen. Er komt weleens iemand naar me toe die zegt: “Zo hé, jij hebt het wel moeilijk hè?” Kan ook goed bedoeld zijn, al is dat niet wat ik probeer los te maken. Ik wil geen steen zijn op het podium, maar ook geen …’ Ik probearje “sipel”, mar dat bedoelt se net.

‘Ik meet me een houding aan, dat werkt als een beschermlaag. Je moet wel op een bepaalde manier hard zijn, ook om kritiek te kunnen afweren.’ As foarbyld neamt se dy kear dat se in ‘date’ meinaam nei har eigen konsert. ‘Hij zei dat ’ie het aanstellerig vond!’ Se sjocht dêr de humor wol fan yn. ‘Ik hoef het niet zonodig over mij te hebben’, beslút se. ‘Wat fijner is, is als iemand zegt: “Dat liedje raakt mij”.’

Mei kollega Tolls (Daan van Beieren), dy’t se ken fan De Harmonie, spilet se geregeld yn húskeamers troch it hiele lân. ‘Laatst speelden Daan en ik in Appingedam. Na afloop kwam er een oudere meneer naar ons toe. Ik dacht dat hij verkouden was, met tranen en een loopneus. Hij reageerde op “In de Vitrine”, dat vond hij een mooi lied. Hij was niet ziek, hij huilde. Het moet echt anders, zei hij, zoals mensen met elkaar omgaan.’

Debútalbum tusken Roosbeef en Spinvis
Esther de Jong studearre yn 2015 ôf oan de Academie voor Popcultuur. Neffens eigen sizzen kaam sy dêr binnen as ‘iemand die amper durfde te zingen’. Se hat oan de oplieding in mânsk netwurk fan freonen en kollega’s oerholden. Se wit net presys mear hoe’t se fan it Ingelsk op it Nederlânsk as sjongtaal oerstapt is, mar se leaut dat Laurens van der Meulen dat suggerearre. ‘Nederlands schrijft veel makkelijker en ik kan er beter mee spelen, het geeft me meer vrijheid om me uit te drukken.’

Pas op 14 febrewaris, Falentynsdei, gie it parseberjocht út dat se by Excelsior sit. “Nederlandstalige dagboekmuziek”, seit it, Esther hat de omskriuwing sels betocht. “Liedjes met teksten die je meesleuren naar een ondergrondse wereld.” It label kaam har op it spoar neidat in producer har op “Hit the North” hearde, yn Neushoorn. Trije moanne letter waard se belle, oft se net ris in ferske opnimme woe. ‘Dat was voor een plaat met liedjes geïnspireerd op de reisverhalen van Louis Couperus. Ik ging naar een studio en nam daar een liedje op, “Nutteloze toeschouwer”.’ Sa makket se har offisjele debút op in album tusken Roosbeef, Spinvis en Janne Schra.

In folslein eigen debútalbum stie foar de ein fan dit jier yn de planning, mar as ik Esther freegje hoefier’t it dêrmei is, spat se op. ‘HIJ WAS AF!’ Hy wie klear, mar no net mear? ‘Ik had november gedacht,’ leit se út, ‘maar dat vindt het label niet een goed moment om te debuteren, omdat er in die periode heel veel albums zullen verschijnen. En in de eerste maanden daarna is ook niet een goed moment, er staan dan veel grote releases gepland. Op de plaat komen in ieder geval herziene liedjes en nieuwe liedjes. Nadeel is dat de opnames die zijn gemaakt, voor mij nu alweer oud voelen.’ Een titel wol se noch net jaan. ‘Het wordt allemaal wat gepolijster’, fertelt se wol, mar heakket dêroan ta dat se it net hat oer strykkwartetten út blik of sokssawat. ‘Professioneler, minder ruw dan de EP.’

As it twa oere is, hat Esther in oare ôfspraak. Dat is mei fotografe Marleen Annema, dat ik freegje oft ik mei kin. Se ha by de Dokkumer Ljouwerter thús ôfpraten. Sûnt in wike wennet se yn in keamer mei útsjoch op it Gouverneursplein. It terras by de Walrus sit aardich fol. Achter hat se útsjoch op in binnenplak fan goed twa kante meter tusken hege muorren, dêr’t troch in eardere bewenner in fleurige flinter op skildere is.

Yn de keamer steane twa gitaren en mar leafst fjouwer keyboards. In toer mei cd’s fan ûnder oaren Elvis, Tom Waits en Frank Sinatra. Boeken fan Couperus en Murakami. ‘Is het opgeruimd genoeg?’ freget Marleen, wylst Esther wat guod fan tafel reaget. ‘Op deze rol wc-papier na … bijna.’ Dan giet se sitten, op de bank, wylst donkere wolken oer de stêd krûpe. Yn it lêste strieltsje simmerljocht dat troch it romme glês nei binnen falt, liket de keamer op in dekôr yn in skilderij fan Vermeer. ‘Je hebt een heel mooi rustige blik’, seit fotografe Annema wylst de kamera klikt. Hieltyd as Esther knipperet, klikt it. ‘Het lijkt wel een geluidseffect.’ Sûnder mis krijt Esther hjir in idee foar in ferske, of in klip.

 

‘O, Kutjes’
Mei Jamila Faber, eks-stedskeunstner fan Ljouwert, foarme Esther it duo “O, Kutjes”. Se makken Nederlânsktalige dancemuzyk en treden op yn skoalfamke-unifoarmen. “Huilen en Haten” waard in hit. De optredens wiene útdaagjend, mei in soad publykspartisipaasje. ‘Je moet wel in de gaten houden hoe ver je daarin kunt gaan. Soms zie je dat iemand je bijna in het gezicht wil slaan.’ Se is dêrmei opholden om mear enerzjy oer te hâlden foar har eigen muzyk. ‘“Oh, Kutjes” lag dichter bij Jamila, zij heeft een huis vol keyboards en drumcomputers. Het was moeilijk om te vertellen dat ik niet verder wilde.’ Wilens hat se “Oh, Kutjes” mei har opfolger Evelyn Andoh al in pear kear oan it wurk sjoen. ‘Ik zou weleens kunnen invallen, als het nodig is. Stiekem hoop ik dat ik nog een keer mee mag doen.’

 

Dit ynterview stie earder yn ‘de Moanne’ nûmer 5, 2019