Zeggingskracht

DIRK VAN GINKEL – 

Friesland kent veel kunstenaars die in alle stilte en afzondering hun werk doen. Dat bleek wel uit de overzichtstentoonstelling Frysk in Museum Belvédère (2018-2019). Zulk goed werk van zoveel onbekende namen. In de serie ‘Talenten in de luwte’ leren we deze kunstenaars beter kennen. Dit is deel 8: Meint van der Velde.

Eenvoud
Het is alweer lang geleden dat Meint van der Velde in de zomerse hitte van Cyprus een ontdekking deed die bepalend zou zijn voor de rest van zijn schildersleven. In een museum zag hij iconen waarvan de afbeeldingen door jarenlang vroom betasten bijna onzichtbaar waren geworden. ‘Helemaal verweerd waren ze. De heiligen waren de onherkenbaarheid in gestreeld door het vet, zweet en vuil van mensenhanden. Alle figuratie was bedekt door diepe bruinen en zwarten, met soms nog een randje goud. Prachtig! Ik stond er versteld van hoeveel zeggingskracht een beeld kon hebben terwijl het zo weinig vorm en kleur bezat. Ik werd diep geraakt. Dat wilde ik ook, die eenvoud. Ik had mijn weg gevonden, al zou die leiden naar het wit en grijs van het koude noorden.’

Natuur
Van der Velde werd in 1953 geboren in Aldeboarn, op een steenworp afstand van natuurgebied De Deelen. Hij ging er vaak heen met zijn schetsblok. In sommige kleine werken – ‘tussendoortjes’ die hij in een paar minuten maakt, terwijl zijn grote werk ligt te drogen – zie je nog wel eens iets van dat natuurgebied terug. De tekeningen van toen zijn er echter niet meer. Van der Velde houdt namelijk erg van opruimen. Maar de liefde voor de natuur is gebleven.

‘Prachtig hoeveel zeggingskracht een beeld met weinig vorm en kleur kan hebben.’

Van der Velde begon pas met schilderen toen hij studeerde aan de Vredeman de Vries Academie in Leeuwarden. Ook verdiepte hij zich toen even in grafiek. Daar hield hij echter mee op toen hij er zijn latere vrouw Wijke van der Bij ontmoette. ‘Wijke studeerde ook op de academie en had zich toegelegd op grafische kunsten. Samen hetzelfde doen leek me geen goed plan. Dus ging ik schilderen.’ Ze delen een atelier in hun woning in Grou, een beperkte ruimte die wordt gedomineerd door de handpers van Van der Bij. Vlak onder het plafond hangt werk van haar te drogen. ‘Een groter atelier zou best fijn zijn, maar dan moet ik het buitenshuis zoeken’, zegt Van der Velde. ‘Dat wil ik niet. Nu kan ik elk gewenst moment doorwerken aan een schilderij. Of er eindeloos naar staren. Soms kijk ik er wel een week naar voordat ik er mee verder ga. Dat doe je echt niet als je daar eerst een paar kilometer voor moet fietsen. Dus het is goed zo.’ Bovendien is zijn vrouw in de buurt. Zij fungeert als zijn esthetisch geweten. ‘We zeggen niets over elkaars werk als het nog niet af. Pas dan is er ruimte voor kritiek. Zij kent me door en door, weet wat ik wil bereiken en kan dus zien of het goed is. Wijke bepaalt vaak of een werk mag blijven of overgeschilderd moet worden. Die steun heb ik nodig. En het is fijn om haar commentaar te krijgen zonder dat ik met werk hoef te slepen.’

Minimalisme
Van der Velde is een man met een voorkeur voor eenvoud, overzicht, rust, stilte. Als hij naar muziek luistert, is het de minimal music van Brian Eno of Philip Glass. En als hij schildert zoekt hij ook de stilte, al zou je dat niet zeggen als je naar zijn werk kijkt. Daar worden de verlaten poollandschappen vaak geteisterd door woeste winden. Zijn ijsvelden, zeegezichten, wolkenluchten zijn geschilderd met een intensiteit die naadloos past bij het beste van de Noordelijke Romantiek. Hier zie je de natuur in al zijn ongenaakbaarheid. ‘Klopt. Maar ikzelf word er rustig van. Veel vorm en kleur heb ik niet nodig. Mijn werk wordt steeds witter en grijzer, het tendeert naar het monochrome. Het wordt bijna abstract. Misschien is mijn ultieme schilderij wel egaal wit of grijs. Ja, dat zou zomaar kunnen. Maar ik sluit niet uit dat het ook anders kan gaan. Overigens ben ik nog nooit in het noorden geweest, om praktische redenen. Maar ik zou dolgraag eens naar IJsland gaan.’

‘Mijn werk wordt steeds witter en grijzer, het tendeert naar het monochrome.’

Henna
Op een ladenkast liggen allemaal werkjes van 14 x 14 cm, sommige zijn verrassend kleurrijk voor Van der Velde’s doen. Hij maakte ze voor de internationale manifestatie ‘Into Art’ in Keulen. Vorig jaar won hij er een prijs, dit jaar presenteert hij zich ook, nu met deze kleine werken. Dan wijst hij op een ongewoon, donkerrood werk aan de muur. De huid van het schilderwerk vertoont talrijke barstjes. Niet het voor Van der Velde gebruikelijke acryl, dat zie je zo. ‘Ik verf eens in de zoveel tijd Wijke’s haar. Wat ik overhoud van dat hennapapje smeer ik op dit doek. Ik hou erg van opruimen, maar verf gooi je niet weg.’