Thuis in De Stijl

DIRK VAN GINKEL – 

Hij was secretaris van de Stichting Theo van Doesburg Drachten, voorzitter van de Vereniging van Eigenaren Papegaaienbuurt en hij maakte deel uit van de Kerngroep Rinsemajaar van Museum Dr8888. Hij is oprichter en voorzitter van de Stichting De Stijl en Dada Dr8888, lid van het Van Doesburg-Rinsemahuis team en vrijwilliger bij Museum Dr8888. Daarnaast werkt hij als regiohoofd van MEE Friesland, een organisatie die ondersteuning en advies geeft aan mensen met een beperking. Peter Westerhof zit niet stil, en zeker niet als het gaat om vroeg 20^ste eeuwse Nederlandse kunst. Portret van een Drachtster met een ongewone drive.

‘Of die Rietveldmeubelen echt zijn? Nee joh, ben je gek. Die zijn voor het grootste deel gemaakt door vrienden en collega’s. Een beetje handige doe-het-zelver maakt in een wip hele mooie replica’s. Je kunt ze trouwens ook bij bosjes krijgen via Marktplaats.’

Ze mogen dan niet origineel zijn, Peter Westerhof is verguld met zijn meubelen: naast de ontwerpen van Rietveld heeft hij ook het nodige van Gispen, wel echt overigens. Het moet gezegd: de meubels komen prachtig tot hun recht in zijn opvallende woon- annex eetkamer.

Westerhof woont in de Papegaaienbuurt in Drachten. Zo genoemd vanwege de felle primaire kleuren waarin de gevels zijn geschilderd en waarvoor Theo van Doesburg, oprichter van De Stijl, bijna honderd jaar geleden het kleurenschema leverde. De middenstandswoningen zijn in de jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd door gemeentearchitect Cees Rienks de Boer. De Boer vroeg en kreeg advies van zowel Theo van Doesburg als de architect J.J. Oud. Hij volgde lang niet al hun raadgevingen op – hij durfde het bijvoorbeeld niet aan om met nieuwe materialen als beton en staal te werken – maar de kleuradviezen van Van Doesburg nam hij wel over. Het was het eerste grote project van Van Doesburg. Met de Papegaaienbuurt begint de modernistische architectuur in Nederland.

Van alle woningen is die van Westerhof het meest bijzonder, want als enige heeft zijn huis ook van binnen nog het kleurenplan van Van Doesburg. En dat is zo dwingend, dat daar alleen maar sober en strak design past, zoals dat van Rietveld en Gispen. Een eikenhouten krullenkast zou hier volstrekt detoneren.

Voor Peter Westerhof is het geen probleem dat hij door zijn huis tot bepaalde inrichtingskeuzen wordt gedwongen. Sterker nog, hij geeft zich er maar al te graag aan over. Zijn voorliefde voor vroeg 20^ste eeuwse kunst heeft zich namelijk – om zo te zeggen – in de loop van de tijd vertaald in een missie: zoveel mogelijk mensen in contact brengen met De Stijl en Dada. Dat gaat ver. Grote kans dat hij je binnenlaat en uitleg geeft als je aanbelt met de vraag of je zijn huis even mag zien.

‘Drachten zit vol kunstschatten. Thijs en Evert Rinsema hebben in het begin van de vorige eeuw baanbrekend werk verricht in de beeldende kunst en de literatuur. Door hen zijn Theo van Doesburg en de Duitse Dada-kunstenaar Kurt Schwitters hier geweest en zij hebben heel bijzondere dingen gedaan. Daar mag je als stad best trots op zijn. Dat men in Drachten daar altijd heel bescheiden over is geweest, vind ik doodzonde. Ik wil daar iets aan veranderen als ik kan.’

Unieke move
Dertig jaar geleden verhuisde Westerhof van het Drentse Peize naar Drachten om er een stage in de gehandicaptenzorg te volgen. Hij ontmoette er zijn vrouw Lucienne Meinsma – met wie hij zijn voorliefde voor Mondriaan, Rietveld, Van Doesburg en het Nieuwe Bouwen bleek te delen – en bleef vervolgens hangen in het Friese stadje. Zeer tot zijn genoegen overigens. Zestien jaar geleden lukte het om de huidige woning in de Papegaaienbuurt te kopen en nu zeggen beiden er nooit meer weg te willen.

Pikant detail, zegt Westerhof, is dat de kleuren die in 1921 volgens het voorschrift van Van Doesburg in de Papegaaienbuurt waren aangebracht nauwelijks een jaar later weer waren weggeschilderd. Naar verluidt waren de Drachtenaren toch wat geschrokken van de felle Stijl-kleuren in hun leefomgeving.

‘Pas in 1988 was er een gemeentebestuur dat dacht dat het best interessant zou kunnen zijn om de oorspronkelijke situatie te herstellen. De vorige eigenaar van ons huis nam zitting in het bestuur van de toen opgerichte Stichting Theo van Doesburg, die als doelstelling had het kleurenschema van de Papegaaienbuurt te onderhouden. Het betrof hier de kleuren van de gevels, maar hij nam zijn taak heel serieus en heeft – kamer voor kamer – binnenshuis alles in de Van Doesburg-kleuren teruggeschilderd. Een unieke move, waar wij destijds als een blok voor gevallen zijn.’

De Stichting Theo van Doesburg is met doelstelling en al inmiddels opgegaan in de Vereniging van Eigenaren Papegaaienbuurt, waar Westerhof een paar jaar voorzitter van is geweest.

 

De schatten van Drachten
Peter Westerhof vertelt dat hij zich in de loop van de tijd steeds meer bewust is geworden van de ‘kunstschatten’ die Drachten herbergt.

‘We hebben de broers Thijs en Evert Rinsema gehad, in het begin van de vorige eeuw, die baanbrekend werk hebben verricht in de beeldende kunst en de literatuur. Door hen zijn Theo van Doesburg en de Duitse Dada-kunstenaar Kurt Schwitters hier geweest en zij hebben hier heel bijzondere dingen gedaan. Daar mag je als stad best trots op zijn, want het ging om belangrijke mensen uit internationale stromingen. Dat men in Drachten daar altijd heel bescheiden over is geweest, vind ik doodzonde. Denk je eens in dat Thijs Rinsema wat hoger van de toren had geblazen, dan was hij nu in de collecties van de echt grote musea opgenomen geweest. Maar ja, hij had eenzelfde mentaliteit. Ik wil daar iets aan veranderen als ik kan.’

 

Open huis
Op een keer deed Westerhof mee aan de Monumentendag en ontving bij zich thuis 150 bezoekers. Hij kreeg daardoor het gevoel dat de mensen best te enthousiasmeren waren voor de bijzonderheden van Drachten, als je het verhaal maar goed bracht. Inmiddels had het toenmalige Museum Smallingerland in 2009 in Paulo Martina een nieuwe directeur aangesteld die van de gemeente het mandaat had gekregen om het streekmuseum om te vormen tot een internationaal kenniscentrum voor beeldende kunst uit de vroege 20^ste eeuw. Zo ontstond Museum Dr8888, met in de naam een verwijzing naar een gedicht van Kurt Schwitters. Martina en Westerhof hebben veelvuldig contact en werkten bijvoorbeeld samen in het Rinsemajaar 2011.

‘Ik heb eerder dit jaar de Stichting De Stijl en Dada Dr8888 opgericht. Doelstelling is het cultureel erfgoed van Drachten meer onder de aandacht te brengen. Maar we willen ook een relatie leggen met onze eigen tijd. Hoe relevant zijn De Stijl en Dada voor de kunstenaars van nu? Zie je er sporen van terug in hedendaagse kunststromingen? En is er een manier om de rariteiten uit die periode op een eigentijdse manier te brengen?’

‘In dat jaar hebben we onze woning weer opengesteld voor het publiek. Dat was best succesvol en het zette de Papegaaienbuurt en Van Doesburg weer wat meer op de kaart. Het museum deed hetzelfde met de Rinsema’s voor Drachten als centrum van De Stijl en Dada. De vraag was: hoe zouden we dat succes kunnen bestendigen? Het museum neemt daarin zijn eigen verantwoordelijkheid en ik heb eerder dit jaar de Stichting De Stijl en Dada Dr8888 opgericht. Doelstelling is het cultureel erfgoed van Drachten meer onder de aandacht te brengen.

‘Maar we willen ook een relatie leggen met onze eigen tijd. Hoe relevant zijn De Stijl en Dada voor de kunstenaars van nu? Zie je er sporen van terug in hedendaagse kunststromingen? En is er een manier om de rariteiten uit die periode op een eigentijdse manier te brengen? In het stichtingsbestuur zitten mensen van Museum Dr8888, de Academie voor Popcultuur, de Rabobank, een singer/songwriter en ik. Hoewel we nog maar kort bestaan, hebben we al twee keer huiskamerconcerten in maar liefst zeven huiskamers in de Papegaaienbuurt georganiseerd. Onderdeel daarvan was de actie Hoeperdepoep poep op de stoep. Een stel jongeren kocht 150 ontbijtkoeken, gooide ze in een betonmolen en van de prut maakten ze een hele reeks drollen en legden die hier op straat. Heel absurdistisch en geestig. We werken nu aan toekomstplannen, zodat we er elk jaar weer iets bijzonders van kunnen maken in de geest van toen.’

 

Tegen de gevestigde orde
Het echtpaar Westerhof woont niet alleen in een huis waar Theo van Doesburg sterk een stempel op heeft gedrukt, ze bezoeken ook graag de andere plekken waar hij zijn sporen heeft achtergelaten. Zo reisden ze naar Frankrijk, Zwitserland en Duitsland. Wat trekt hen zo aan in zijn werk?

‘Van Doesburg behoorde tot een kunststroming die zich keerde tegen de gevestigde orde’, zegt Westerhof. ‘Deze kunstenaars wilden de wereld veranderen en misschien zelfs wel verbeteren. Dat gevoel zit ook een beetje in onszelf. We hebben ons altijd afwijkend gekleed, schilderden onze woningen in felle kleuren, hadden altijd al een inrichting die anders was dan anders. Dus het is voor een deel een kwestie van levensgevoel. Maar er is meer. Interessant aan deze kunstbeweging is ook dat ze de kunst dichterbij brengt. Het heeft niets elitairs, het is een soort gebruikskunst. En juist het laagdrempelige ervan is aantrekkelijk. We ervaren kunst nu ook anders. Of je er veel van weet of weinig, dat maakt niet zoveel uit. Het gaat om de beleving, raakt het je of niet? Dat is het enige wat ertoe doet.’

Jurken van Lucienne Meinsma – Mondriaan I en Mondriaan 2 – ontworpen door Michael Bernaert van Bergen.