Kwetsbaarheid raakt je via beeld

NYNKE VAN DER ZEE – 

Nei har earste roman De Ent, ferskynd yn 2010, leit sûnt begjin oktober dit jier de twadde roman fan Jannie Regnerus yn ’e winkel. It boek krige de titel Het Lam. Hûndertenfjirtich pagina’s fol wûndermoaie byldzjende beskriuwings, dy’t de lêzer fêstgripe en mei in ferslaavjende faasje troch it ferhaal skuorre. Regnerus leveret it bewiis dat byldzjende keunst net allinnich ûntstiet op kanvas of hakke wurdt út stien, mar ek as wurdestream sa út in balpinne floeie kin.

Het Lam fertelt it ferhaal fan in mem dy’t machteleas tasjen moat hoe’t har soantsje de slopende striid tsjin kanker oangiet. Ynhâlden, ûnderkuolle, sûnder in spoar fan sentimint, beskriuwt Regnerus it proses fan begjin oant ein. Lykas De Ent is ek dit boek basearre op har eigen libben, mar autobiografysk wol de skriuwster it perfoarst net neame. ‘Net als bij een stilleven is hetgeen je ziet – of in dit geval meemaakt – je vertrekpunt. Maar gaandeweg komt het moment dat je je afwendt van wat je feitelijk ziet en het doek zijn eigen kleuren krijgt. Zo is dit boek zijn eigen taal gaan spreken.’

Inktwolk
Wa’t de binnenflappe fan it boek lêst, hat net yn ’e gaten dat it ferhaal oer Regnerus sels giet. It boek liket folslein fiksje, optekene troch in bûtensteander. ‘Ik heb bewust gekozen om Het Lam als fictie neer te zetten. Daardoor wil ik het boek boven mijn persoonlijke verhaal uittillen. Een ernstig ziek kind is een universele angst van iedere ouder. Dit boek toont iets van de bijna vanzelfsprekende, biologische band tussen moeder en kind: het kind een heilige en de moeder de aanbidster. Als daar doodsangst tussen komt, worden deze rollen in kracht en emotie nog eens extra versterkt. Het is dan ook niet voor niets dat er ook religieuze beelden in het boek zitten. Wanneer de jongen langzaamaan kaal wordt, ligt hij in een aureool van gouden haren in bed.’

De titel fan it boek is ûntliend oan de prolooch, wêryn’t soan Joris as kleuter in dea laam op in merkplein lizzen sjocht. Hy realisearret him dêr foar it earst dat in bist dat jong is, ek stjerre kin. Oan ’e ein fan it boek gean mem en soan nei Het Lam Gods yn Gent, dat heftich bliedend op it alter stiet, mar nettsjinsteande syn wûne weardich en rjochtop oan syn Ferrizenis begjint, mei rûnom oanbidders en ingels. It hoopfolle bewiis dat lang net alle sike of ferwûne lammen deagean. ‘Ik heb betekenis willen geven aan de gebeurtenissen, aan een kruisgang waarvan ik van heel dichtbij getuige ben geweest. Ik heb er literatuur van willen maken en het is niet de bedoeling dat de lezer in die wolk van inkt nog weer op zoek gaat naar mij en wat wel en niet écht gebeurd is. Zoals Charlotte Mutsaers dat prachtig verbeeldt: de schrijver is een inktvis, die met ieder boek een wolk inkt afscheidt.’

De lezer hoeft in die wolk van inkt niet nog weer op zoek te gaan naar mij

Hoopfol
‘Het waargebeurde verhaal van een moeder die het dappere gevecht van haar zoon beschrijft’, wie dan ek it alderlêste wat Regnerus op de achterkant fan har boek ha woe. ‘Het Lam is een roman die op eigen poten kan staan. Een hoopvolle roman, waarin wordt beschreven hoe kwetsbaar en tegelijkertijd hoe schitterend het leven is, gezien door de ogen van een moeder. Opgetekend door mij als schrijver. Daarmee onderscheidt deze roman zich, hoop ik, van een boek geschreven door ouders die iets vergelijkbaars hebben meegemaakt en dat van a tot z navertellen. Wanneer je zoiets ingrijpends meemaakt, is het voor een schrijver absurd om er dan op enig moment in je schrijversleven niet over te schrijven. Iets dat zo dicht bij je staat en je zo heeft geraakt en beïnvloed. Dit boek heeft wat dat betreft een speciale plek binnen mijn oeuvre.’

Oan in triedsje
Wêr’t kollega-skriuwers gefoelens en situaasjes yn treffende wurden besykje te fangen, skriuwt Regnerus leaver yn bylden. Dat giet ynstinktyf. Alles wat se fielt, sjocht en meimakket, feroaret yn in byld. In eangstgjalp feroaret yn De Schreeuw fan Edvard Munch. In salmmoat wurdt in minsklik hert, dat yn de panne leit te sidderjen fan eangst. ‘Denken in beelden, dat zit in me. Wanneer ik iets meemaak, associeer ik dat met beeld. Dit boek zit daar vol mee. Neem het herfstblad, dat aan een onzichtbaar dun draadje van een spinnenweb hangt en door de wind razendsnel in de rondte tolt. Dat verbeeldt voor mij de situatie waarin moeder en zoon zich bevinden, het spoor volledig bijster zijn. De situatie van een uitgestelde val, waarbij je geen vat meer hebt op je gemoed. Op die manier probeer ik emoties invoelbaar te maken.’

Kwetsberens
Resinsinten priizgje Regnerus’ byldzjende wize fan skriuwen. De kombinaasje fan bylden, assosjaasjes en taal makket har boeken in wûnder fan ferbylding. It smiet har yn 2007 ûnder oaren de Bob den Uyl-priis op foar har twadde wurk Het geluid van vallende sneeuw. Loovjende reaksjes wienen der ek foar De Ent en no dus opnij foar Het Lam. Sels laket se dêr ferûntskuldigjend om. ‘Ik denk dat mijn kracht schuilt in mijn ingehouden manier om over deze diepe emoties te schrijven. Ingehouden in de zin van dat de gevoelens als beelden tot je komen. De angst en de wanhoop van de moeder komen tot uiting in de dingen om haar heen.’

Ik hou er niet van om woorden te morsen. Ieder woord moet raak zijn.

Reizgje
Wa’t op har webside sjocht, sil ferrast wurde troch de foto’s en filmkes fan bylden dy’t letterlik út har boeken lykje te springen. Keunst en literatuer binne foar de Biltske keunstneresse ien. ‘Er is een kruisbestuivende werking op elkaar. Het één vloeit voort uit het ander. Ik ben niet op het ene moment schrijver en op het andere kunstenaar, ik ben de hele dag door beide. Zoals je zult zien vormen mijn reizen de rode draad door mijn werk. Dat komt heel duidelijk naar voren in mijn eerste twee boeken, die over mijn reizen naar Mongolië en Japan vertellen. De Ent en Het Lam zijn in feite ook reizen, maar dan meer in figuurlijke zin.’

Ta beslút in útdaagjende glimk oer har takomstplannen. ‘Ik werk aan een reisboek waar Friesland een grote rol in speelt en ik ga met Sytze Pruiksma een samenwerking aan om een muzikaal sprookje over de grutto te maken, waarvan ik het verhaal, het libretto, zal schrijven. Uiteraard denk ik ook al na over mijn volgende roman. Hoe dik die wordt, bepaalt het verhaal. Ik hou er niet van om woorden te morsen. Ieder woord moet raak zijn.’

Jannie Regnerus (1971), berne yn Aldebiltsyl , is byldzjend keunstner. Se folge har oplieding oan de Akademy foar Byldzjende Keunsten yn Maastricht en de Ryksakademy yn Amsterdam. Dêrnei wenne se twa jier yn Mongoalië en in jier yn Japan. Sjoch ek: www.jannieregnerus.com.