Mark Hospers: ‘Festivals hebben bestaansrecht in Friesland.’

WENDY KENNEDY – 

Festivals hearre struktureel thús yn de kultuernota fan de provinsje en Ljouwert. Neist de bibleteek, de poppoadia en de skouboarch. Dat fynt Mark Hospers, koördinator fan Explore the North. ‘Het is allemaal erg behoudend: de cultuurnota’s zitten muurvast. Terwijl festivals de inhoudelijke verbinders zijn van de culturele sector.’

Explore the North giet yn it lêste wykein fan novimber foar de fyfde kear los. It festival mei de stêd Ljouwert as dekôr hat in ynternasjonaal en lokaal programma. Mei muzyk en literatuer, en mei as doel yn ’e takomst breder te wurden, bygelyks mei mear plak foar de poadiumkeunsten. Mar hoe’t dy takomst der útsjocht? Dat bliuwt de fraach. Koördinator fan it festival Mark Hospers fynt it ûnbegryplik dat it belang fan festivals noch sa bot ûnderskat wurdt.

 

‘In Friesland moet kunst altijd een ander doel hebben, een probleem oplossen. Terwijl gekke en verrassende dingen zónder maatschappelijk nut het culturele veld in beweging zetten.’

 

Der is dit jier mear rêst yn de organisaasje, omdat de subsydzje foar dit en takom jier al rom op tiid rûn wie. ‘Dat was de afgelopen jaren wel anders’, fertelt Hospers. Yn 2012 en 2015 gie it festival net troch yn ferbân mei de finânsjes. ‘Die onzekerheid is funest voor een festival. Daardoor kun je je niet ontwikkelen en niet uitbouwen. En dat is juist voor moderne festivals van groot belang, omdat ze bij de culturele infrastructuur horen.’

 

Ljouwert as festivalstêd
Júst yn Ljouwert en yn Fryslân binne festivals belangryk, fynt Hospers. ‘Je zit hier ver af van de culturele kern: de Randstad. Leeuwarden is niet zo’n grote stad die alle voorzieningen heeft, zoals Amsterdam. Er is ook niet een dusdanig groot publiek dat programmering altijd uit kan.’ Neffens Hospers kin dat mei festivals wol. ‘Artiesten die anders misschien niet zouden komen, komen wel voor een festival. En waarvoor willen mensen naar Leeuwarden afreizen? Voor een grote tentoonstelling in het museum én voor een festival.’

 

Ferrassing
‘Daarnaast brengen festivals gekke en verrassende dingen waar iemand gewoonweg nooit zo snel heen zou gaan.’ Dat soks goed útpakt, sjocht Hospers al jierren by it Noorderzon Festival yn Grins, dêr’t hy ek koördinator is. ‘Veel mensen kennen een groot deel van het programma van Noorderzon niet, maar toch gaan ze erheen. Dit effect hebben veel festivals.’

 

‘Het is allemaal nog erg behoudend: de cultuurnota’s (van Friesland en Leeuwarden) zitten muurvast.’

 

Sokke ûnferwachte dingen binne der ek by Explore the North.

‘Vorig jaar gaven we Islam Chipsy een prominente plek in onze programmering met hun Egyptische bruiloftmuziek. Het was een dikke hit, iets dat bezoekers nog nooit eerder hadden gehoord. De beleving van een feest, maar je hoorde ook de eeuwenlange historie in deze muziek.

Het Noord Nederlands Orkest brengt dit jaar vijf solowerken op Explore. Stukken die weinig worden uitgevoerd omdat ze erg moeilijk zijn. Een ander mooi voorbeeld is de Ierse folkpopzangeres Lisa Hannigan, die ooit samen speelde met Damien Rice. Ze treedt voor de gelegenheid op met het Belgische The Colorist Orchestra.’

 

Chassol
Ien fan de oare bysûndere optredens is dat fan Chassol. De Frânske komponist spilet mei in drummer én mei syn films, fertoand op in skerm as tredde muzikant. Hospers: ‘Dat is een hele bijzondere gewaarwording. Chassol heeft ook meegewerkt aan het laatste album van Frank Ocean: Blonde. En hij toert nu met singer-songwriter Solange, de zus van Beyoncé. Hij staat aan het begin van een doorbraak, is landelijk bekend en treedt alleen op in Leeuwarden. Ook organiseren we een masterclass van Chassol in samenwerking met de Academie voor Popcultuur. We proberen zo ook iets mét de artiesten te doen. We lokken publiek en makers uit de tent om iets spannends te doen. En we presenteren iets nieuws, dat een aanvulling is op wat hier wél is.’

 

Rjochtbankproaza
‘Rechtbankproza is ook iets nieuws op Explore. We hebben vier schrijvers gevraagd om te praten met mensen die bij de rechtbank werken, bijvoorbeeld de griffier of de strafrechter. De schrijvers verzinnen op basis van deze gesprekken zelf een verhaal, dat op het festival wordt voorgedragen door de betrokken griffier of strafrechter. Vorig jaar deden we ook zoiets, maar dan met ziekenhuis MCL. Een neuroloog of longarts vertelde een verhaal dat echt gebeurd had kunnen zijn. Fictie en werkelijkheid lopen door elkaar heen en dat maakt zo’n verhaal heel spannend.’

 

Gek
Mar gekke en spannende dingen wurde net altyd wurdearre, fernimt Hospers. ‘In Friesland moet kunst altijd een ander doel hebben, een probleem oplossen. Terwijl gekke en verrassende dingen zónder maatschappelijk nut het culturele veld in beweging zetten. Naast al het andere, zoals talentontwikkeling en bijvoorbeeld de schouwburg. Bovendien is het ook voor een stad belangrijk dat er spannende dingen gebeuren. De stad wordt er levendig van en maakt de inwoners trots.’

 

Kultuernota’s muorrefêst
Hospers fynt it spitich dat festivals gjin fêst plak hawwe yn de kultuernota’s fan de gemeente Ljouwert en de provinsje Fryslân. ‘Het is wat dat betreft allemaal nog erg behoudend: de cultuurnota’s zitten muurvast. Het grootste deel van het geld gaat naar de grote voorzieningen zoals de bibliotheek, de schouwburg en poppodia, terwijl festivals ook van groot belang zijn voor de culturele infrastructuur.’

Hoe kin it dat dat besef der net is? Hospers: ‘Vroeger was een festival eenmalig. Je bouwde het op, je brak het af en je hoorde een jaar niks. Nu helpen festivals mee in de productie of nemen het initiatief ervoor. Kortom, ze zijn het hele jaar door actief. Explore the North heeft dit jaar veel eigen projecten, volgend jaar nog meer en grotere. Zo hebben we het Noord Nederlands Orkest gevraagd volgend jaar iets samen met ons te produceren.’

 

Skriuwe
‘Met eigen initiatieven moeten we eind 2018 hebben laten zien dat we als een soort productiehuis verschil kunnen maken.’ Ek de skriuwkultuer kin wol in stimulâns brûke, seit Hospers. ‘Lokale schrijvers en schrijvers elders uit Nederland vragen we om in Leeuwarden schrijfopdrachten te maken. Hiervoor werken we onder meer samen met de schrijvers van productiehuis Wintertuin in Nijmegen. Onze schrijfopleiding bij jeugdtheaterschool Meeuw draagt er ook aan bij.’

 

Festival as ferbiner
Hospers sjocht festivals as ynhâldlike ferbiners fan de kulturele sektor. ‘Door de bezuinigingen op cultuur van staatssecretaris Halbe Zijlstra zijn er gaten gevallen.Veel makers zijn niet meer bij bestaande instellingen of bij een gebouw aangesloten. In de literaire wereld helemaal niet. Terwijl er veel behoefte is bij makers om ergens met je werk terecht te kunnen. Dat er met je mee wordt gedacht en dat er een beetje geld beschikbaar is. Een festival is een ideale plek voor makers om hun werk te tonen. Je staat samen aan de knoppen. Dat is heel wat anders dan dat je iets maakt en de boer op gaat om te zien wie het wil afnemen.’

 

Jild
De lêste jierren wiene de subsydzjes foar festivals faak ûnseker. Explore the North is dêrtroch yn 2012 en 2015 net trochgien. Ek it Fries Straatfestival hat dêr bot lêst fan hân. ‘Het was kwartetten met festivals, er zat geen structuur in. Op deze manier kom je als festival niet vooruit. Het Fries Straatfestival heeft door die onzekerheid geen ontwikkeling kunnen doormaken, dat is heel erg jammer. Je bent dan alleen maar bezig met je bestaanszekerheid, in plaats van dat je energie steekt in het uitbouwen van je festival.’

Foar 2019 is der noch gjin finansjele sekerheid foar Explore the North. ‘Er wordt wel gezegd: dan slaan jullie toch weer een jaartje over? Maar dan raak je de flow in het organiseren kwijt, én je verliest bezoekers. Wij staan nog maar in de kinderschoenen, het duurt een jaar of vijf voordat een festival is uitgegroeid tot een vaste waarde. Moeten we weer een jaar overslaan, dan houden we ermee op.’

Mar it liket better te wurden. Lanlik hawwe festivals mear subsydzje krigen as yn eardere jierren. Fryslân en Ljouwert litte it diskear net mear op it lêste momint oankomme. De provinsje jout njoggen festivals in subsydzje foar twa jier. Explore the North is dêr ien fan en krijt € 65.000. Fan de gemeente Ljouwert ûntfangt it festival € 20.000.

 

Festivals yn kultuernota
Dochs is Explore the North der noch lang net. Hospers is yn gesprek mei de oerheden. Hy pleitet derfoar om festivals in fêst plak te jaan yn de kultuernota’s, ek nei 2018. ‘Ik hoop dat het niet te laat is. Dat zou doodzonde zijn, want er is nu een generatie goede festivals opgekomen met veel aandacht voor de inhoudelijke kant van kunst. Maar als je met iets nieuws komt, zoals wij, sta je aan de rand. Tuurlijk zijn er de bestaande dingen, zoals de focus op het Fries en de schouwburgen. Maar het is voor de hele cultuursector van belang dat we de cultuurnota’s openbreken om ook festivals een structurele plek te geven. Festivals in Friesland hebben serieus bestaansrecht. Dat is wat mij betreft een urgente uitkomst van Leeuwarden Culturele Hoofdstad.’