De noodzaak van Friese architectuur

Bestaat er zoiets als een specifieke Friese architectuur? Nu de Friese cultuur onderwerp van gesprek is vanwege de wens om Culturele Hoofdstad 2018 te worden, is deze vraag relevant. Want architectuur is de meest plaatsgebonden kunstvorm en daarmee bepalend voor onze identiteit. Maar is er nog wel sprake van een ‘eigen’ architectuurtaal en is die nog wel relevant?

Een eigentijdse Friese architectuur laat zich immers niet gemakkelijk aanwijzen, al zijn er wel degelijk lokale verschillen en kenmerken te onderscheiden.

De geschiedenis van een gebied is duidelijk af te lezen aan haar bebouwde omgeving. Soms ontdek je de bloeitijd van een streek door een ruime hoeveelheid bouwwerken uit een bepaalde periode. Bij een vergelijking tussen de kenmerkende bebouwing in bijvoorbeeld de Wouden en op de Klei wordt één en ander duidelijk. De kleine boerderijtjes in Harkema tonen de vroegere armoede, de trotse kop-hals-romp-boerderijen juist de rijkdom van de boeren op de vruchtbare gronden bij Ferwert.

De laatste decennia, zo ruwweg sinds de Tweede Wereldoorlog, zijn bijzondere lokale kenmerken en een streekgebonden ontwerptraditie echter verdwenen en wordt er vooral gebouwd volgens de laatste waan van de dag. Zo zijn wijken en straten ontstaan waar de verbondenheid met de plek ontbreekt. Stiens, Drachten en zelfs Spijkenisse hebben deels inwisselbare buurten. Mensen raken zo onthecht van hun omgeving.

Bovendien werden ineconomisch betere tijden in één keer plannen gemaakt voor complete wijken en buurten. De vraag was namelijk groter dan het aanbod. Die situatie is nu grondig veranderd. Kopers en huurders hebben het voor het kiezen en het is maar de vraag of de grootschalige, modieuze plannen die in een recent verleden van start zijn gegaan, ooit nog afgemaakt worden.

Half gerealiseerde plannen vertonen geregeld rafelranden. Dit is ook te zien aan de stadsuitbreidingen uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Plannen lagen vanwege de crisisjaren en de bezettingstijd soms jarenlang stil. Als er weer werd gebouwd, was intussen de visie op het project gewijzigd en werd er volgens de waan van de dag doorgezet. Het resultaat is nog steeds te zien: een lappendeken van architectuuropvattingen en stedenbouwkundige visies, zonder heldere begrenzingen. En bovendien zonder verbondenheid met de plek en de lokale geschiedenis.

Maar we kunnen hiernatuurlijk iets van leren. Namelijk door ons meer en beter te laten inspireren door wat er is. Niet om te conserveren, maar om de traditie betekenis te geven in een eigentijdse vorm. Zo ontstaan er geen halve en onaffe plannen en sluit ontwikkeling bovendien op een natuurlijke wijze aan op het bestaande. Bovenal ontstaan er wijken en buurten die passen in hun omgeving en waar bewoners zich thuis voelen. Dat maakt een specifieke Friese architectuur noodzakelijk en actueel.

Bauke Tuinstra

Twa-architecten Burdaard

Comments are closed.

DE MOANNE

'de Moanne' wol in breed en kreatyf poadium biede foar aktuele en skôgjende bydragen oer kultuer en de keunsten. 'de Moanne' lit sjen wat der yn en om Fryslân spilet, yn taal, byld en nije media. 'de Moanne' ferskynt op it web, op papier en organisearret 'live'-moetingen.