fotografy: Dirk van Ginkel

Prachtige fotomontages van multi-talent César Domela

DIRK VAN GINKEL – 

Het werk van de kunstenaar César Domela is in Nederland niet erg bekend. Dat komt vooral doordat hij het grootste deel van zijn leven in het buitenland heeft gewoond en voor buitenlandse opdrachtgevers actief was. Hoewel hij werkte in de stijl van mensen als Mondriaan, Theo van Doesburg en Piet Zwart wordt hij zelden of nooit in één adem met hen genoemd. Met een kleine tentoonstelling probeert Museum Dr8888 in het jubileumjaar van kunstbeweging De Stijl iets aan de onbekendheid van het multi-talent César Domela te doen.

 

De fotomontages van César Domela zijn weergaloos, een absoluut hoogtepunt van de tentoonstelling in Dr8888. Het is werk waardoor de naam César Domela je bijblijft.

 

Er waren heel wat mensen afgekomen op de opening van de tentoonstelling ‘César Domela, De Stijl in kunst en typografie’ in Museum Dr8888. Alsof het om een bekende kunstenaar ging. Maar onder de bezoekers waren er veel die glazig begonnen te kijken als je ze vroeg of ze zijn werk kenden. Nee dus. ‘Maar de naam zegt me wel wat.’

Dat is makkelijk te verklaren. De vader van de kunstenaar is in Friesland – en daarbuiten – een ware beroemdheid. Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846-1919) was een socialist die zich geroepen voelde de armoede in de Friese veengebieden te bestrijden. Hij deed dat met verve. De Friezen beschouwden hem als ‘ús ferlosser’.

De naamsbekendheid van de vader gaat dus over op de zoon, maar daar houdt het dan mee op. Het werk van César Domela is niet zo bekend geworden. En dat is geen wonder. Kijk je in overzichtswerken als ‘Holland Dada’ van K. Schippers of ‘De Stijl 1917-1931’ van H.L.C. Jaffé e.a., dan blijkt dat er nauwelijks over hem wordt gerept. Hij mocht dan lid geweest zijn van de Stijl, maar hij was een buitenbeentje, een verre loot van de beweging in het buitenland, iemand die bovendien maar een jaar of twee echt tot de groep behoorde.

César Domela (1900-1992) was graficus, typograaf en edelsmid. Al op zijn 19de gaat hij voor een paar jaar naar het Zwitserse Ancona, waar hij een constructivistisch-abstracte stijl ontwikkelde. In 1923 vertrekt hij naar Berlijn waar hij de internationale avant-garde van zijn tijd ontmoet: Raoul Haussman en Alexander Archipenko. In Parijs ontmoet hij vervolgens Theo van Doesburg en Piet Mondriaan. César Domela sluit zich aan bij De Stijl en werkt in een beeldtaal die nauw verwant is met die van Mondriaan. Er ontstaat een verwijdering tussen hem en Mondriaan als hij – net als Van Doesburg – in zijn werk de diagonaal toepast, iets wat ernstig tegen het zere been van Mondriaan was.

In Museum Dr8888 is goed te zien wat voor multi-talent César Domela was. Zo zijn er de aan Mondriaan herinnerende composities in olieverf. Er hangen ook lino-snedes en een aantal reliëfs uit later tijd. César Domela werkte toen niet alleen in een veel breder kleurpalet dan Mondriaan en Van Doesburg, hij hanteerde ook organische vormen. Zijn reliëfs, uitgevoerd in een sierlijke vormentaal met uiteenlopende materialen, worden door Museum Dr8888 beschouwd als een belangrijke toevoeging van César Domela aan het idioom van De Stijl. Al kun je ook zeggen dat hij zich hiermee juist losmaakte van dat idioom. Organische vormen en abstracte geometrie laten zich best lastig combineren binnen deze beweging.

Wel typisch De Stijl zijn de uitingen die César Domela maakte voor commerciële opdrachtgevers als AEG, Osram en de stad Hamburg. De hoekige vormen van De Stijl combineert hij – net als bijvoorbeeld de ontwerpers Piet Zwart en Paul Schuitema deden – met eigentijdse typografie en fotografie. Deze fotomontages van César Domela zijn weergaloos, een absoluut hoogtepunt van deze tentoonstelling. Het is werk waardoor de naam César Domela je bijblijft.

 

 

De tentoonstelling ‘César Domela, De Stijl in kunst en typografie’ in Museum Dr8888 duurt tot 2 april 2017.

 

Reagearje

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.