Vormgevingsprijs Provincie Fryslân naar architecte Jukema

DIRK VAN GINKEL – 

De Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving, een tweejaarlijkse prijs voor vormgevers en hun opdrachtgevers, is uitgereikt aan architecte Nynke-Rixt Jukema en het Fries museum. Het museum gaf Jukema de opdracht meubels te ontwerpen voor het museumatelier. Zij bedacht een onder meer een kastwand – de ‘Dowetil’ – waar krukjes in opgeborgen kunnen worden. De jury had er veel waardering voor: ‘Eindelijk eens geen functioneel ontwerp dat in het teken staat van ruimtebesparing door stapelbare krukjes. Er wordt juist zoveel mogelijk ruimte gebruikt en daardoor wordt de kastwand een object op zich’. De opdrachtgever kreeg complimenten vanwege de ruimte die hij de architect geboden had om tot een goed ontwerp te komen.

Eervolle Vermeldingen waren er voor de ‘Subjectieve Atlas van Fryslân’ van de Academie voor Popcultuur door Annelys de Vet e.a. en voor de wandbespanning ‘Fries landschap’ in het Fries Museum door Claudy Jongstra.

Met de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving, die dit jaar voor de zevende keer is uitgereikt, hoopt de Provincie Fryslân een impuls te geven aan de belangstelling voor vormgeving. Alle disciplines die tot het domein van de vormgeving behoren, komen voor de prijs in aanmerking. De jury beoordeelt de inzendingen op criteria als – in willekeurige volgorde – idee en concept, esthetische kwaliteit, ambachtelijkheid en probleemoplossend vermogen. Voorwaarde voor deelname is dat vormgever en/of opdrachtgever in Fryslân gevestigd moet zijn. Alleen ontwerpen van na 1 juli 2011 mochten worden ingezonden. De winnaar – de combinatie van vormgever en opdrachtgever –  krijgt een oorkonde en een bedrag van € 5000,-. Ontvangers van Eervolle Vermeldingen krijgen € 500,-.

De inzendingen
De jury kreeg dit jaar zestig inzendingen te beoordelen: 26 in de categorie grafisch ontwerp, 21 in de categorie productontwerp en 13 ruimtelijke ontwerpen. Na een eerste beoordeling bleven er 17 ontwerpen over. De jury was enthousiast over de kwaliteit van het grafisch ontwerp – waarvan tien ontwerpen de volgende ronde haalden – en van het ruimtelijk ontwerp – dat met zes inzendingen naar de tweede ronde ging.

De jury vond de grafische inzendingen doorgaans verrassend en boeiend. En ook de ruimtelijke ontwerpen kregen veel waardering toegezwaaid. Men was minder goed te spreken over de ingezonden productontwerpen, die als ‘weinig vernieuwend’ werden gekarakteriseerd. Ook ontbrak het veel van deze inzendingen aan functionaliteit, waardoor ze meer als kunst dan als vormgeving gezien werden. Slechts één productontwerp haalde de tweede ronde.

Nominaties
Inzendingen die in de tweede ronde tot de favorieten van drie of meer juryleden bleken te behoren, zouden zonder meer voor de prijs genomineerd worden. Dat gold voor drie ontwerpen. Over enkele andere bestond de nodige verdeeldheid. Intensief overleg resulteerde tenslotte in de toekenning van nog drie nominaties. De zes genomineerde ontwerpen waren:

Subjectieve Atlas van Fryslân – ontwerper Annelys de Vet e.a.; opdrachtgever Hugo Engwerda, Academie voor Popcultuur

Huisstijl en website van Fotofabryk – ontwerper Fabian Hijlkema; opdrachtgever Elske Riemersma

Huisstijl Fries Scheepvaartmuseum – ontwerper Ernst Bernson; opdrachtgever Fries Scheepvaartmuseum

Logo Fries Museum – ontwerpers Weda Design & Advertising; opdrachtgever Fries Museum

Dowetil, meubels voor ús atelier – ontwerper Nynke-Rixt Jukema, NRJ architectuur; opdrachtgever Fries Museum

Fries landschap, wandbespanning in natuurlijke materialen – ontwerper Claudy Jongstra; opdrachtgever Fries Museum / Bierman Henket architecten

Eervolle Vermeldingen
In de volgende ronde zou de jury beslissen welke nominaties een Eervolle Vermelding krijgen en wie de winnaar wordt. De juryleden maakten een top drie van hun favoriete nominaties en kenden er punten aan toe: 3 voor nummer 1, 2 voor nummer 2 en 1 voor nummer 3. De scores voor de verschillende nominaties werden bij elkaar opgeteld.

Er kwam een overduidelijke winnaar uit de bus, maar er was ook een aantal gelijk eindigende nominaties. Een extra stemronde, zonder dat de winnaar meedeed, bleek nodig om voldoende differentiatie in de scores te krijgen voor de Eervolle Vermeldingen. Dat werden er twee: de Subjectieve Atlas van Fryslân en de wandbespanning voor het Fries Museum.

De Subjectieve Atlas van Fryslân houdt zich bezig met vragen als: Wat betekent het om nu in Fryslân te wonen? Wat kenmerkt het dagelijks leven? Een groep ontwerpers en kunstenaars, die wonen of gewoond hebben in Fryslân, brengt de provincie aan de hand van deze vragen in kaart.

De jury zegt erover: ‘Als dwarsdoorsnede van wat er allemaal in deze provincie te beleven is, is het een heel mooi tijdsdocument. Een ideaal geschenk voor Leeuwarden als Culturele Hoofdstad. Onverwacht veel lees- en kijkplezier. Uitgevoerd op een manier die uitnodigt het boek steeds weer op te pakken.’

Voor de 22 meter lange en zes meter hoge wandbespanning in het Fries Museum heeft ontwerper Claudy Jongstra het Friese landschap als uitgangspunt genomen: de weerbarstige kleigrond, de indrukwekkende luchten, het licht en de lage horizon. Het ontwerp diende voor zowel Friezen als niet-Friezen herkenbaar te zijn als Fryslân. En het moest de gemeenschapszin en de trots van de Friezen stimuleren.

De jury oordeelt: ‘Een helder concept, prachtige kleuren, een geweldige tactiliteit. Het werk gaat een relatie aan met de architectuur zonder het eigen karakter te verliezen. Op ambachtelijke wijze worden material en kleur ingezet om een verhalende en ruimtelijke verbinding te leggen met de omgeving.

De winnaar
Unaniem was de jury in de uitverkiezing van Nynke-Rixt Jukema en het Fries Museum tot winnaar van de Vredeman de Vries Prijs voor Vormgeving 2013. Het ontwerp ‘Dowetil’ zou gebruikt gaan worden in het atelier van het Fries Museum: een multifunctionele ruimte voor workshops, lessen, trainingen en filmvertoningen. Het te ontwerpen meubilair – krukjes, uitklapbare en verrijdbare tafels – moest flexibel en aantrekkelijk zijn en makkelijk op te bergen. En bovendien een Fryslân-gevoel uitstralen. Het ontwerp is geïnspireerd op een vijf meter hoog raam in de atelierruimte die bij de ontwerper associaties opriep met een duiventil. Die gedachte is vertaald in een opbergkast die veel wegheeft van een duivenkast, waarin de krukjes – als duiven – hun plek hebben. De krukjes hebben pootjes van verschillende soorten klei – een verwijzing naar het broedgedrag van duiven, die daartoe schoteltjes van klei prefereren boven nesten – en naar het Fries Museum zelf, dat volgens de architect, net als de Friezen, met de poten in de klei staat.

De jury roemde het ontwerp als ‘eigenzinnig’, ‘verfrissend’, ‘ambachtelijk’, ‘uitnodigend tot gebruik’ en ‘heel goed passend in zijn omgeving’. Ook de rauwe uitwerking en ambachtelijke aanpak van het project oogst veel waardering. Een argument voor de kracht en de kwaliteit van het ontwerp is dat de bij veel inzendingen zo verdeelde jury unaniem was in haar lof voor de inzending van Nynke-Rixt Jukema.