Detail

BAUKE TUINSTRA – 

Op het eerste gezicht hebben de meeste gebouwen gelijke massa-opbouw, vooral in onze dorpen. Natuurlijk, de kerk, het dorpscafé en een melkfabriek hebben hun eigen herkenbare vorm. Maar de overige bebouwing heeft veel gemeen. De hoofdvorm is vaak hetzelfde en het palet aan toegepaste materialen en kleuren eigenlijk heel beperkt.

Een ruime meerderheid van de woningen en winkels hebben een gemetselde begane grond, uitgevoerd in baksteen. Daarboven is er dan een kap met gebakken dakpannen. De kleuren zijn gedekt, het zijn vooral aardetinten, met bruin, rood of geel metselwerk en oranjerode of donkergrijze dakvlakken. Enkel de goten, boeien en kozijn zijn helderwit en tekenen zich ook op grotere afstand af. De ramen en deuren zijn dan weer gedekt van tint, in bijvoorbeeld donkergroen of donkerblauw.

Het is opvallend dat deze kenmerken gelden voor zowel het merendeel van de bebouwing uit de zestiende of zeventiende eeuw als voor veel woningen in recente uitbreidingen. En toch, bij nadere beschouwing vertellen deze gebouwen, ondanks hun gelijke vorm, toch heel veel over hun bouwjaar, het gebruik en de cultuur waarin ze tot stand zijn gekomen. Ook zijn er lokale verschillen, in het ene dorp zien gebouwen er soms toch net anders uit dan in het naastgelegen dorp.

Het zijn kleine zaken die het verschil maken. De manier waarop een goot is gemaakt, sober en eenvoudig, met stevige houten klossen eronder, of rijk, met een voorname en zorgvuldig vormgegeven lijst. Kozijnen en ramen kunnen een negentiende eeuwse T-verdeling hebben, of bijvoorbeeld een roedenverdeling, met wel zes of negen kleine ruitjes. Voordeuren, opgebouwd uit stoere en brede planken of juist voorzien van ornamenten en met een gietijzeren rooster en omlijst met een met snijwerk versierd kader. En een gemetselde kopgevel, met als bekroning een opvallende schoorsteen met een royale afdekker, of toch een kap met een overstek en een makelaar.

Deze rijkdom is de laatste jaren grotendeels verloren gegaan. Aansluiting op de context werd vooral gezocht in abstractie, Grafiek of het gebruik van ornamenten was uit den boze. Uitgesproken details werden juist gemeden, daken en gevels gingen vaak naadloos en daarmee detailloos in elkaar over. En dat enkel in beeld, want de technische oplossing was juist vaak ingewikkeld en kwetsbaar. De gezochte aansluiting op de omgeving resulteerde zo vaak in het tegengestelde, in een karikatuur.

Kleine details zorgen voor een precieze aansluiting op de omgeving, op het laten zien van kleine nuances en voor het verduidelijken van de opbouw van stad en dorp. De ziel van een gebouw zit, net als bij veel andere zaken, dus vaak in het detail. Zonder detail blijft er slechts een abstracte hoofdvorm over. Deze hoofdvorm vertelt enkel de hoofdlijn van het verhaal. De details maken het spannend, aangrijpend en aantrekkelijk.

Reagearje

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.