Luwt, Luwt!

HEIN JAAP HILARIDES – 

         Oade an de kulturele hoofdstâd fan Europa

1

Luwt, Luwt, middelpunt fan Europa!
Stadhouwerstâd, boud op drie opworpen terpen, útbot tot piramides fan beskaving!

Luwt, Luwt, middelpunt fan Fryslân!
Stâd fan drie nedersettings omringd deur dorpen en gouwen, meren en wouden, Wadden en graiden!

Luwt, set op graiden tussen terpen met brûgen over de riviertsys Ee, Fliet en Potmarge, faarten, stadsgrachten, sloaten en slinken en slikfelden fan de ouwe Middelsee. ’t Woord davert deur myn hoofd: Lúwt, Ljouwert, Liwwadden en Leeuwarden.

Luwt, ferwekt út Oldehove, Nijehove en Hoek, kloasterboerderij, kerken en ’n stîns fan de Cammingha’s. Stâd lâns Eewâl, Klaine en Groate Hoogstraat, Foorstreek en Nijstâd, krúspunt fan faarten met sailskippys en trekskútten, diken en sporen. Fan de allereerste huzen, de kânselarij, ’t Stadhouderlik hôf, de Waag en de Oldehove ant de toren fan Bonnema, ’t nije stadskantoor, provînsyhuus, seksy Saailand en de wiken Camminghaburen, Techum, Goutum-Súd, Blitsaerd en fierbaanshaak.

2

Luwt, kartonútsneden Sjoerd de Vries-kop met de dikke nek fan Goutum en de wiken Súdderburen, Teerns en Hempens (die’t de stâd draagt) naar ’t súdden toe; ’t platte achterhoofd met de hoekige klaine harsens fan De Hemrik en achterhoofdskwab Camminghaburen tun de Wielen an, ’n platte harsenpan raakt de kwabben Bonkefaart en Bullepolder met op ’t foorhoofd de parmantige kuif fan ’t Leeuwarderbos; ’n hoog oog fan tennispark Bontekoe, de foetbalfelden fan Frisia en de Noorder Begraafplaats dat útsiet op ’t fliegfeld; ’n groate puntneus fan de wyk Westeinde met ’n neusgat fan de Harlingerstraatweg dat ’t grâs en de koeiestront fan de Ritsumasylpolder opsnuuft; ’n fissemônd formd deur de Harlingerfaart met open lippen fan bedriveterrainen die’t de bek sette op dwinger Skinkeskâns; ’n kaaklyn ôfsleten deur ’t Van Harinxmakanaal skuurt met ’t sloppe kin tun ’t Newtonpark an; adamsappel Techum wriift met elke slok fan nije mînsen bij de fierbaans-Overiselselaan lâns; de romp fan Luwt begint onder de Wâldwei en lait in de mieden, de wielen, de faarten, fenen en meren fan ’t sompige Lege Midden; – de Drachtsterweg loopt as harsenstam lâns de hypofise Teernzer Wielen.

3

Luwt kin ok ’n fúst weze die’t fan lilkens en dronken aarmoe de kouwe klaai inslaat, ’t soute skrale Wad de see in huft. Of ’n rooffeugelkop met ’n groat, swart, glânzend oog, ’t Rengerspark ’n false pupil, dat loert op lând tun de grînzen fan de stâd. Of ’n Middeleeuwse beul die’t de liken fan rebellen an palen hange laat. Of ’n winige, kouwe, lege straat in de winter met grize glimstenen fan de regen en mist dêr’t ’n moordenaar fan Havank in omslúpt; maar ok de kokette geest fan Mata Hari waart hier om.

4

Luwt, laat kultuur deur de hoofdstâd broeze! Laat dyn Slauerhofftongbrûg proeve fan de rykdom fan de graidhoek, de melk, butter, kees en mienskip fan de mînsen in de útnander skeurde gemeentes; keer niet dyn achterhoofd na de saamhorighyd fan de Wouden; stoat niet dyn bonkharde skedel tun de krimpdorpen op de klaai tun ’t Wad en om Dokkum hine; skrok niet de weerbaarhyd fan de water- en woudmînsen in ’t súdden op!

5

Hypothalamus fan de Blokhúspoort! Set de mînsen in de stâd, studinten, erbaaiers, amtners, leraren, winkeliers, horekamînsen, de Liwwarders in de folkswiken, de dokters in ’t sikehuus, kantoorpersoneel, set se allegaar an tot feest en leven, set alle sintugen fan ’t senuwsintrum wagenwiid open foor prikkels fan ’t plattelând, Nederland, Europa! Laat se d’r in over de Grunningerstraatweg, de Mr. P. J Troelstraweg, de Harlingerstraatweg, de Overiselselaan, de Drachtsterweg; over de Ee, ’t Van Harinxmakanaal, de Swette; over sporen fan Harlingen, Staveren, Swolle en Grunningen. Laat se sien hoe bryk de Oldehove staat, hoe breed de Nijstâd is, hoe oud de Kelders binne en de Eewal, watte, hoe groat en mooi de binnenstâd! Laat se fersúppe in de stâd soa’t ik d’r soa faak in fersopen bin. Laat se met pinekop fan de hoofdstâd na huus toe gaan, like skeef as de Oldehove, like roezig as de Avéro-toren, like aarm as Skieringen en like ryk an erfaringen as Luwt en Frysland ooit waren en foor een jaar weer binne.