Philomena

NIELS LAHUIS – 

De Amerikaanse elite had in de jaren vijftig van de vorige eeuw weinig moeite met de procedure om een kind te adopteren. Een schijntje was het. Alsof er een nieuw bankstel werd aangeschaft. Een cheque ter waarde van zo’n $2500, een katholieke achtergrond en een vliegticket naar Ierland was voldoende. Kinderen werden afgehaald door hun kersverse adoptieouders om vervolgens het ideale Amerikaanse gezinnetje te stichten.  Hun biologische moeders bleven vol vragen en verdriet achter.

Deze moeders zijn in de meeste gevallen in hun tienerjaren ongewenst zwanger geworden. Daarop werden ze verstoten door naaste familie omdat seks voor het huwelijk nog als een zonde werd gezien. De katholieke kerk stond klaar om de jonge vrouwen ‘liefdevol’ te ontvangen in daarvoor bestemde tehuizen. ‘Liefdevol’ tussen aanhalingstekens, want de realiteit was helaas rauwer. Drie jaar lang werden de vrouwen geacht om zeven dagen per week te werken. Hun beloning? Ze mochten één uurtje per dag hun kinderen bezoeken. Ze hadden bovendien bij binnenkomst een contract moeten tekenen dat het voor de kerk gemakkelijk maakte om hun kinderen voor adoptie te ‘verkopen’. Als speciale voorwaarde werd gesteld dat de moeders niet mochten proberen hun kinderen op te zoeken.

Ondanks dat bindende contract, konden de meeste moeders de drang niet weerstaan hun kinderen toch op te zoeken. De Ierse Philomena Lee (1934) was één van deze moeders. Binnen een tijdsbestek van vijftig jaar probeerde ze – vergeefs – contact te krijgen met haar voor adoptie verkochte zoon. Totdat ze in 2004 door haar dochter werd voorgesteld aan Martin Sixsmith, voormalig BBC-correspondent in Amerika en spindoctor voor het kabinet van Tony Blair. Sixsmith had aanvankelijk weinig belangstelling voor Philomena’s verhaal, maar zag uiteindelijk toch perspectief voor een journalistiek artikel. Wat volgde was een even opmerkelijke als dramatische zoektocht van een inmiddels oude dame en een journalist. Tevens werd de basis gelegd voor het succesvolle boek The Lost Child of Philomena Lee en de uiteindelijke verfilming van dit waargebeurde verhaal.

De manier waarop humor gebruikt wordt tegenover het serieuze onderwerp van de film, voorkomt dat Philomena op sommige momenten te zwaar en somber wordt.

Regisseur van Philomena is Stephen Frears, die eerder een briljante Helen Mirren naar een Oscar regisseerde in The Queen. Hoofdrollen in de film zijn weggelegd voor Judi Dench (Philomena) en Steve Coogan (Sixsmith), tevens verantwoordelijk voor het script van de film. Met name de manier waarop Dench haar karakter neerzet, maakt de film al het kijken waard. Doorgaans is de grande dame van de Britse film te zien als een sterke, strenge vrouw. In Philomena zet ze echter een gelovige, ietwat oppervlakkige oude dame neer, met een opvallende voorkeur voor slechte romantische boeken. Dench lijkt er geen enkele moeite mee te hebben om deze totaal andere rol te vertolken. Het levert haar in elk geval een zevende Oscarnominatie op.

De geloofskwestie is een belangrijk terugkerend thema in Philomena. Aan de ene kant heb je de aan het geloof vastklampende Philomena en aan de andere kant de atheïstische, cynische Sixsmith, eveneens sterk vertolkt door Coogan. De frustratie van zijn karakter op de negatieve rol van de katholieke kerk bij de zoektocht, biedt een mooi contrast met Philomena.

De manier waarop humor gebruikt wordt tegenover het serieuze onderwerp van de film, voorkomt dat Philomena op sommige momenten te zwaar en somber wordt. Met Steve Coogan heeft regisseur Frears een komisch sterk begaafd acteur in huis. Toch krijgt dit gegeven geen moment de overhand, maar wordt er juist subtiel gebruik van gemaakt. Zoals bijvoorbeeld in de scêne waarin Philomena uitgebreid het verhaal van haar favoriete liefdesroman vertelt, met tegenover haar een zwaar sarcastische Sixsmith.

Wat ook opvalt, is de manier waarop Frears je op andere gedachten wil brengen. Want hoewel de rol van de kerk negatief wordt uitgelicht, met name door de woede van Coogan’s karakter tegenover de strenge adoptieprocedure, de belangrijkste persoon in de film bekijkt het van een andere kant. Philomena is namelijk veel meer geïnteresseerd in haar zoon als persoon en heeft weinig boodschap aan de kritiek van de journalist. Hiermee lijkt Frears te willen zeggen dat er belangrijkere onderwerpen zijn en dat een positieve blik veel meer oplevert. Dit maakt de film een stuk prettiger om te kijken en het bewaart de kritische discussie tot de aftiteling.

Philomena draait de komende week bij Slieker Film in Leeuwarden.