Academie voor popcultuur in Leeuwarden

KARIN DE MIK –

De enige Academie voor Popcultuur in ons land staat in Leeuwarden. De vierjarige hbo-opleiding stoomt studenten klaar tot zelfstandig ‘pop artiest’. Dankzij deze nieuwe vorm van kunstonderwijs kan de Friese hoofdstad weer een echt popcultuur krijgen, verwacht directeur Pim van Klink. Groningen had het nakijken, omdat de provincie Fryslân volgens hem bereid was geld te steken in de verbouw van het oude schoolpand en de ontwikkeling van het lesprogramma.

Er heerst, een dag voor de opening, een prettige chaos in het Fryslânhûs in Leeuwarden, waar de Academie voor Popcultuur na een verbouw is gehuisvest. Het hoge, oude schoolgebouw bruist van de activiteiten. Studenten zijn druk bezig met de voorbereiding van hun presentatie van diverse acts voor de dag van de officiële opening. De eerste groep eerstejaars van de nieuwe hbo-opleiding liet zich tijdens het laatste Lowlandsfestival in Biddinghuizen inspireren en presenteert in verschillende ruimtes zijn eigen indrukken van het popfestijn. Enkele studenten bedachten en ontwierpen bijvoorbeeld een ‘Low Express’. In een ruimte staan witte stoelen in ‘trein-opstelling’. De twee ruiten zijn computerschermen, waarop beelden uit de hedendaagse popgeschiedenis voorbijvliegen. De wand van een andere ruimte is geheel bedekt met het zwarte vinyl van oude langspeelplaten. De ‘Low Lounge’ voert naar een zaal waar rustgevende beelden van rondzwemmende vissen zijn geprojecteerd op de wanden. Maar ook rondvliegende vlinders (opgenomen in de vlindertuin van het Noorderdierenpark in Emmen) of impressies van een bos nopen de bezoeker tot rust en introspectie. Uit luidsprekers zal zelf gecomponeerde muziek klinken. De componisten zitten in een ander lokaal, maar mogen niet gestoord worden.

‘We zitten hier in een “splendid isolation” en worden niet gedomineerd door een conservatorium.’

Directeur Pim van Klink (51) is trots dat de enige Academie voor Popcultuur in Leeuwarden staat. ‘We zitten hier in een “splendid isolation” en worden niet gedomineerd door een conservatorium.’ De opleiding is landelijk uniek, durft hij zonder meer te zeggen. Niet alleen qua onderwijskundig concept, ook inhoudelijk. Bijzonder is dat het een brede vorm van kunstonderwijs is, gericht op de popcultuur en de brede kunstzinnige ontwikkeling van studenten. De vierjarige opleiding, onderdeel van de Hanzehogeschool Groningen, kent twee richtingen: muziek en vormgeving en telt momenteel. Hij ging in september 2003 van start en telt 42 studenten (veertien voor vormgeving en achtentwintig voor de afdeling muziek). Er is plaats voor vijftig studenten en er zijn ongeveer twintig docenten. De Academie voor Popcultuur werkt samen met de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Vierdejaars studenten drama van de NHL gaan als afstudeerstage les geven aan de ‘popstudenten’, uiteraard onder supervisie van hun docenten.

De Academie sluit aan op de, bij de jeugd geliefde, hedendaagse popcultuur, waar verschillende kunststromingen elkaar beïnvloeden. De eerste twee jaar zijn bewust breed: studenten volgen gezamenlijke vakken als dans, drama, literatuur en geschiedenis van de popcultuur. Daarna volgt specialisatie. ‘Wij leiden mensen niet alleen op in hun smalle vakgebied’, licht Van Klink toe. ‘Als iemand een perfecte gitarist wil worden kan hij beter naar het conservatorium. Hier leer je niet alleen virtuoos gitaarspelen, maar tijdens danslessen ook hoe hij je je lichaam kunt bewegen. Bij drama is aandacht voor hoe je je  kunt uitdrukken en bij colleges literatuur leer je weer pakkende teksten te schrijven. Ik ken geen hbo-opleiding in Nederland waar verschillende kunstdisciplines samenwerken in één programma. Hier moeten inspiratie, vrijheid en creativiteit in combinatie met ambachtelijkheid leiden tot een afgestudeerde die in staat is zijn eigen weg binnen de popcultuur te gaan en er zijn brood in te verdienen.’ Want de academie is, in tegenstelling tot andere kunstopleidingen, sterk marktgeoriënteerd. Het beroepsmatige aspect krijgt tijdens de vierjarige opleiding veel aandacht. ‘De studenten leren hier hoe ze zich kunnen wapenen tegen de hyena’s. Hoe vaak hoor je niet dat een zanger een geweldig liedje schreef dat een hit werd, maar er geen cent aan heeft verdiend? Onze docenten kennen de klassieke fouten en brengen dit over op onze studenten.’

Bijzonder aan de Leeuwarder popacademie is verder dat de studenten desgewenst studierichtingen kunnen kiezen waarin de nieuwste stromingen binnen de popcultuur centraal staan, zoals computer-DJ, die zijn eigen ‘sound scape’ maakt met pc en draaitafel, veejee’s of ‘poetry slam’.

Klonen
Op de Academie kunnen docenten en studenten elkaar inspireren tot nieuwe creatieve ideeën, verwacht Van Klink. Elkaar ja, want de hiërarchie student-docent is doorbroken. In tegenstelling tot de lessen op de Rockacademie in Tilburg of afdelingen popmuziek aan de conservatoria in Enschede, Den Haag en Amsterdam, is het ‘meester-gezel-principe’ in Leeuwarden losgelaten. ’Je ziet daar vaak dat de leerling naar het ideaal van de docent wordt opgeleid. Maar in de popcultuur kun je niet klonen. Daar gaat het erom je eigen expressie te vinden. Je leert niet te spelen als The Beatles, je componeert je eigen nummers.’ Op het conservatorium ligt de nadruk op het zo goed mogelijk vertolken van al bestaande muziekstukken. Wederzijdse inspiratie? Van Klink: ‘Ja, de student is vaak erg creatief. Docenten kunnen zich laven aan hun frisse impulsen. Op zijn beurt kan de student leren van de ervaring en ambachtelijkheid van zijn docent. Die gelijkwaardigheid is een onderwijskundige doorbraak.’

‘Hier moeten inspiratie, vrijheid en creativiteit in combinatie met ambachtelijkheid leiden tot een afgestudeerde die in staat is zijn eigen weg binnen de popcultuur te gaan en er zijn brood in te verdienen.’

Het idee om een ‘popacademie’ te beginnen is afkomstig van Maarten Regouin, voorzitter van de Faculteit der Kunsten van de Hanzehogeschool in Groningen, waarvan de ‘popacademie’ deel uitmaakt. Hij pleitte voor een nieuwe vorm van kunstonderwijs, die gericht zou zijn op de popcultuur. Opmerkelijk is namelijk dat de Nederlandse jeugd geïnteresseerd is in uitingen van moderne muziek en dat de popcultuur dominant in hun leefwereld aanwezig is, maar dat dit zich niet vertaalt in een toenemend aantal studenten aan de conservatoria in ons land. Integendeel: de animo voor het conservatorium is tanende, ondanks het feit dat er aparte popafdelingen zijn aan de conservatoria in Amsterdam en Enschede. De opleidingen trekken juist steeds minder Nederlandse studenten. Dit jaar bijvoorbeeld heeft het Koninklijk Conservatorium in Den Haag meer buitenlandse dan Nederlandse studenten en is de voertaal er Spaans. Er werden verscheidene haalbaarheidsonderzoeken gehouden of er belangstelling was voor een aparte popacademie. In oktober 2002 werd bekend dat staatssecretaris Nijs van Onderwijs bereid was geld te steken in de opleiding. Van Klink en Klaassen werden als externe projectleiders aangesteld om die vorm te geven. Van Klink is geboren Hagenaar, econoom en oud-drummer in een popband. Hij werkte in de jaren tachtig op het ministerie van WVC als hoofd afdeling kunsten en werkte daarna onder andere als algemeen directeur kunsten van de gemeente Groningen. Vijf jaar geleden begon hij voor zichzelf. Met zijn op Ameland geboren partner Jikke Klaassen (46), die neerlandica is, zette hij het lesprogramma voor de Academie voor Popcultuur op. Dat de Academie in Leeuwarden staat is mede te danken aan de voortvarendheid van het provinciebestuur van Fryslân dat de opleiding in de Friese hoofdstad staat, stelt Van Klink. ‘Dat reageerde zeer enthousiast en zegde maar liefst 1,8 miljoen euro toe voor de ontwikkeling van het lesprogramma en de verbouw van het pand. Daarmee is er, vijftien jaar na het omstreden herenakkoord (waarbij het hbo-onderwijs in Leeuwarden werd gecentreerd en het kunstonderwijs in Groningen. Friesland verloor zijn Frysk Orkest en zijn conservatorium en Groningen het agrarisch opleidingsinstituut Van Hall) weer een kunstvakopleiding in Leeuwarden. Groningen heeft dus het nakijken. In Leeuwarden kan zich nu, dankzij de academie, een echte popcultuur ontwikkelen, verwacht Van Klink. In de grote zaal, die een eigen ingang vanaf de straat heeft en waar plaats is voor 150 bezoekers, kunnen popgroepen optreden. ‘In Tilburg is men jaloers op zo’n zaal als deze’, verzekert Van Klink. ‘We willen hier een keer in de week een optreden verzorgen. Daarmee krijgt ons schoolgebouw ook een deels publieke functie.’

‘Een zorg is dat de Academie vooral het imago krijgt van een ‘muziekopleiding’.

Een zorg is dat de Academie vooral het imago krijgt van een ‘muziekopleiding’. Enkele studenten vormgeving klaagden in de NHL-krant hun nood dat de directie te weinig aandacht voor hun afdeling zou hebben. ‘Popcultuur is niet alleen muziek, maar ook computerspelletjes, feesten en theater’, zegt een student. Van Klink onderkent het imagoprobleem. ‘Wij delen de zorg van sommige vormgevingsstudenten. De aanmeldingen voor de muziekhoek stroomden toe, we hadden zelfs meer aanmeldingen dan plaatsen. Maar voor vormgeving kregen we, ondanks landelijke advertenties in Spits! en Metro en het cultuurblok van de Ster, slechts veertien studenten. We gaan nadenken over gerichte marketingacties, want met dit concept, muziek en vormgeving, onderscheiden we ons. De presentatie van de projectgroepen bij de opening waren trouwens wel op vormgeving gebaseerd. Dus dat vormgeving er maar wat bij hangt is beslist niet waar.’

Studente vormgeving Nienke Lensink: ‘Concept opleiding is super’
Nienke Lensink (20) uit Apeldoorn studeerde enkele maanden aan de kunstacademie in Enschede, toen ze hoorde dat de Academie voor Popcultuur van start ging. Ze meldde zich aan, werd toegelaten en woont sinds enkele maanden in Leeuwarden. ‘Muziek is mijn passie’, vertelt ze in de hal van de school. ‘Ik sta open voor veel stijlen. Het leuke is dat je hier ook les krijgt over de geschiedenis van de popmuziek. Het concept van de school, de combinatie muziek/vormgeving, is super. In die zin is dit een vrij unieke en brede opleiding.’ Toch waren er wel opstartproblemen, vertelt ze, waarop veel vormgevingsstudenten kritiek hadden. ‘In het begin hadden we het idee dat vormgeving een ondergeschoven kindje was. Er was te weinig apparatuur zoals pc’s. Lang is dit niet erkend geweest door de directie. Het is nu beter dan in het begin, al hoewel je ook met de beperkingen leert omgaan.’ Als ze de academie heeft afgerond, wil ze verder als ontwerper van platenlabels, CD-hoesjes of videoclips.

Zangstudente Irene Wiersma: ‘Ik schrijf zelf muziek’
Irene Wiersma (18) uit Groningen koos de afdeling muziek met als hoofdvak zang. ‘Ik hou van popmuziek, maar ook van theater, literatuur, vormgeving en tekenen. Al die aspecten vind je hier.’ Op haar vijftiende ging ze drummen, later drumde en zong ze in een bandje. Er volgden optredens op schoolavonden, maar ook in het Groningse Simplon. Via internet kwam ze er achter dat de Academie voor Popcultuur van start zou gaan. ‘Het leuke van deze opleiding is dat je je eigen invulling kunt geven aan de vakken.’ Het bevalt haar goed. ‘Het is heel druk, maar ook heel leuk.’ Aan haar hoofdvak zang besteedt ze tweeënhalf uur per week. ‘Je moet dagelijks thuis nog anderhalf uur studeren.’ Ze reist dagelijks heen en weer. Leeuwarden is leuk, maar Groningen ook. Bovendien woont ze nog bij haar ouders en dat is als student gemakkelijk. Wat ze hierna wil doen, weet ze niet. ‘Ik schrijf zelf muziek, pop-rock en trip hop, een soort experimentele computermuziek. Misschien dat ik in de toekomst kan optreden met een band.’