Pingjum stelt Fries landschap centraal

ZANDER LAMME – 

In het eerste weekend van mei vindt in Pingjum het jaarlijkse festival Kunst achter dijken plaats. Het thema dit jaar is ‘Waailand’, ontleend aan de titel van een gedicht van festivalbestuurslid en dichter Dien L. de Boer. Alle exposities en voorstellingen hebben betrekking op het veranderende Friese landschap. “De windmolens, de verschraling van het landschap door de monocultuur en het verdwijnen van de weidevogels”, noemt De Boer als voorbeelden.

 

Ik en veel andere mensen herstellen in het landschap. Van wie is het eigenlijk? We willen aan die discussie een bijdrage leveren.

 

Kunst achter dijken is de opvolger van Kunstroute Wûnseradiel, die in 1997 van start ging in de gelijknamige gemeente. Sinds die gemeente in 2011 opging in Súdwest-Fryslân werd de organisatie omgedoopt tot Kunst achter dijken. In woonkamers, scholen, kerken en het dorpshuis van het ongeveer zeshonderd inwoners tellende Pingjum zullen kunstenaars hun werken laten zien.

Het festival heeft ieder jaar een ander thema. Tot nu toe waren de kunstenaars vrij in het al dan niet volgen van dat thema, maar dit jaar houdt iedereen zich er volgens De Boer aan. “Alle kunstenaars vonden het tot de verbeelding spreken”, vertelt ze in haar monumentale stelpboerderij in Exmorra.

De dichter – dichteres vindt ze niks, onder meer omdat daaraan ‘iets verkleinends aankleeft’ –  bedacht het woord Waailand een aantal jaar geleden voor een gedicht over de wind in Friesland. “Nou ja, eigenlijk bedacht mijn zoon het”, bekent ze. De jongen, destijds een jaar of negen, vroeg zijn moeder waarom de provincie waar het gezin woonde – de familie woonde eerder in Amsterdam – eigenlijk Friesland heet. “Het vriest hier haast nooit. Waarom heet het geen Waailand?”, zei hij.

Afgelopen jaar besloot de dichter op het thema voort te borduren. Met componist Martijn Pieck en beeldend kunstenaar Stefan Belderbos maakte ze een voorstelling voor het festival. De dichter draagt eigen werk voor, de kunstenaar toont beelden en de componist componeert daarbij ter plekke muziek met eerder opgenomen landschapsgeluiden. “En vervolgens stelde iemand anders voor, om er het thema van het hele festival van te maken.”

Voor De Boer startten de gedachten over het veranderende landschap vooral door de discussie over windmolens. Ze hakken de wind in mootjes, schrijft ze in haar gedicht Waailand. “Ze veranderen de landschappen, splijten gemeenschappen”, zegt ze. Toeval of niet, De Boers woonboerderij is aan alle kanten omringd door de witte molens.

“Ik was geraakt en verrast door wat de windmolenproblematiek hier teweeg brengt. Wij zien dat de boeren en Nuon veel geld verdienen, maar de dorpsgemeenschappen raken verdeeld. Je maakt mee dat die zogenaamde schone energie helemaal niet zo schoon is: het veroorzaakt die verdeeldheid. Ik maak hier mee wat het betekent. Je ziet bijvoorbeeld op de Afsluitdijk het rode licht van de molens bij Urk. Het wordt een industrieel landschap.”

De molens mogen voor De Boer persoonlijk een grote ergernis zijn, het is volgens haar toch niet perse de bedoeling dat het festival een al te politiek karakter krijgt. “We zijn kunstenaars, we willen onze verbeelding in dit weekend inzetten voor ons werk. Aan de andere kant staan we niet los van wat er met het landschap gebeurt.”

Als ze de vraag voorgelegd krijgt waarom het voor een kunstenaar eigenlijk zou uitmaken hoe het landschap eruit ziet – ieder landschap kan toch als inspiratie dienen – moet ze even denken. “Ik denk dat de kunstenaar inderdaad de werkelijkheid absorbeert. De snelweg kan net zo goed geabsorbeerd worden als de bloemen in de weide. Maar wat het landschap betreft, is het voor de economie (de molens en de boeren, red.) of is het om in te herstellen? Ik en veel andere mensen herstellen in het landschap. Van wie is het eigenlijk? We willen aan die discussie een bijdrage leveren.”

Behalve de voorstelling van De Boer zelf is onder meer een expositie van landschapsschilder Jentsje Popma te zien. Werken die hij maakte vanaf de jaren tachtig tot nu worden getoond. Daarnaast maakte kunstenaar en musicus Felix Roosenstein uit Pingjum een installatie met videobeelden en projecties van landschappen. Kunstenaar Elske Klik (eveneens uit Pingjum) maakte voor het festival vier grote pruiken van schuimrubber. Die worden gedragen door dorpsbewoners die bezoekers wegwijs maken in het dorp.

Op zaterdagavond is er een discussieavond in het dorpshuis onder leiding van radiopresentator Petra Possel. “Over wat we de afgelopen jaren in het landschap hebben gewonnen en wat we juist hebben. We willen het het liefst van zoveel mogelijk kanten belichten.”

 

 

Het festival vindt plaats op zaterdag 5 (14.00 – 22.00) en zondag 6 mei (11.00-17.00). Kaarten kosten vier euro. Voor meer informatie: www.kunstachterdijken.nl.