Grasduinen in de Friese kunstgeschiedenis

DIRK VAN GINKEL – 

Traditioneel, modern, figuratief, abstract, braaf, confronterend… De tentoonstelling ‘Frysk’ in Museum Belvédère in Heerenveen biedt een gevarieerd overzicht van 100 jaar schilderkunst in Friesland. Een ontdekkingsreis.

 

Steenbruggen: ‘Frysk is een tentoonstelling die al grasduinend en associërend tot stand is gekomen.’

 

In zijn openingswoord vertelde directeur Han Steenbruggen hoe hij kort na zijn aanstelling bij MB het werk van Harmen Abma ontdekte. Een kunstenaar die basale materialen als ijzermatten, behangerslinnen, elektriciteitsdraad en golfplaat combineerde en vervolgens beschilderde met acrylverf. ‘Hij verbond de ratio van het raster met het expressieve schildersgebaar’. Evenveel indruk maakte het werk van de Harlinger Jan Roos op hem. ‘Een neo-expressionist die zowel kracht als een ontroerende gevoeligheid wist te leggen in elke verfstreek’. Deze twee kunstenaars vertegenwoordigen voor Steenbruggen alles wat hij zoekt en waardeert in de Friese schilderkunst. ‘Een bewustzijn van internationale stijlen in combinatie met een emotionele betrokkenheid bij het onderwerp en de eigen omgeving.’

 

Kwaliteit
Maar voor sommige kunstenaars speelt de eigen omgeving nauwelijks een rol. Naast de abstracten zijn dat bijvoorbeeld Zoltin Peeter en André de Jong, die zich vooral laten inspireren door Groenland en IJsland. Anderen hebben zich ontwikkeld los van internationale bewegingen. De populaire Ids Wiersma ging met zijn landschappelijke beelden gewoon zijn eigen realistische gangetje. Ouderwetse pastorale landschappen, alsof er niets gebeurd was in de kunst. Thijs Rinsema daarentegen werd in diezelfde tijd aangeraakt door de luidruchtige tegendraadsheid van Dada en begon driftig te experimenteren met steeds abstracter wordend werk.

Dan vraag je je toch af: wat hebben deze kunstenaars met elkaar gemeen? Wat is hier zo typisch ‘Frysk’ aan. Misschien is het enige dat al deze kunstenaars verbindt gewoon het feit dat ze in Friesland geboren zijn dan wel dat ze er gewoond en gewerkt hebben. Maar wat geeft het? Het gaat uiteindelijk toch om de kwaliteit van het werk. En daarover valt bij dit aanbod nauwelijks te twisten.

 

Grabbelton
Volgens Steenbruggen is ‘Frysk’ een tentoonstelling zonder al te veel pretenties en wetenschappelijkheden. Hij zei: ‘We pretenderen zeker ook geen volledigheid. Het is een tentoonstelling die al grasduinend en associërend tot stand is gekomen. Daar hebben wijzelf veel plezier aan beleefd en we hopen dat u evenveel plezier ervaart in het kijken en ontdekken.’

Dat lukt best. ‘Frysk’ is één grote grabbelton van namen, stijlen en thema’s. Je vindt er de ‘usual suspects’ die met werk uit de MB-collectie zijn vertegenwoordigd. Jan Mankes, Gerrit Benner, Sjoerd de Vries, Willem van Althuis, Krin Rinsema, Marije Bouman enz. Maar gelukkig is er ook veel prachtig werk van mensen die je maar zelden in MB ziet. Jentsje Popma, Eddy Sikma, Barteld, Gea Koevoets, Jeanne Oosting, Bartle Laverman, Kaneli & Smit om er een paar te noemen.

Hoewel volledigheid niet geclaimd wordt, mis je sommige kunstenaars wel. Abe Gerlsma bijvoorbeeld. Gedurende zijn lange leven was hij een zeer populaire, op en top Friese kunstenaar. Iemand die het Friese landschap en dorpsleven altijd als onderwerp had. ‘Frysker’ kun je het niet hebben, zou je denken.

Al met al is ‘Frysk’ een zeer gevarieerde expositie waar genoeg te ontdekken valt, ook voor regelmatige MB-gangers.

 

De tentoanstelling ‘Frysk’ is noch te sjen o/m 14 april 2019