Johan van Aken, oer frijheid en romte
JOHAN VAN AKEN –
Vrijheid-Ruimte
Een essay over het creatieve vrije gebruik van de ruimte
Op 1 juny stoar byldzjend keunstner Johan van Aken oan de gefolgen fan corona. Yn 2020 al skreau er nei oanlieding fan dy sykte en de sosjale gefolgen derfan syn fisy op tiid, frijheid en romte.
“Vrijheid wordt beleefd als het hebben van ruimte en hier vrij over te kunnen beschikken. Het innemen van ruimte is het nemen van ruimte. Vaak gaat dit om opeisen van ruimte zowel materieel als mentaal emotioneel. Hierdoor ontstaat conflict met anderen die met dezelfde intentie over deze ruimte willen beschikken.
Inerlik lânskip, Johan van Aken 2021
Je kunt de ruimte psychologiseren en willen bezitten, maar je kunt het ook op een kunstzinnige wijze benaderen en met die ruimte op het platte vlak van het schilderij, twee- of driedimensionaal, als een beeldhouwer of architect, omgaan.
Ook kun je op een beschouwende manier de ruimte innemen, zodat het beleven ervan een stille uitgebreidheid van het bewustzijn geeft. Hoewel deze ruimte in haar bewustwording – de gedachten en gevoelens die erin rondzweven – het zuivere ervan zich maar moeilijk vrijgeeft, kan deze innerlijke ruimte ook de basis zijn van het creëren van nieuwe vormen en beelden en er schoonheid (eenheid) laten ontstaan.
Door met aandacht naar vorm en ruimte te kijken en te beleven, ook in de natuur, komen er nieuwe perspectieven vrij in deze vorm van extra aandacht. Om te zien naar waar je ook bent om dit te doen alsof je alles opnieuw beschouwt en je nogmaals te laten verwonderen door dit wonderlijke aardse bestaan. Naar een boom kijken hoe deze vanaf de stam de ruimte in reikt en tegelijkertijd niet zichtbaar in de aarde wortelt.
Mijn mooiste ervaring wat ruimte en vrijheid betreft, zijn die zeldzame momenten waarin je innerlijke ruimte samenvalt met de uiterlijke en je even een totale vrijheid –ruimte – ervaart, vrij van het geconditioneerde, geprogrammeerde ik. Aan zee, waarin je in die totale ruimte kunt opgaan of als je ergens bent waar het ’s nachts bij heldere hemel een ruimte gevuld met sterren kunt ervaren. Natuurlijk houdt ons dagelijks leven ons van deze ervaring af en een kunstwerk dat deze ervaring geeft, maakt altijd deel uit van zijn omringende wereld en kan zo verbonden zijn met de grote oneindige ruimte.
Of een gedicht dat als het ware ruimte schept tussen de regels en zo verbonden is met de woordloze ervaringen.
Al deze ervaringen van ruimte en vrijheid gaan gepaard met bewustwording en een zeker werken aan jezelf in de vorm van aandacht. De tijd moet als het ware vertraagd worden, zodat ook hierin ruimte ontstaat en een zekere rust, zodat we de betrekkelijkheid kunnen zien van ons dagelijkse, gehaaste leven, waarin de vermaakindustrie een belangrijke rol speelt en het werken aan jezelf daaraan ondergeschikt is.
Het nadeel van het leven in een wereld waarin alles als een decor wordt gezien, geeft aan de ruimte een leegte en een angst om ermee geconfronteerd te worden, zodat de vraag naar meer entertainment en eten om deze leegte op te vullen toeneemt. In plaats van deze te ontdekken en er iets mee te doen, vluchten we ervoor.
Tijd en Ruimte
We leven in een tijd van meten is weten, waarin de tijd de ruimte in ons denken opeist zonder dat we ons hiervan bewust zijn. Hierdoor zijn we vergeten wat de ruimte is en wordt deze gevuld met kennissystemen en onderzoeken gebaseerd op algoritmes en deelt de wetenschap zich op in allerlei deelgebieden en eist dit alles de ruimte in ons bewustzijn op.
Afstand nemen van het gemetene, geeft de ruimte om het geheel te beschouwen en te overzien en we onszelf weer als de homo ludens kunnen beschouwen. Het is interessant om buiten de kaders van de conditioneringen te denken. Niet te polariseren, maar een non-duaal moment te scheppen en een eenheid te zien waaruit zal blijken dat we zelf de tegenstellingen creëren en dat de conflicten ontstaan omdat we ons met een kant identificeren. Deze momenten van afstand nemen, out of the box denken, geven rust en ruimte om nieuwe inspiratie op te doen.
Deze tijd van corona, waarin we genoodzaakt zijn afstand te nemen, zou gebruikt kunnen worden om op een andere manier naar onszelf en de wereld te kijken en kunnen we een nieuwe kijk op de natuur ontwikkelen en niet alleen het nut te berekenen van de grootste efficiëntie ervan. Niet langer alleen de opbrengsten berekenen en te consumeren, maar ook de natuur in zijn eigen kracht en schoonheid te bewonderen en in alle rust te contempleren. Het biedt ons de kans een nieuwe ruimte/tijd in onszelf creëren om de tijd te vertragen en van de gemeten tijd naar de innerlijke psychologische tijd te gaan om uiteindelijk een bevrijde tijd-ruimte te ontdekken naast de geconditioneerde tijd.”
Johan van Aken (1948-2021)
Byldzjend keunstner
www.johanvanakenmultimediart.nl
Op de eksposysje ‘Oade oan it Lânskip’ yn de Martinitsjerke yn Frjentsjer is oant 30 augustus in seistal skilderijen fan Van Aken te sjen. Yn 2021 sil ek Museum Dr8888 in seleksje fan syn wurk fertoane.
Lês ek in memoriam Johan van Aken dat Dirk van Ginkel skreau foar de webside fan De Moanne.