Bûten de lijntsjes mei Quinten Rijnja
MARRIT DE SCHIFFART –
It toverwurd foar berneteater yn Ljouwert? Lef. Teminsten, dat fynt Quinten Faust Rijnja. Yn septimber sette hy útein mei Faust Kindertheaterschool Leeuwarden. Mei hert en siel bringt er bern fan 5 oant 12 jier yn oanrekking mei toaniel, sang en dûns. Wêrby’t er it leafst op of bûten de kaders wurket.
It nije gebou fan de NHL Hegeskoalle – iepene yn 2010 – is alwer te lyts. Troch de grutte oanwaaks fan studinten moatte de fêste meiwurkers no in kantoar diele. En dus nimt Quinten Rijnja my foar ús petear mei nei it NHL Café. It is in bysûnder jier foar him; dit skoaljier studearret de earste lichting fan ‘syn’ studinten ôf. Sûnt 2011 is er stúdzjelieder fan de oplieding Docent Theater. As ik efkes letter in tee bestel komt er – mei de meidieling ‘Dat vond ik wel bij je passen’ – werom mei in farske munttee. It typearret syn natuerlijke omgong mei minsken. Hy kin, sa seit er sels ek, opsjitte mei Jan en alleman. ‘Ik heb snel een klik met mensen, vind ook dat ieder mens evenveel respect verdient. Ik mocht drie keer de koningin ontvangen voor mijn werk, maar in principe ga ik met haar hetzelfde om als met iemand uit de onderste laag van de samenleving. Een eigenschap die ik ervaar als een van mijn sterke punten.’ In eigenskip ek dy’t er nei eigen sizzen meikrigen hat fan syn heit. Hy wie it dy’t him de slogan Anders is ook gewoon op it hert drukte. ‘We waren thuis katholiek, maar openstaan voor andere mensen stond misschien nog wel hoger in het vaandel.’
Ik wil de kinderen laten nadenken over wat ze doen en waarom ze dat doen. En ze bewust maken van waar ze goed of juist minder goed in zijn, ze tegen hun grenzen aan laten lopen.
Rijnja wurdt yn 1968 berne as jongste fan sân bern yn in húshâlding yn Kijkduin, Den Haach. ‘Wij vormden een harmonieus gezin. Ik ben een zondagskind en werd voornamelijk opgevoed door mijn oudere broers en zussen. We gingen nooit op vakantie, maar brachten de hele zomer door op het strand. Mijn ouders vingen ook pleegkinderen op, dat vormt je als kind.’ Rijnja krijt fan syn heit noch in tegeltsjewiisheid mei dy’t hingjen bleaun is: van vallen leer je opstaan en van opstaan word je groot. ‘Mijn ouders leerden me om dingen gewoon te doen. Dat heeft me tot nu toe geen windeieren gelegd. Ik pak kansen met beide handen aan en zie niet snel gevaren. Ook negatieve ervaringen brengen me iets en geef ik een positieve draai. Met zo’n instelling val je niet snel.’
Fereale
De passy foar toaniel sit der al betiid yn en begjint op de legere skoalle. Rijnja spilet – hiel klisjee – de ezel yn de krystmusical. Hy docht op jonge leeftyd ek oan dûnsjen en sjongt yn Het Haags Matrozenkoor. Op de middelbere skoalle set er in eigen kabaretgroep op. Mei meistudint Johran Koning foarmet er yn syn studintetiid it duo Faust & Le Roi. Se toere troch it hiele lân foar optredens yn it lytse sirkwy. ‘Het begon al op de middelbare school: Ik ben in 4 HAVO blijven zitten, omdat ik het te druk had met het spelen van voorstellingen. Mijn tweede naam Faust is trouwens al sinds jaar en dag mijn artiestennaam. Mijn broer – destijds werkzaam als voorlichter van de burgemeester van Den Haag – verzocht me quasi-serieus om de naam Rijnja niet te gebruiken toen ik in mijn jongere jaren veel optrad in de Haagse nichtenscene. Dat was prima, ik vond Faust ook theatraler klinken.’
De oplieding dêr’t er hjoed-de-dei stúdzjelieder fan is, bringt him begjin jierren njoggentich nei Ljouwert. Al by de audysjes is er om: de stêd, de taal, de stúdzje… ‘Ik was op slag verliefd. Toen ik aangenomen werd, heb ik meteen een woning gezocht. De opleiding zat toen nog op het Schavernek, waar Kunstkade nu zit, een plek midden in de stad.’
Undertusken is Rijnja werom yn ’e stêd dêr’t er fereale op waard. Nei in útstapke fan oardel desennium nei Almere wennet er no yn Techum. De fakatuere oan de NHL hellet him werom. Dat wylst er wol deeglik wat achterlit yn de polder: in teaterorganisaasje mei ûnder oaren in teaterskoalle mei mear as 1000 kursisten. De projekten dêr’t er nei syn stúdzjetiid oan meiwurket – in berneteaterskoalle yn Drachten, teateraktiviteiten yn in asylsikerssintrum – sette him nei de stúdzje op it spoar fan wurkjen mei bern. ‘Kinderen zijn de meest ontwapenende, eerlijke en transparante wezens op aarde. Dat is belangrijk in het theater. Eigenlijk zijn de allerjongste kinderen het leukst. Vijfjarigen bijvoorbeeld zijn totaal niet gevoelig voor autoriteit. Ze houden je een spiegel voor en geven je glashard terug wat jij doet.’ De wiisheid fan heit en de drystens fan mem jouwe Rijnja de moed om in berneteaterskoalle op te setten yn in wyldfrjemde stêd. ‘Er was in die tijd weinig in Almere, het was een stad van pionieren. Als theaterschool pakten we alle projecten die we kregen aangeboden aan. In 2008 kwam de klapper, toen we de landelijke intocht van Sinterklaas mochten vormgeven. In een kleine 15 jaar tijd breidde de school uit tot drie vestigingen, we groeiden van 15 naar 1000 cursisten.’
Reden om yn Ljouwert itselde keunstke te dwaan? ‘Nou, dat was in eerste instantie niet de bedoeling. Na mijn aanstelling op de NHL heb ik nog een jaar gedubbeld, maar dat was niet te doen. Uiteindelijk verkocht ik de theaterschool in Almere voor een symbolisch bedrag van één euro aan een van de docenten.’ Dochs krûpt it bloed dêr’t it net gean kin en dus sjocht Faust Kindertheaterschool Leeuwarden it libbensljocht. ‘Ik vind mijn werk bij de NHL fantastisch, maar alles wat ik hier doe moet ik verantwoorden en borgen. Dat is logisch; je kunt niet zomaar iets besluiten. Maar daardoor mis ik het met de poten in de klei staan, de slagvaardigheid.’ Neffens Rijnja is der in grut ferskil mei Almere. Hy rjochtet him no allinne op bern yn de leeftyd fan 5 oant 12 jier, wylst er yn Almere ek mei jongeren wurke. Dêrneist wol er de Ljouwerter teaterskoalle lyts hâlde. ‘Ik wil inzetten op kwaliteit in plaats van kwantiteit. Daarom geven we ook workshops bij kindervoorstellingen van De Harmonie. Daar staat tegenover dat zij ons met onze voorstellingen een podium bieden. De Harmonie heeft een passief aanbod en wij een actief aanbod, een goede combinatie.’
Sels hâldt Rijnja der ek fan om nei it teater ta te gean, foaral muzykteater is syn ding. Dochs is er kritysk. ‘Ik raak altijd snel verveeld. Het overkomt me dikwijls dat ik in de pauze vertrek. Mijn ervaring is dat theatervoorstellingen bijna altijd een half uur korter kunnen. Daarnaast vind ik dat theater niet alleen elitair hoeft te zijn, het mag entertainment zijn. Maar een voorstelling met maatschappelijke relevantie of een voorstelling die het publiek een spiegel voorhoudt, blijft het mooist.’
Dryst
Der is in protte oanbod op it gebiet fan berneteater yn Ljouwert, mar Rijnja hat genôch ideeën oer hoe’t er him profilearje kin. ‘Het Leeuwarder kindertheater is naar binnen gericht, bijna alle voorstellingen worden intern gehouden. Bij ons is het de bedoeling dat de kinderen veel optreden en op die manier echt in aanraking komen met theater. Ze moeten op de planken, niet alleen voor familie en vrienden, maar voor een echt publiek. En daarnaast wil ik grote – liefst tweejaarlijkse – producties maken, zodat kinderen echt in hun rol kunnen groeien. Het is dus niet de bedoeling om gewoon “schooltje” en daarna “voorstellinkje” te spelen. Ik wil de kinderen verdieping bieden.’
Rijnja jout de lessen yn De Bres, it miny-teater achter De Harmonie. Oant no ta hat de teaterskoalle 55 learlingen, ferdield oer fiif groepen: fjouwer earstejiers groepen en in Bijna6Klas foar bern dy’t noch gjin seis binne. De skoalle moat him rêde sûnder subsydzjes, is de fisy fan Rijnja. ‘Alleen voor speciale projecten zouden we subsidie aan kunnen vragen, maar zeker niet structureel. Door de verdwijning van Parnas is het culturele cursusaanbod in Leeuwarden enorm opgeschud. Iedereen is geschrokken en gaat nu zo ongeveer weer braaf verder met waar ze gebleven waren. Dat is niet de juiste manier, want juist nu kan er veel. Alles ligt open, lef is dus broodnodig. Daar zie ik een gat in de markt. Uiteraard werk je altijd binnen een bepaald kader, maar daarnaast wil ik risico nemen. Dit is het moment voor verbindingen met bijzondere partijen en het creëren van unieke projecten. Dat past bij me, ik werk graag op of buiten de lijntjes. Dan schep je de bijzonderste dingen.’
De Sinterklaasfoarstelling fan De Harmonie ôfrûne desimber wie it earste wapenfeit fan Faust Kindertheaterschool. ‘Dat was een enorme uitdaging, ik begon met niks en het moeilijkste was: de zaal moest vol. Uiteindelijk waren slechts drie rijen op het balkon leeg. Ik houd van dat soort risico’s.’ Oan de foarstelling wurken studinten fan Rijnja mei. In gearwurking dy’t beide partijen wat opsmiet. De studinten spilen bygelyks in rol of begelieden it koar. Yn 2015 mei Rijnja de Sinterklaasfoarstelling wer foarmjaan, ideeën hat er al. ‘Ik ga voor een soort Sinterklaassprookje 2.0. We zijn nu een stuk aan het schrijven – werktitel De Pakjesfabriek – waar een aantal rollen “vacant” zijn voor leraren van scholen, maar ook voor medewerkers van bedrijven. Deze mensen repeteren mee met de andere spelers, theaterstudenten en kinderen, en zullen dus volwaardig meedoen met de voorstelling. Elke voorstelling spelen we met andere “invallers” waardoor elke voorstelling een nieuwe dimensie krijgt. Zoiets is ook commercieel handig: elke speler zorgt voor zijn eigen publiek!’
By alle aktiviteiten dy’t Rijnja mei bern docht, spilet maatskiplike relevânsje in rol. Dat op in poadium stean in bern selsfertrouwen jout is in iepen doar, mar Rijnja wol de bern dêrneist noch mear meijaan. ‘Ik wil dat ze zichzelf leren kennen. Door zingen, dansen en acteren word je binnenstebuiten gekeerd. Je hoofd en je lichaam zijn je enige instrumenten, zelfbewustzijn creëren is dus ook een van de doelen. Ik wil de kinderen laten nadenken over wat ze doen en waarom ze dat doen. En ze bewust maken van waar ze goed of juist minder goed in zijn, ze tegen hun grenzen aan laten lopen. Sommige kinderen ontdekken bijvoorbeeld dat ze echt niet kunnen kopjeduikelen, maar wel goed kunnen zingen. In dat proces moeten ze goed begeleid worden, zonder dat het een therapie wordt. Het mooie is dat alle theaterkunsten in principe een positieve lading hebben, dat is het fantastische aan op het podium staan.’
Earder publiseard yn de Moanne, 14 (2015) 1 (jannewaris), side 56-59