Herinnerje Jan J. Bylsma 1931-2021

WILLEM WINTERS / ANNEKE VAN RENSEN –

Jan Bylsma is ferstoarn. Syn faaks wat iroanyske gedichten bestean foar 99 prosint út gewoane deistige wurden. Dat hie ta doel dat gewoane minsken syn gedichten – wat nea lange ferhalen waarden – lêze en begripe koenen.

de echt klassike poëzij
dat is nou neat foar my

Yn it gedicht Koart Frysk poëtysk lexikon jout er in pear foarbylden:

leavje stiet foar nocht deron
moaie lea foar boarst en kont
immen nimme
bitsjut gewoan
fan ‘e kruk gean

Mei in hantsjefol sokke wurden moat de dichter him rêde. Yn ferskate gedichten skriuwt hy oer himsels as dichter en as persoan.

jow my de gekken mar,
de idioaten en de nuvren
dy binne meast wol aerdich no?

Op de Skoattermerke rint hy folslein ferlern en yn ‘e war tusken de tûzenen minsken.

in stedsjer op skoattermerke
it sil ferdomd nea wenne

De Fryske dichter dy’t optreedt op in boekejûn is, [hysels] in idioat. Nostalgy is him net frjemd. De sfear fan de jierren fyftich wit hy op te roppen troch it simpele opskriuwen fan bekende nammen en produkten:

brilcriim
ester williams
eddy christiani
akkordiola

De dichter dichtet:
jow my dat bytsje wurden mar nedich foar ien ferske
foar dy pear
foar dy pear
byneed dy iene

sa’n ferske skriuwe falt net ta
al is it meast in trúkje

Hjir hellet hy de dichter nei beneden, set him mei de fuotten op ‘e grûn: dichtkeunst wurdt in trúkje. Welke dichter seit soks fan syn wurk?

Wichtich foar de dichter is it literêr klimaat, yn de jierren ’60-’70 liket der in soad feroare. Mar, mient Bylsma, it liket mear as ’t is:

de sinne giet wol op
de sinne giet wol ûnder
in fryske boer telt lykwols
net syn kloaten

de heare joech him twa
dêr ’t hy goed wiis mei is

en as hy telt
sa út en troch
dan is dat grif
syn molkgild

Bylsma mocht graach nei jonge froulju sjen:

twa famkes fan sa’n achttjin jier
sieten tsjinoer my yn ‘e bus
de famkes gnize en harren eagen sizze,
– sjochst dy fize
âld-keardel ús
wol biloeren…

Hy giet nei it sirkus om de akrobates

mei har weelderige
billen en har
steande boarsten
yn it sulver

Omsjouwend op de Skoattermerke sjocht ‘er hoe de minsken binne’, banaal:

iel fette woarst
petat en blommen
dronken boeren
om acht oere moarns al

En slagget it him in ferske op papier te krijen dan freget er him ôf:
wat sil dat
lytse ferske noch
dêr sit gjin
hannel yn

Bylsma wie learaar Nederlâns oan de HBS. Of hy dêr nocht oan hie? By syn 25 jierrich jubileum sei er:  ‘Mijne heren, dit is geen verdienste, maar een gebrek aan initiatief.’ Yn it gedicht oer dit jubileum:

sear docht it
yn ‘e holle
as hy himsels
praten heart

Altyd like fleurich hjit ien fan Bylsma’s dichtbundels mei in skriemend masker op it omslach:

né-né-fral-net skrieme
kom jonkje helder op en altyd like fleurich

Ta beslút: Bylsma hie in boadskip foar syn literêre freonen:
as stedstjer haw ik net
ien marre rotmoer
mei jim út to stean

ik jow jim mar dit boadskip mei
dan ha jim hwat gegevens foar in treflik in memoriam

Dit yn memoriam bestiet út flarden fan de gedichten fan Jan J. Bylsma, Willem Winters en Anneke van Renssen.