Welstand van onderop

BAUKE TUINSTRA – 

Om de kwaliteit van onze gebouwde omgeving te behouden, worden bouwplannen getoetst aan redelijke eisen van welstand. Deze eisen zijn door de gemeente vastgelegd in een Welstandsnota. De door de gemeenteraad aangewezen Welstandscommissie (in Fryslân is dat in de meeste gemeenten Hûs en Hiem) toets plannen aan de hand van deze nota en brengt aan burgemeester en wethouders advies uit. Overigens kunnen gebieden ook welstandsvrij zijn.

De rol van deze welstandszorg staat onder druk. Het draagvlak bij burgers en bestuurders is niet vanzelfsprekend en neemt eerder af dan toe. Toenemende liberalisering en het terugtrekken van de overheid versterken dit. Daarmee staat de kwaliteit van de ruimtelijke omgeving onder druk.

Om te komen tot Welstand met een breder draagvlak zouden bij het opstellen van de Welstandsnota en het toetsing van bouwplannen bewoners en andere directe belanghebbenden betrokken kunnen worden.

Veel gemeenten vinden de regels voor ruimtelijke plannen ingewikkeld en onduidelijk. Met de nieuwe Omgevingswet – die mogelijk vanaf 2018 in werking treedt – wil de overheid regels vereenvoudigen en samenvoegen om zo makkelijker bouwprojecten te kunnen starten. Met deze nieuwe Omgevingswet zal ook de rol van Welstand veranderen.

Om de kwaliteit van onze ruimte ook in de toekomst te kunnen garanderen moet we onze welstandszorg aanpassen aan de veranderende omstandigheden. Breed draagvlak is daarbij onmisbaar. Gelukkig is er, behalve het niet vanzelfsprekend zijn van het draagvlak van de huidige welstandszorg bij een ruim deel de bevolking, een grote betrokkenheid bij de kwaliteit van de directe omgeving. Men is trots op het eigen dorp of de eigen wijk en weet daar ook veel van.

Deze betrokkenheid en kennis zijn waardevol, niet alleen voor het draagvlak voor welstandszorg, maar zeker ook voor het draagvlak voor nieuwe ontwikkelingen en bouwprojecten. Betrokkenheid van bewoners bij de welstandszorg is daarom van groot belang. Maar er zijn meer belanghebbenden. Ook woningbouwverenigingen, ondernemers en anderen kunnen door een grotere betrokkenheid zorgen voor meer draagvlak.

Welstandszorg is zoals gezegd vastgelegd in een Welstandsnota en wordt getoetst door een Welstandscommissie. Om te komen tot Welstand met een breder draagvlak zouden bij het opstellen van de Welstandsnota en het toetsing van bouwplannen bewoners en andere directe belanghebbenden betrokken kunnen worden.

In onze provincie is veel vakmatige kennis: bij de huidige welstandsorganisatie, ontwerpers en overheden, maar ook bij instellingen als Ark Fryslân. Een aantal van deze deskundigen hebben al veel ervaring met het begeleiden van bewoners en andere belanghebbenden.

Met de bewoners en de belanghebbenden zou, in een aantal bijeenkomsten en met begeleiding door deze deskundigen, vastgesteld kunnen worden wat de te behouden kwaliteiten van het dorp of de wijk zijn en wat anders zou moeten worden. Dit resulteert dan uiteindelijk in een gedragen Welstandsnota.

Ook bij de beoordeling van bouwplannen kan het dorp of wijk betrokken worden. Naast deskundigen kunnen door dorp of wijk afgevaardigde personen stem hebben bij de toetsing door een Welstandscommissie of Kwaliteitsteam.

Dit alles zorgt voor betrokkenheid bij de kwaliteit van onze omgeving en draagvlak voor nieuwe ontwikkelingen. En zo ontstaat er een Welstand met draagvlak.