In memoriam Josse de Haan (1941-2020)

HUUB MOUS – 

Op 4 maart 2016 vierde Josse de Haan zijn 75ste verjaardag met een etentje voor zo’n vijftig genodigden in Restaurant De Vliegende Hollander in Leeuwarden. Het was een bijna on-Fries gebaar van gulheid. Die avond werd er gelachen, gedronken, gegeten en voorgelezen uit het werk van Josse. Vriend en vijand schaarden zich aaneen rond de jarige Job, die overigens al lang jarig was geweest. Het leek even of alles klopte in het leven van Josse de Haan. Anders kon hij nog wel eens wat mokken over het gebrek aan erkenning dat hem in it heitelân ten deel was gevallen. ‘Tel je zegeningen’ zei ik hem dan. ‘Kijk eens naar wat je allemaal bereikt hebt.’

 

Josse was een strijdbaar modernist in hart en nieren. Maar ook een bevlogen mens met een warme belangstelling voor anderen: schrijvers, dichters, kunstenaars en ieder die hem lief was.

 

Decennia lang heeft Josse de Haan een belangrijke bijdrage geleverd aan de vernieuwing in de naoorlogse, Friese literatuur. Daarnaast ondernam hij als polemist sinds jaar en dag een kruistocht tegen de behoudzucht. Josse was een strijdbaar modernist in hart en nieren. Maar ook een bevlogen mens met een warme belangstelling voor anderen: schrijvers, dichters, kunstenaars en ieder die hem lief was.

Bij dat verjaardagsfeest in De Vliegende Hollander voelde hij zich senang met al die vrienden en bekenden om zich heen. Veel meer, denk ik, dan negen jaar daarvoor, toen hij op een koude herfstmiddag in een tochtige Broerekerk in Bolsward de Gysbert Japicxprijs kreeg uitgereikt. In zijn dankwoord sprak Josse over het belang van vertalingen van Friese romans in Europese talen. Als voormalig leraar Nederlands had hij ooit het Nederlands moeten leren als zijn tweede taal. Meertaligheid zou volgens hem niet alleen de identiteit versterken, maar ook het creatieve product stimuleren omdat het nieuwe registers van de taal en daarmee de wereld zelf kan openbreken.

Over dat openbreken van de wereld sprak hij ook toen ik hem in 2008 had gevraagd om de tentoonstelling De kleur van Friesland in het Fries Museum te komen openen. In een prachtig verhaal nam hij de toehoorders mee naar zijn vroegste jeugdjaren in Peins. Van daaruit ontvouwde zich de wereld in herinneringen uit zijn ‘kikkerjaren’ in Friesland, maar ook in zijn eerste ervaringen met de beeldende kunst. Je hoorde het laatste kanongebulder van de Tweede Wereldoorlog en vervolgens rook je de tabak van de Extremadura, die Josse deed terugdenken aan de geur van zijn vaders tabaksdoos.

Het was ‘de iuwige striid tusken de finen en de grouwen’, waarvan Josse in Peins de kwalijke gevolgen had moeten ondervinden. Soms dacht ik wel eens dat hij zijn leven lang dat dorp nooit verlaten had. Zoals Joyce in zijn geest in Dublin bleef wonen, Vestdijk in ‘Lahringen’ en Proust in Combray, zo bleef Josse in Peins, ook in al die jaren dat hij samen met Maite in Hendaye verbleef, dicht bij de oceaan en ver weg van Fryslân.

Eind augustus ontving ik zijn laatste mail. Het was een korte mededeling: ‘Ben sinds 31 juillet aan de chemo – kanker slokdarm. Vrijdag de 3e sessie.’ Sinds het begin van de corona-crisis was hij nogal afgevallen, zo liet hij weten. Het enige wat hij bleef doen was lezen en het web volgen. Daar op het web zal ik hem nog het meest missen. Haast dagelijks reageerde hij op alles wat hem opviel, dwarszat, waar hij het niet mee eens was of wat hij bewonderde.

Josse is er niet meer. Maar als zijn geest nog ergens rondwaart, dan zal het in Peins wezen.

 

Comments
3 reaksjes oan “In memoriam Josse de Haan (1941-2020)”
  1. Sietse de Boer schreef:

    Ik haw “Meester de Haan” fanôf 1966 meimakke op de obs yn Hjerbeam, ik bin ien fan de Sâwn Moskeflappers, fan it lyknammiche boek wat Josse destiids skrean hat.

    Tink mei noechnis werom oan ” Meester de Haan”.

Reagearje

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.