Keramiek als cultureel geheugen

VANESSA SMITH – 

De nieuwe tentoonstelling in het Princessehof, ‘De 20ste eeuw – keramiek als spiegel van de tijd’, laat de bezoeker op een verrassende manier terugkijken op de vorige eeuw. Getoond wordt hoe historische gebeurtenissen en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de maanlanding en vrouwenemancipatie, doorwerken in de keramiek en andere gebruiks- en kunstvoorwerpen. De veelal unieke objecten roepen levendige herinneringen op aan het verleden.

De expositie loopt van art nouveau tot postmodernisme. Bij de entree worden de verschillende tijdvakken gerepresenteerd door een verzameling klokken. Onder andere met een crisisklokje uit de jaren dertig, waar de crisistijd zich uit in het feit dat het keramieken klokje niet geglazuurd is maar beschilderd.

“Deze expositie laat het publiek kennismaken met bijzondere voorwerpen uit die tijd die allemaal een eigen verhaal te vertellen hebben.”

Aan de hand van verschillende thema’s, zoals exotisme, wederopbouw, techniek, robots en ruimtevaart, wordt een bijzondere verzameling voorwerpen getoond. Er is natuurlijk veel keramiek te zien, maar er zijn ook schilderijen, meubels, bronzen beelden en lampen. Er staat zelfs een echte sixties caravan, gedecoreerd met voorwerpen die het thema vakantie verbeelden. Foto’s en filmfragmenten geven de belangrijkste gebeurtenissen weer.

Persoonlijk verhaal
De tentoonstelling is ingericht door curator Karin Gaillard en gast-curator Frans Leidelmeijer. De opvallende vormgeving – voor alle thema’s is een heel eigen setting gecreëerd waardoor de voorwerpen nog meer betekenis krijgen – is van Tatyana van Walsum.

Leidelmeijer, specialist in kunst en vormgeving uit de periode 1880 tot heden en bekend van het programma ‘Tussen Kunst en Kitsch’, leidt bezoekers persoonlijk rond in de audiotour. Per thema geeft hij bij een aantal typerende keramische voorwerpen een toelichting.

Gaillard: ‘We hebben er voor gekozen om de keramiek in een bredere context te presenteren, dus met andere voorwerpen erbij. Al die voorwerpen hebben in vorm of decoratie een relatie met bepaalde historische gebeurtenissen. Op de tentoonstelling zien we dat terug in de thema’s. De thema’s zijn gebaseerd op het materiaal waarover we beschikten. Soms was er weinig of niets te vinden. Verzuiling is bijvoorbeeld een thema dat we niet goed konden matchen met keramiek of andere voorwerpen en dat thema hebben we dus helaas moeten laten vallen.’

Het getoonde materiaal is voor het grootste deel afkomstig uit de eigen collectie, maar er is ook veel bij van verzamelaars. Gaillard: ‘De musea hebben toch altijd een beetje de high culture verzameld, dus een jugendstil klok hebben wij wel in de collectie, maar zo’n crisisklok niet. Die komt van een verzamelaar. We laten op deze tentoonstelling ook de low-culture zien, de voorwerpen die de gewone mensen in huis hadden staan.’

Nostalgie
Er zijn ook veel stukken te zien die jarenlang in depot hebben gestaan, omdat ze niet in een bepaalde kunsthistorische opstelling pasten.

Gaillard licht toe: ‘Omdat we al afstand hebben genomen van de 20e eeuw, zijn we de keramiek uit die tijd anders gaan bekijken. Het werk van Hans de Jong bijvoorbeeld. Rare figuurtjes die nergens bij hoorden en dus vaak in depot bleven. Maar toen we met deze expositie bezig waren, zag ik die mannetjes weer en ineens dacht ik: dat hoort bij de tijd van de ruimtevaart, de maanlanding. Die beeldjes hebben nu een prominente plaats op onze expositie.’

Over de keuze voor een retrospectief van de 20e eeuw zegt Leidelmeijer: ‘Het moest natuurlijk een tentoonstelling zijn die een breed publiek zou aanspreken. De 20e eeuw roept bij veel mensen nostalgische gevoelens op. Het veroorzaakt ook een soort herkenning. Deze expositie laat het publiek kennismaken met bijzondere voorwerpen uit die tijd die allemaal een eigen verhaal te vertellen hebben.’

De tentoonstelling ‘De 20ste eeuw – keramiek als spiegel van de tijd’ in Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden is te zien tot 3 juli 2016.