Onderwateropera op Explore The North
THEO VAN DER VEER –
Vorig jaar stond AquaSonic al op de poster van Explore The North, kon het helaas niet doorgaan. maar dit jaar krijgt het Friese publiek alsnog de kans deze bijzondere voorstelling bij te wonen. Laila Skovmand is artistiek directeur van Between Music en Robert Karlsson innovatief directeur. Ze creëren innovatieve performance concerten in een hybride van muziek, live performance, beeldende kunst en nieuwe technologie. Laila is opgeleid als zanger en componist in het pop / rock-genre, terwijl Robert is opgeleid als klassiek viool- en altviool speler. Na bijna vijftien jaar van ontwikkeling, verbeteringen en vooral veel spelen beschouwen ze dit project nu als voltooid, maar aangezien de vraag naar AquaSonic blijft bestaan, blijven ze touren en nieuwe plaatsen in de wereld verkennen en daarom zal AquaSonic vanmiddag en vanavond ook op Explore The North te zien zijn.
“Ik denk dat deze uitvoering echt veel verschillende soorten mensen bereikt. Sommigen raken emotioneel geraakt, sommigen vinden het intrigerend met het wetenschappelijke gedeelte, sommigen voelen het intellectueel.”
Laila Skovmand begon het project, met een paar muzikanten, in 2006 met de eerste experimenten, ruim zes jaar later voegde Karlsson zich bij hen, omdat ze een viool onder water wilden uitproberen. Inmiddels zijn Skovmand en Karlsson de artistieke leiders van Between Music. “We vinden het intrigerend om te werken met onderwerpen die mensen verbinden”, legt Karlsson uit, op mijn vraag of Aquasonic ontstaan is door de persoonlijke fascinatie voor water. “Wat hebben wij als mensen gemeen, ondanks verschillen in cultuur, religie, geslacht, leeftijd. Water is er een van. We hebben allemaal een relatie met water en we waren omringd door water de eerste negen maanden van ons leven. De eerste geluiden die we ooit hoorden, waren via een waterfilter.” Skovmand voegt daar aan toe dat ze meestal intuïtief te werk gaat. “In het begin is er geen rationeel denken, alleen instinct. Met AquaSonic begon met het idee om in water te zingen en dat te verkennen. Langzaam veranderde dat in volledig ondergedompeld zingen en probeerden we sommige instrumenten uit.”
AquaSonic is het eerste deel van een quadrilogie, geïnspireerd door menselijke evolutie. “We onderzoeken de dingen die mensen gemeen hebben, dus we doen een artistieke interpretatie van vier staten van ons lichaam en brein: zijn, instincten hebben, emoties hebben en ons intellect gebruiken. AquaSonic is het eerste deel, toen het leven begon in water. De andere staten kwamen later in de evolutie, maar we behandelen ze allemaal nog steeds tegelijkertijd met mensen” aldus Karlsson. Het componeren van de muziek is volgens hem een zoektocht geweest naar interessante geluiden. “Mogelijkheden onder water, die niet in de lucht kunnen worden gecreëerd, en een melodische en ritmische structuur waar het publiek zich mee kan identificeren.” Dit gaat ook met melodieën en ritme. In AquaSonic willen de makers het publiek laten zien wat er gebeurt als je een herkenbare melodie of ritme zet en het onder water speelt. “Een ander mooi ding dat gebeurt als je onder water speelt, is dat de obstructie een enorme aanwezigheid creëert. Je moet er echt zijn om te kunnen optreden! En ik denk dat je dit echt als publiek kunt voelen.”
De muziek van AquaSonic is gecomponeerd door Skovmand. Volgens Karlsson was het een lange reis om te componeren: “bijna een evolutionaire!. Omdat we in het begin maar een paar instrumenten hadden. Eigenlijk hadden we bij de eerste work-in-progress in 2012 slechts vijf noten om te spelen. Deze melodie met vijf noten bleef een soort thema en maakt nog steeds deel uit van het concert. Toen we de instrumenten begonnen te krijgen die we wilden, werd elk geluid opgenomen in een sample bibliotheek, die Laila in haar computer gebruikt tijdens het componeren proces. Maar desondanks bleek bij het betreden van de oefenruimte met een nieuw stuk vaak dat het niet mogelijk was om te spelen vanwege technische obstakels of andere redenen.” Daarom moesten er stukken moesten worden herschreven of zelfs weggegooid. Het laatste muziekstuk werd begin dit jaar daadwerkelijk aan de uitvoering toegevoegd.
De instrumenten die tijdens de voorstelling bespeeld worden, zijn speciaal hiervoor gemaakt in samenwerking met instrumentmakers over de hele wereld. “De meeste van hen zijn door de jaren heen ontwikkeld om stabieler te zijn en de geluidskwaliteit te verbeteren” stelt Karlsson. “Akoestisch is ook een enorm onderzoekspunt geweest in dit project, waar we hebben samengewerkt met wetenschappers. De akoestiek in water is heel anders dan lucht, dus het heeft enorm veel inspanning gevraagd om de instrumenten elke keer weer te laten klinken zoals we willen. Als we spelen, moeten we ongeveer twee tot drie dagen van tevoren beginnen met opbouwen.” De opbouw zelf duurt nog geen dag, maar er is veel lucht in zoet water wanneer de bassins gevuld worden. Deze lucht verstoort het geluid en moet tijd hebben om te verdampen voordat AquaSonic opgevoerd kan worden.
Het is dan ook een lang proces geweest om instrumenten te vinden en te maken die geweldig klinken. “We kwamen erachter dat als je een instrument van de ene plaats naar de andere verplaatst, het geluid verandert. Ook de temperatuur is belangrijk. En dan is het technische deel van het vinden van goede hydrofoons (onderwatermicrofoons) en ze precies op de juiste plek plaatsen, heel nauwgezet geweest.” Volgens Karlsson heeft Vilnius in Litouwen het beste water, het geluid in dat water is volgens hem ook heel mooi. “Het is altijd interessant om ander water in verschillende steden te horen.”
Of de makers met AquaSonic een boodschap willen uitdragen, en zo ja, welke dan laat Karlsson in het midden: “We zijn natuurlijk op de hoogte van alle soorten watergerelateerde associaties die aan AquaSonic kunnen worden gemaakt. Maar we vinden het mooier als het publiek hun eigen beelden en associaties in hun hoofd creëert, in plaats van dat we ze daar plaatsen.” Omdat AquaSonic volgens Karlsson, sprekend uit ervaring, een zeer breed publiek bereikt, vinden de makers het belangrijk om dit potentieel te gebruiken en nog verder te reiken. “Dit is de reden waarom we in sommige steden gratis concerten geven voor mensen die meestal geen locatie bezoeken – vanwege gebrek aan geld of Human Resources of andere redenen. We willen ook deze mensen bereiken, zodat kunst niet alleen eindigt met elitecultuur in grote steden, maar ook bruggen slaat naar andere gemeenschappen en afgelegen plaatsen.”
“Een ander mooi ding dat gebeurt als je onder water speelt, is dat de obstructie een enorme aanwezigheid creëert. Je moet er echt zijn om te kunnen optreden! En ik denk dat je dit echt als publiek kunt voelen.”
Het componeren van de muziek is altijd een zoektocht geweest naar interessante geluiden die niet in de openlucht gecreëerd kunnen worden én een melodische en ritmische structuur waar het publiek zich mee kan identificeren. Volgens Karlsson blokkeren veel muzikanten in de hedendaagse muziek een instrument en laten het dan atypisch klinken. “Dit gebeurt ook met melodieën en ritme. In AquaSonic wilden we het publiek laten zien wat er gebeurt als je een herkenbare melodie of ritme zet en het onder water speelt. Een ander mooi ding dat gebeurt als je onder water speelt, is dat de obstructie een enorme aanwezigheid creëert. Je moet er echt zijn om te kunnen optreden! En ik denk dat je dit echt als publiek kunt voelen.”
Er zijn verschillende redenen waarom alle muzikanten geïsoleerd zijn in elk van onze tanks stelt Karlsson. “De technische redenen zijn dat het moeilijker is om het geluid tussen zwakke en sterke instrumenten te balanceren als we een tank zouden delen. En het is natuurlijk gemakkelijker om kleinere eenheden te vervoeren. De artistieke reden is dat we in water volledig omringd zijn door het element. Dus in zekere zin zijn we één met het element. Aan de andere kant zijn we erg geïsoleerd van elkaar en alleen wanneer we in elk onze tank zijn. Dit creëert een ‘tussen’ status. Onze westerse cultuur is verdeeld in tegengestelden. Hij, zij, wij, zij maar ook kwaad en goed of nacht of dag. Maar wat gebeurt daar tussenin? Dat vinden we intrigerend om te verkennen.”
In de begindagen van AquaSonic hebben de makers wel eens geprobeerd om op te treden in een openbaar zwembad, waarbij het publiek ook in het water ook in het zwembad was. Zonder succes meent Karlsson: “Het was echt moeilijk om het geluid onder controle te houden en het was behoorlijk rommelig. Dus besloten we door te gaan met deze glazen tanks op een podium. Het is veel gemakkelijker om een goede ervaring voor iedereen te creëren wanneer je het licht, geluid en enscenering kunt regelen.”
Over de voorstelling in Leeuwarden wil Karlsson nog het volgende kwijt: “Ik denk dat deze uitvoering echt veel verschillende soorten mensen bereikt. Sommigen raken emotioneel geraakt, sommigen vinden het intrigerend met het wetenschappelijke gedeelte, sommigen voelen het intellectueel. En tegelijkertijd reikt het ook mensen aan die meestal niet naar het theater of een concertzaal gaan. Als je AquaSonic ervaart, denk ik dat velen het gevoel hebben dat het iets is dat je nog nooit eerder hebt gezien of gehoord, maar tegelijkertijd is het herkenbaar. Misschien omdat er op de een of andere manier een onbewuste herinnering is aan het horen van geluid door een waterfilter in de baarmoeder van onze moeder.”
AquaSonic, woesndag 20 november, 15:00 en 20:30 oere yn Stadsschouwburg De Harmonie. Kaarten via: https://explore-the-north.nl/nl