Reaksje: De grutte heale skriuwer by in hele diss.

GERBEN ABMA –

Yn de Moanne 2010, nû.10 skreau S.H.P.de Jong gâns in stik oer de dissertaasje fan Joke Corporaal oer Anne Wadman; net oer de hele Wadman, oer de heale, ntl. oer de (lytste) helte fan de man syn libben, doe’t it echte wurk noch komme moast. ‘It is in treflik wurk woarn’, skriuwt De Jong en hy neamt in mannich deugden fan Joke C., wêrûnder flyt, krektens etc. Frjemd genôch neamt er net de deugd fan kundichheid of kennis fan saken. Mei sin net? Doch ‘redenen genôch om har der fan herten mei te felisitearjen,’ giet de Jong fierder. Ek ús hertlike lokwinsken fansels.

Hoe grut is de hele skriuwer as oer de heale al in dissertaasje komt? Hoe grut in skribint dy’t hjirfan seit ‘it is in treflik wurk woarn’. Om fan de promoator en de skriuwster mar gjiniens te praten. It stik fan S. de Jong is ek in treflik wurk woarn. Us lokwinsken. Treflik, knap – tagelyk neatsizzend en misliedend. It iene om’t  it yn it Frysk skreaun is, de skriuwer Steven H.P.de Jong hjit dy’t ‘woarn’ yn it plak fan ‘wurden’ brûkt; it oare om’t it yn al syn wiidweidigens en fertoan fan wurden, de problemen en fragen net stelt of dy yn mist en mannichte fan wurden bedobbet en weimakket. Fral om’t de skr. plak, funksje en betsjutting fan de Hollânske skriuwerij(literatuer) yn it Fryske libben gjin acht slacht. Hy giet wat hjit de konfrontaasje net oan, hjir in dwaas wurd fansels, mar sels net in fergeliking mei en ferhâlding ta – hoe behindich ek – de Hollânske skriuwerij yn Fryslân en dy kwestje alhiel lizze lit. Net meisin wol men ha, hy mist it net.

Dat dy it iennichste referinsjepunt is dat der by ús ta docht, wit S. de Jong, learaar Nederlânsk sûnt jierren herwaarts, as er syn baitsje en nachthimd útlûkt, fansels better as wa  ek. Mar nee, gjin wurd.

De analize begjint mei in dot fan in sirkelriddenearing: de fryske literatuer is literatuer oars wie it gjin literatuer. Treflik. De literatuer-wittenskip ( troch de skr. tusken ‘’ set en betiisd mei klassike retoarika) is fan gjin belang (mear); mei in ombocht komt dy en in bytke romananalize doch boppe: yn de persoan fan de moade-filosoof fan tritich jier ferlyn, Sartre. Filosoof, grut ferearder fan de grutste massa-moardner út de skiednis, J. Stalin, en literatuer-wittenskipper no mei de wurden: subjektyf point of view of it pour soi – it objektive point of view of it pour l’autre oan de oare kant. Gelokkich bliuwt it hjirby; de begripen drage neat by oan it hifkjen fan W’s skriuwersskip of fan de deugden fan syn wurk.

St. de J. komt dan op W’s antisemitisme. W. jout dy ta(!); Joke C. en De Jong skowe it op it foar-oarlochske klimaat en dogge it dan ôf mei in lang sitaat fan Ter Braak. Niget dat it oardiel oer de loyaliteits-ferklearring op ’e kop set wurdt: dat W. nei de oarloch suvere waard, wie slim; net de ferklearring: ‘mei kollaboraasje hie it neat te meit-sjen.’ No, no. De Frysk-nasjonale jongerein fan de jierren ’30 hjit ‘antynazy’; hoe’t dy doch ynfloed op W’s antysemitisme hân hat, ‘sil wol net gau dúdlik wurde’. Punt behannele – moai dat it sa kin. W. is in ‘eksistinsjalistysk’ skr., dat makket alles goed. Yn de jierren ’50 waard E.B. Folkertsma oan yn it absurde fereare ( sj.ensafh.maitiid 2010), sa no W., oan yn it absurde.