De berchrede fan Ineke van Gent

Kommend wykein op Omrop Fryslân​ TV de earste fan in seary Fryslân DOK’s ûnder de titel ‘De Berchrede fan it Flakke Lân’. Tinkers formulearje in perspektyf foar de maatskippij nei de Coronacrisis. Hokker ynsjoggen kinne wy meinimme nei de takomst?

Lês de ‘Berchrede’ fan Ineke van Gent no alfêst op ‘de Moanne’.

Lieve mensen,

Achter mijn bureau in een leeg gemeentehuis zit ik dit essay te tikken en kijk af en toe, peinzend, naar buiten. Het is zonnig, het eiland ligt er bij in al zijn lentepracht, maar de straten zijn bijna leeg. Een eenzame fietser, een verdwaalde gast, een eilander die zijn hond uitlaat. Het is doodstil voor de tijd van het jaar. Het voorjaar straalt gastvrijheid, maar het is bijkans uitgestorven op ons mooie Lytje Pole. Blijf zoveel mogelijk thuis, dat is de actuele boodschap. Het breekt mijn, het breekt ons, gastvrije hart. Onze gasten zijn ons kapitaal, onze gasten koesteren we, omarmen we, zijn ons lief.

Delen wat je hebt, met je naasten hier, over de Waddenzee en de grens, echte rijkdom is delen en niet hebben.

We houden van de rust in de winter, maar bloeien op als onze gasten weer komen, stuk voor stuk, jaar in jaar uit, seizoen na seizoen. Maar Schiermonnikoog, ons eiland waar we zo veel van houden zit voorlopig op slot. Na 75 jaar in vrijheid staat ook onze wereld op zijn kop: we zijn onvrij. Het zet aan tot nadenken hoe het verder moet. Waar ligt onze toekomst en die van anderen? De coronacrisis grijpt diep in ons persoonlijke en werkzame leven. Inkomens staan onder druk, bedrijven zijn onzeker over hun voortbestaan en er zijn zorgen over onze gezondheid en het virus. Komt het hier ook, zijn we veilig? We houden afstand, maar zijn toch dicht bij elkaar. In kleine kring leven we door in beperking in een paradijselijke omgeving. De welhaast surrealistische sfeer zet aan tot nadenken en filosoferen over de toekomst. Wat doet er nu echt toe? We missen onze dierbaren, onze kinderen en kleinkinderen, onze familie, onze vrienden en vriendinnen, ons sociale en maatschappelijke leven. We missen wat we zijn. Ontmoeten, omhelzen en omzien zo nodig en zo lastig nu. Huidhonger doet een gooi naar het woord van 2020. Ik mis het, mis het, mis het. Het immateriële gemis is enorm en niet te vervangen door schermpjes, bellen en appen. Menselijk contact heeft geen stekker, maar wordt gevoed door ons hart. Ik mis het, ik mis het, mis het. En ik wil het terug in ons, in mijn leven.

Ook wij eilanders leven niet (alleen) op een eiland. Ook wij maken deel uit van de samenleving en zijn daar onderdeel van. Het is nu een kwestie van overleven, straks uithuilen en daarna opnieuw beginnen. Grote zorgen en verdriet over de vele slachtoffers en bewondering voor alle hulpverleners. Zonder brood geen spelen, dus dat moeten we eerst wel oplossen. De winkels, de horeca, de hotels, alles moet eerst weer open. Op anderhalve meter is dat nog een behoorlijke uitdaging. Na de orde van de dag, brood op de plank, moeten we ook gaan voor nieuwe vormen en gedachten op de langere termijn. Het noodgedwongen verblijf in kleine kring laat ons hopelijk inzien dat de menselijke maat altijd van belang is en niet alleen in tijden van crisis. Laat ons inzien dat gemeenschapszin altijd een kernwaarde zou moeten zijn van ons bestaan. Laat ons inzien dat individueel gewin ondergeschikt zou moeten zijn aan collectieve waarden en solidariteit. Laat ons inzien dat we wellicht een pas op de plaats moeten maken. Dat we moeten inzien dat alles hebben, alles opeisen, alles vanzelfsprekend vinden, alles, alles, alles, alles… niet de manier is waar we gelukkig van worden en voorbij gaat aan de kern van ons bestaan.

Delen, behoeden, behouden, verlangen en liefhebben zijn voor mij de kern.

Delen wat je hebt, met je naasten hier, over de Waddenzee en de grens, echte rijkdom is delen en niet hebben. Vluchten hoeft niet meer, want in elk land is het mogelijk om te leven en lief te hebben. Welvaart is geen exclusief recht voor het westen en de welgestelden, maar wordt breed en grenzeloos gedeeld. Wapens worden neergelegd, want we zijn vrij en democratisch. Bij meningsverschillen schieten we met woorden en gaan we in vrijheid, zonder rancune uiteen. Politiek gaat alleen nog over grote lijnen en echte oplossingen. Gepietepeuter en gekissebis over marginale verschillen tussen partijen worden ingewisseld voor concrete vergezichten en echte, samenwerking en kernwaarden voor mens en milieu. Niet ik wil dit, ik wil dat, ik wil, ik wil… maar veel meer ik draag bij, ik kan hierbij helpen, ik kan dit betekenen, ik kan hier het verschil maken wordt uitgangspunt van ons samenleven. Idealen doen er toe, de aarde krijgt weer waarde. We behoeden en koesteren de heldere luchten die we nu weer zien, de landschappen die tot bloei komen, de uitstoot die vermindert, de rust, de stilte en de gemeenschapszin.

We behouden wat goed bleek te werken in de crisis. Terug naar de basis, omzien, zorg, attenties, brieven, kaartjes, liefdevolle aandacht, maar dan niet meer, verplicht, op afstand. We behouden het goede en halen wat overbodig bleek niet meer terug. We behouden het goede wat in onszelf naar boven kwam omdat we tijd kregen die we al lang niet meer hadden. Tijd voor thuis, tijd voor een goed gesprek met je naasten, tijd voor stilte, tijd voor niets doen, tijd om na te denken over een nieuwe wereld waar we tijd hebben voor elkaar, iets over hebben voor elkaar, en waar we nieuwe keuzes maken met elkaar en waarbij onze omgeving er toe doet en stem heeft bij die keuzes.

We verlangen, ik verlang naar een schone solidaire wereld, met coronamedicijn, waar we elkaar het beste gunnen en waar we willen delen. Een wereld die we niet vervuilen en verpesten. Een wereld die we koesteren en waar we als passanten ervoor zorgen dat we voor generaties na ons wat moois achterlaten. Een vrije wereld, een nieuwe vrijheid voor de volgende 75 jaar. Wij zijn niet alleen, al lijkt het nu soms zo, maar onderdeel van het universum. Ik verlang naar een wereld waar idealisten meer macht en invloed hebben dan egoïsten, waar we opkomen voor immateriële waarden of voor diegenen die geen stem hebben.

U en ik, jij en zij, wij allemaal kunnen onderdeel zijn van die verandering, stap voor stap voor stap…

Doe mee, laten we, als optimistische idealisten, deze crisis te boven komen. Het kan, het kan echt… maar vanzelf gaat het niet…

Het is nu nog steeds stil buiten, de zon schijnt nog steeds uitbundig… de wereld zal nooit meer hetzelfde zijn… een eenzame fietser vervolgt zijn weg… peinzend… hoe zal het gaan… straks…?

Ineke van Gent