Flinters
ANNEMIEK SCHUURMANS –
Wat hie ik hieltyd mei dy flinters? Se dûnsen om my hinne as hie ik huning oan my. Kaam it fan it moaie simmerwaar? De sinne stie heech oan ’e loft en in sêft sudewyntsje waaide oer it fjild. Ik rûkte de blommen, ik preau suver harren swiete huning. Kaam it troch de flinters om myn holle, it moaie waar, dat ik fielde dat der wat barre soe? Se reizigen al in skoftke mei my mei, twa flinters.
Dêr stie se, oan ’e sleatskant. Har fyts lei heal op it paad, heal yn it gers. Noch nea hie ik sa’n prachtige frou sjoen. Net te meager, net te grou, dat koe ik fuort wol sjen. Har bleate fuotten wiene smoarch fan it sân.
“Kin ik dy helpe?” frege ik. Se wie wat kwyt, sei se. In kettinkje. Se hie it fan har beppe krigen, om’t se deselde namme hiene. Beppe hie it fan pake krigen doe’t se trouden. Hie se gûld? Se fage oer har wang. De swarte feech makke har noch moaier, noch kwetsberder. Ik lake, en ferdomd, se lake werom. Tegearre skoden we it gers oan ’e kant en klauden we yn it droege sân om.
“Ik moat fuort”, sei se. “Ja, spitich fan dyn ketting”, mompele ik. Se stapte op har fyts en ik seach har nei. Se wie net allinne. Ien fan myn flinters dûnse mei har op. Ik skylde in appeltsje, ik woe wol fierder, mar wachtte noch efkes, oars hie ik har ommers sa ynhelle en dat soe ûngemaklik wêze.
“Mette”, sa hiet se dus. It stie op it kettinkje, dat ik ynienen samar lizzen seach. It glinstere yn ’e sinne. Ik goaide myn appel yn ’e feart en sprong op ‘e fyts. Ik moast har ynhelje. Ik trape mei alles wat ik yn my hie. De bek fol miggen en in kop fol swit, mar dat makke net út. Ik moast har fine. Oan´e ein fan it paad koe ik twa kanten út. Miskien wie it de wyn dy’t my besluten die rjochts oan te hâlden. Foar de wyn del jakkere ik op myn âld fyts it doarp yn. By it kafé stoppe ik efkes. Miskien hie de servearster Mette sjoen? “Bist har kwyt jong? Do sjochst sa benaud,” lake it frommeske. Se struts har swarte jurkje rjocht. “Nee it spyt my, ik ha har net fytsen sjoen en ik ken ek gjin Mette. Nuvere namme net ju?” “Nee”, sei ik, “ in prachtige namme, har beppe hiet ek sa”.
It wie al tsjin tsienen doe’t ik de fyts yn it hok skode. It kettinkje baarnde my yn ’e bûse. Ik hie de ferkearde kar makke. Ik hie fuort achter har oan gean moatten, myn moaie Mette. It kettinkje die ik yn in doaske yn ’e kast.
Ik koe net sliepe, ik fielde my raar. Suver fertrietlik. En wêrom hie ik safolle war foar har dien? Se moast ris witte. Ik helle it doaske út ’e kast, it rûkte lekker. Swiet. It wie har ketting, har liif …
*
Ik hie myn nocht, ik moast derút. It minne waar makke myn sin net better.
Ik skode de fyts út it hok. It reinde. Dweiltrochwiet stapte ik op ’e kruk en bestelde in kop koffie. “Ik soe mar wat sterkers nimme as ik dy wie”, sei se. “Do sjochst der beroerd út”. Dêr siet ik no krekt net op te wachtsjen. Ik seach har oan. Se hie wol wat. Wêrom hie ik dat nea earder sjoen? “Tjitske, kom derby. Wolst wat fan my drinke? Wat sterkers”? knypeage ik. Ik bestelde twa bearenburchjes en in skaaltsje apenuten. Se stuts in sigaret oan. “Moast net sa roke”, sei ik. “Moast net sa seure”, sei se. Se hie gelyk, ík fertarre, net sy. “Of bisto miskien in bytsje iensum”, flústere se. Se skode nei my ta. Ik rûkte har waarmte. Ik glimke. “We nimme der noch ien, Tjits”. Ik stuts in sigaret oan. Ik naam twa trekjes en seach har oan. Se túte har lippen. Moai wie se wol. En se rûkte lekker … swiet. “Kom”, sei se, en naam my by de hân, de stille jûn yn.
In pear oeren letter skode ik de fyts yn it hok. Moai frommes, dy Tjitske. Wille meitsje, dat koe se. Ik moast har mar in bytsje ôfhâlde, gjin falske hoop jaan. Se koe better by har man bliuwe. Mar it hie in moaie jûn west, dat wol.
Se hie letter noch in pear kear by my oan ’e foardoar west, mar ik hie dien oft ik net thús wie. De tillefoan dy’t oars stil bleau, gong de ôfrûne wiken krekt wat faker as oars. Ik hie net opnommen.
*
Se hie my wol fjouwer kear belle, sei se, se moast my sjen! Se plofte op ’e bank del en begûn te gûlen, mei lange halen. “Ik bin yn ferwachting. We krije in lytsen … dó en ik! … Hearst my…?” Ik hearde har, mar wist neat te sizzen dat it better meitsje koe. “Sis dan goddomme wat!” Ik sei neat, ik moast neitinke, allinnich. “Tjitske, kalmearje asjeblyft.” Ik koe har net sitte litte. Ik koe har net werom stjoere nei har man dy’t lang net goed foar har wie. En hielendal net mei in bern fan mý. Want dêr wie se wis fan, sei se. “Jaap kin gjin bern krije, en no bin ik tóch … no krij ik … Godsamme wat ha ik dien”. “Kom”, sei ik, “it komt goed.” En no naam ik har by de hân.
*
En sa waard ik heit fan in moai lyts famke. Prachtich wie se, ik wie fereale. Foar de twadde kear yn myn libben. In namme. Ik koe der mar ien betinke: Mette.
Ik helle it kettinkje út it doaske. “Sjoch Mette, asto aanst grut bist, sil heit dy dit om dwaan. En dan sil heit dy der by fertelle, datst altyd dyn hert folgje moast.
Net twivelje, mar rjocht op dyn doel ôf. Pas dan wurdst lokkich”. Tjitske stie efter my. “Wat in wize wurden.” Se túte my. Har liif wie sêft en fol. “Ik sil Mette in skjinne kont jaan. Derút do!” En ik gong derút. Safolle as mooglik wie. Ik flechte. Ik flechte foar it gelok efter ús foardoar. In leave frou, in prachtige dochter … Mar wêrom wie ik net lokkich? Om’t ik destiids te stom wie om it gelok te pakken? Om’t ik nea wer dat gefoel hân ha? Dat oerweldigjende gefoel fan leafde.
*
Ik helle blommen en sette se yn in faas. “Tjitske, ik … it is ús Mette har jierdei.” Ik joech har in tút. “Da’s lang lyn”, sei se. Ik wit net of ’t se de blommen of de tút bedoelde. Of beide. En ik hoegde it ek net te witten. Ik rûn nei it rút fan it lytse benaude keammerke. “Wa is Mette?” sei se nei in skoftke. Ja, wa wie Mette? “Mette, ús Mette, ús famke toch. Se wurdt hjoed 35 .“ Ik rûn nei har bêd. “Och ja, ús Mette. Ik tocht efkes datst in freondinne hiest,” lake se ûndogens. “Dat soe mem wol moai fine, jonge, och,wat soe ik dat prachtich fine.” En mei deselde glimk foel se yn in rêstige sliep. Ik seach nei har. Se hie altyd goed op my past. Suver as in mem ja. Ik túte har op har wang. Myn frou, op wei nei har bernskens. Ik túte har op har mûle. No’t se gjin reaksje joech, doarst ik wol. Ik, lafbek dy’t ik wie. Te benaud om it libben by de kladden te pakken.
*
“Heit, it wie goed sa, toch? Mem hie it goed fûn toch, sa?” We rûnen tegearre it paadsje op. Flinters yn’e tún. It wie moai waar. Ik goaide myn swarte jaske op ’e tafel. De krante mei har advertinsjes lei noch iepen. “Mette, ik ha wat foar dy.” Ik rûn nei de kast en pakte it doaske. “In kettinkje? Fan mem?” Triennen spatten har yn ’e eagen. “Nee leave, net fan mem. Mette, beloofst my datst lokkich wurdst, datst dêr alles oan dwaan silst?” “Heit, myn namme stiet der op. Ja, fansels bin ik lokkich, doch net sa raar, heit”. “Kom hjir, dan doch ik it dy om. Ik koe it dy net earder jaan. Ik koe it net, net foar jim mem, dyn leave mem.”
Tjitske, se hie ris witte moatten. Ien kear, ien kear mar hat se my frege, mei it kettinkje yn ’e hân: “Wa is toch dy Mette?” Ik hie har gjin antwurd jûn. En dêrnei, miskien beide wol bang foar it antwurd, ha we it der nea wer oer hân.
Ik skode Mette har hier oan ’e kant en die it slutinkje ticht. “Ferlies it net leave, dat bringt ûngelok”.
*
Ik skode de fyts út it hok. Ik wie hast ta oan in lege ynstap en fersnellings. Dizze âlde waard my suver te swier. It wie moai waar. Ik moast der nedich wer ris út. Nei it ferstjerren fan Tjitske wie ik iensum. Us Mette kaam earst gauris thús mei de bern, mar nei har skieding hie dy wol oare drokte. En dat snapte ik mar al te goed. Ik fytste troch de fjilden, skylde in appeltsje en geniete fan ’e fûgels, de blommen en de flinters.Dêr, dêr wie ús plakje, 40 jier lyn. Der stie no in bankje, mei in jiskefet. In heit mei twa jonkjes en in hûn hiene har dêr efkes deljûn. “Meneer! Meneer, wat heeft u een gekke fiets.” It jongste fintsje ropte nei my. Ik koe se net. Ik stapte ôf. ”Jullie zijn zeker niet van hier?”, sei ik. “We logeren bij hun beppe, mijn moeder”, fertelde de man. “Mam gaat over twee dagen trouwen. Hertrouwen, hoe noem je dat. Daar, in haar geboorteplaats.” Hy wiisde nei de tsjerketoer yn ’e fierte. “Mijn vrouw regelt nog wat dingetjes in het café. Daar is het feest.”
“Beppe Mette trouwt met een andere beppe. Eerst was ze met opa Bootje, maar die is dood.” It jonkje sjocht my oan. De heit laket om syn soan dy’t my sa iepenhertich tasprekt. “Joris, dat kan deze meneer helemaal niks schelen met wie beppe Mette trouwt. Hy knypte it jonkje yn ’e noas. “Hij vindt het wel een interessant gegeven,” seit er tsjin my.
Dat kan deze meneer helemaal niks schelen met wie beppe Mette trouwt. De wurden herhellen har yn myn holle. Mette, myn Mette, hast 75, wat sil it wêze, hie har gelok fûn. Ik waard der suver bliid fan. It joech in hiel oar ljocht op myn eigen libben, myn libben mei Tjitske, myn libben sûnder Mette. Wy hiene nea lokkich wurde kinnen. Net lokkiger as Tjitske en ik. Der hie altyd wat tusken ús yn stien. Ik wie har suver tankber, tankber dat se op ’e fyts stapte en fuort fytste, sûnder om te sjen. Se wist it. Se wist dat wy it net rêde soene. Ik helle blommen. Foar Tjitske. Ik fage wat bledsjes fan har stien. Tjitske Tichelaar, leave frou fan. Ik gûlde. Ik hie noch nea sa gûld. Einlings. Triennen fan ûnwennigens, leafdesfertriet, spyt, gelok, gewoan triennen. Neat minslikers, mar ik hie se nea hân. It wie goed sa. Ik fielde my frij. Ik skode de fyts yn it hok. It waard al skimerich. Ik skonk mysels in glês kâlde wite wyn yn. In wite flinter struts neist my del op it túnbankje. Ik stuts myn hân út. It bistke skrok en naaide út, mar bedarre yn in spinreach. Ik seach nei syn wrakseling. “Grutte sufferd, no hjir, fuort do! Frijheid, genietsje der fan, dat doch ik ek … Tsjoch!”
*
Ik koe myn nijsgjirrigens net betwinge en ried twa dagen letter op myn nije fyts it doarp yn. Ik hie de pronk oan. It kafee wie prachtich fersierd mei slingers, kleurige blommen en ballonnen. “Hulde oan it Beppepear” stie der op in boerd.
Der wie noch gjinien. De plechtichheid wie noch dwaande, betocht ik my. “O jee, binne jo te let”? In frommeske yn in swart jurkje sette faaskes mei blommen op ’e tafeltsjes bûten. Ik draaide my nei har ta. “Nee hear, ik fytste hjir tafallich lâns, mar jo ha in besletten feestje sjoch ik”. “Ja,” sei se. Se struts har jurkje rjocht. “En wat foar in feestje! Twa froulju fan hast 80 trouwe hjoed. Moai net? Se komme der wat let achter. Hoopje dat se noch mar lang fan mekoar genietsje kinne, wat jo.” Ik glimke en stapte wer op ‘e fyts, it doarp út, rjochting de tsjerke. De swiere doarren fleagen iepen. De twa jonkjes koe ik noch. Se goaiden mei rys. “Beppe Mette, kijk dan hoe hoog ik kan gooien!”
Mette, do seachst omheech, prachtich wiest. De tiid hie dy goed dien. Do lakest nei har, dyn frou. En doe, doe leave Mette, doe lakest nei my. Ik wit net ofst seachst dat ik it wie, mar ik swaaide nei dy en yn dyn eufory swaaidest werom. Wat hold ik fan dy, fan dat momint. Alles wie goed sa. Ik tocht oan Tjitske har lêste wurden: “Bist lokkich west, Piter?” “Ja Tjits, ik bin lokkich west.” Einlings wie ik lokkich west. Foarsichtich skode ik myn nije fyts yn it hok.