Eise Eisinga inspiratiebron architectenduo starbarn

MARITA DE JONG – 

Het is voor het eerst dat de architecten Murk Wymenga en Sweder Spanjer samenwerken. En het was meteen raak. Hun ontwerp van een sterrenschuur (starbarn) voor een stilteplek bij Zwarte Haan zal worden gerealiseerd. Als alles meezit, begint de bouw begin volgend jaar. Vorige week is het ontwerp in de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie gepresenteerd.

 

De ultieme nachtbeleving moet centraal staan. Maar kan dat ook overdag? Is het een idee om het publiek te betrekken bij de bouw? En hoe beleef je de nacht?

 

De sterrenschuur van het duo Wymenga en Spanjer heeft de vorm van een slakkenhuis en is vijf meter hoog. Een donkere gang leidt naar het observatorium, een open binnenplaats met in het midden een schaal, gevuld met regenwater, waarin het licht van de sterren reflecteert. Op de vloer witte schelpen. Rondom betonbalken die in de vloer zijn aangebracht en tevens de fundering van het gebouw vormen. Een suggestie van de architecten is, er letters op aan te brengen die de windrichtingen aangeven, zodat het een fluitje van een cent is, de Poolster te lokaliseren.

Het schuurgevoel wordt opgeroepen door spanten en een houten gevelbekleding. Je komt geen deur tegen. In de buitengevel is ruimte voor vogels en vleermuizen om er te nestelen. Via deurspionnetjes kunnen ze vanuit het gebouw worden gadegeslagen. Er zijn vijf eenvoudige overnachtingsplaatsen en een expositieruimte, waar ook bijeenkomsten kunnen worden gehouden. Rondom het gebouw wordt een nachttuin aangelegd met bloemen die bloeien in het maanlicht, nachtvlinders en nachtdieren.

 

Ultieme ervaring
Wymenga en Spanjer vonden de opdracht heel bijzonder en noemen het ‘een ultieme ervaring’. Spanjer: “We hebben een paar ideeën uitgewerkt maar uiteindelijk voor dit ontwerp gekozen en daar zijn we dan ook helemaal voor gegaan.” Wymenga kende Zwarte Haan vanuit zijn jeugd. “We woonden in Drachten. Ik ben er diverse keren met mijn ouders geweest. Ze vonden het een heerlijke plek om even uit te waaien.” Amateur-astronoom Eise Eisinga (1744-1828) heeft de architecten geïnspireerd. De ronde vorm van de starbarn verwijst dan ook rechtstreeks naar sterrenstelsel. Spanjer: “We waren erg onder de indruk van het plafond van zijn woonkamer, waar de banen van de planeten in allerlei cirkels waren uitgezaagd. Dit samenspel van cirkels maakte het voor ons helder dat we een rond gebouw wilden maken en ruimtes die ‘doorvloeien’ , dus niet een ruimte met een einde of een hoek.”

Er waren verschillende vragen die de architecten bezighielden. De ultieme nachtbeleving moest centraal staan, dat was duidelijk. Maar kan dat ook overdag? Is het een idee om het publiek te betrekken bij de bouw? En hoe beleef je de nacht? Spanjer: “In die vragen hebben we ons natuurlijk verdiept. De zintuigen werken ‘s nachts anders dan overdag. Je ziet bijvoorbeeld silhouetten maar geen kleuren, de reflectie van water en maan. In het donker hoor je meer geluiden. Daarom is het pad naar de starbarn toe, bedekt met schelpen. Ze zijn wit en reflecteren in het maanlicht. Daarnaast hoor je je eigen voetstappen.”

Wymenga: “De bezoekers die overdag komen, moeten ook sterren kunnen zien. Zo hebben we in de lange donkere gang, buisjes in het plafond aangebracht, waardoor sterrenbeelden op de wanden worden uitgelicht, als de zon schijnt. Het idee van de donkere ‘sterrengang’ komt van de grot in het bos van Ypey bij Leeuwarden, waar ik als kind wel vaker kwam met mijn ouders. De echte donkere grot was een belevenis waar je op de tast door heen moest.”

 

Aardappelkistjes
Het skelet, eenvoudig van opzet, zal door professionals worden gemaakt, maar Wymenga en Spanjer willen voor het aanbrengen van de gevelbekleding, gemaakt van gedemonteerde aardappelkistjes, vrijwilligers inschakelen. Die kunnen de plankjes bewerken en er informatie opzetten, zodat storende info-bordjes niet nodig zijn.

De starbarn wordt het middelpunt van een stilteplek, die in het kader van KH 2018, in Zwarte Haan wordt gecreëerd. Het is de bedoeling dat ook daarna toeristen blijven komen. Vakantiegangers die geen haast hebben, de stilte zoeken en de verbinding met de natuur. Het is een pilot project en maakt onderdeel uit van het programma Feel the Night.

Het idee is afkomstig van architect Nynke-Rixt Jukema die in Zwarte Haan opgroeide en daar de duisternis, de stilte en de rust heeft leren waarderen. Roelof Koster van Keunstwurk, dat het project ondersteunt, was blij met de erkenning van het Waddenfonds. Het fonds ondersteunt ‘Nacht aan het Wad’ met bijna 445.000 euro. Van dat geld worden de recreatieve voorzieningen in Zwarte Haan aangelegd alsmede een nachttuin en ook het Pelgrims-informatiecentrum in Sint Jacobiparochie zal worden gerenoveerd.

Het ligt in de bedoeling dat de starbarn op 25 juli in gebruik kan worden genomen tijdens het intercultureel Jacobsfestival, een internationaal pelgrimsevenement. Van 3 februari tot 25 juli worden pelgrim-estafettes gehouden, die lopen van de zuidgrens van Nederland tot aan de ‘Friese Zee’. Het festival vindt plaats op het recreatieterrein met de starbarn als stralend middelpunt.

Reagearje

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.