Mini-symposium Gerrit Vlaskamp

Friese tuinarchitect aan vergetelheid onttrokken
Vrijdag 14 juni organiseerde Landschapsbeheer Friesland in De Koperen Tuin in Leeuwarden het mini-symposium ‘De vergeten tuinen van Gerrit Vlaskamp’. Centraal stonden de uitkomsten van de door LBF geïnitieerde en begeleide inventarisatie van 40 van de oorspronkelijke 308 Vlaskamptuinen in Fryslân. Naast de onderzoeksresultaten, was er aandacht voor de presentatie van het boek van Aly van der Mark over 6 generaties Vlaskamp én de wijze waarop de Vlaskamptuinen digitaal worden ontsloten. “Gerrit heeft een eigen inmiddels goed bezocht website, blog en facebookpagina”, aldus LBF-projectleider Jan Piet de Boer.

Jan Piet de Boer verzorgde de inleiding van het minisymposium dat zo’n zeventig genodigden trok, waaronder veel bezitters van tuinen die in de tweede helft van de 19de eeuw door – de in Hardegarijp wonende – tuinarchitect zijn ontworpen en vaak ook aangelegd. Vlaskamp wordt, qua stijl, vergeleken met zijn voorganger, de  bekende tuinarchitect Lucas Roodbaard die onder meer de Prinsentuin in Leeuwarden ontwierp. Tot Vlaskamp’s bekendste werken rekent men het Westerpark in Leeuwarden en beide Wilhelminaparken in Grou en Sneek. Daarnaast ontwierp hij vooral ‘kleinere’ tuinen voor de notabelen van die tijd als notarissen, predikanten en herenboeren.

Onderzoek
Typerend aan de Vlaskamp tuinen? Onderzoekster Anne Wolff van het Kenniscentrum Landschap van de RUG, verwoordde het als volgt. “Er zijn te weinig ontwerptekeningen en originele tuinen bewaard gebleven om een absolute uitspraak te kunnen doen over zijn teken- en ontwerpstijl en plantschema’s.  Wat we aan de hand van het resterende materiaal – en de Bosgra-lijsten (zie kader) wel kunnen zeggen is dat Vlaskamp – net als Roodbaard – veel werkte met rondingen in paden en waterpartijen. Op basis van de plantlijsten en wat we aan historisch materiaal terugvinden, hadden achtereenvolgens de rode beuk, linde, kastanje en esdoorn een belangrijke functie in zijn tuinen. Uit de opgedoken tekeningen kunnen we ook afleiden dat heesterperken terugkwamen in zijn ontwerpen. Helaas is daar in het veld weinig van terug te vinden.”

Boekpresentatie
Over het leven en werk van Gerrit, zijn vader  – die ook tuinarchitect was en o.a. voor Roodbaard werkte –, tijdgenoten en nazaten vindt u mooie verhalen in het boek “Het prieel op de heuvel’, waarvan auteur Aly van der Mark het eerste exemplaar vrijdag aan burgemeester Ter Keurs van Tytsjerksteradiel overhandigde. En wel met de suggestie dat het misschien tijd wordt dat de gemeente een plantsoen of plein naar haar aan de vergetelheid onttrokken inwoner vernoemt.

Van der Mark vertelde hieraan voorafgaand met veel passie over het wel en wee van Gerrit die zij bij toeval ontdekte als een verre voorvader van haar man. Zij was het ook die de Bosgra-lijsten opdook en bijvoorbeeld achterhaalde dat de villatuin van Vreewijk in Drachten – die altijd toegeschreven was aan Roodbaard – door Vlaskamp is ontworpen en aangelegd. In navolging van de vrouw van de burgemeester, mevrouw Veldstra, zijn ook bijna alle (voorname) tuinen in Mantgum van de hand van de bescheiden tuinarchitect uit Hardegarijp. Ook wist ze te vertellen dat hij 42 tuinen in Leeuwarden ontwierp, waaronder een groot aantal aan de Nieuwestad. “Het huidige C&A had een prachtige tuin, waarvan ik nog prentbriefkaarten in bezit heb. Maar net als de meeste tuinen aan de Nieuwestad is die opgeofferd aan de latere opkomst en uitbreiding van de detailhandel.”

Workshops
Voor de ruim 60 genodigde en aanwezige eigenaren van Vlaskamptuinen en groenbeheerders van betrokken gemeenten, werden aansluitend een vijftal workshops georganiseerd waarin verder op de kenmerken, het onderhoud en herstel werd ingegaan. Iedere bezoeker kon twee van de vijf workshops volgen. Daar werd gretig van gebruik gemaakt, als ook van de mogelijkheid om met tuinarchitect Nico Kloppenborg een bezoek te brengen aan de tuin van het St. Anthoon Gasthuis in de Friese hoofdstad.

Het onderzoek naar de Vlaskamptuinen is getriggerd en voor een belangrijk deel gebaseerd op het plantmateriaal dat Vlaskamp bestelde bij de kwekerij van Bosgra. Op basis van deze plantlijsten – en aanvullend materiaal als ontdekte tekeningen, topografische kaarten, historisch fotomateriaal en contemporaine bronnen – zijn 308 Vlaskamp tuinen in het Noorden getraceerd. Zo’n 80% daarvan ligt in Fryslân. Van genoemde tuinen hebben de onderzoekers uiteindelijk 34% (als tuin) kunnen traceren. 22% daarvan  is nog in (redelijk) goede staat.

Gerrit Vlaskamp krijgt volgend jaar ook plek in het nieuwe Fries Museum, waar vanaf 6 april tot 7 september een expositie over zijn tijd, werk en leven wordt gehouden. Rond dezelfde tijd publiceert de Afûk ook een boek waarin het onderzoek naar de Vlaskamp-tuinen centraal staat.

Meer informatie over Vlaskamp en zijn vergeten tuinen vindt u op: www.gerrit-vlaskamp.nl, facebook.com/gerrit.vlaskamp, www.twitter.com/GerritVlaskamp